تغییر موضع در قبال ایران و بهت تندروهای آمریکا

دولت آمریکا در ماه های گذشته دو بار از مواضع خود در قبال ایران کوتاه آمده است؛ یک بار آن جا که «باراک اوباما» رییس جمهوری این کشور گفت: «اقدام نظامی در مورد ایران موثر نیست» و اکنون که «جان کری» وزیرخارجه اش می گوید:«آماده برداشتن تحریم ها است بدون آن که در گذشته ایران کنکاش کند».

هردو این اظهارنظرها آتش به خرمن تندروهای آمریکایی، لابی صهیونیستی و ارتجاع عرب انداخته است. آنها معتقدند واشنگتن در قبال تهران از موضع ضعف برخورد کرده و اهرم های قدرت را یکی یکی از دست می دهد.



** مواضع اوباما و کری

اوباما ماه گذشته در مصاحبه ای گفت: «اقدام نظامی علیه ایران مساله را حل نمی کند، حتی اگر آمریکا در آن مشارکت داشته باشد.» این سخنان، خشم برخی تندروها را برانگیخت. «ری تکیه» عضو تندرو شورای روابط خارجی امریکا و «راجر زخیم» عضو موسسه امریکن اینتر پرایز متعلق به نئو محافظه کاران امریکا از اینکه دولت اوباما خود را از اهرمی مهم در قبال ایران محروم کرده آن هم در مرحله ای که مذاکرات وارد مرحله حساسی شده، ابراز تاسف کردند.

به اعتقاد آنها اقدام نظامی ممکن است راه حلی ایده آل در قبال ایران نباشد، ولی پشتوانه ضروری برای دیپلماسی است.

روز سه شنبه نیز وزیر امور خارجه امریکا در نخستین مصاحبه خود پس از شکستگی پایش اعلام کرد که ایالات متحده آماده برچیدن تحریم های اقتصادی ایران است آن هم بدون رسیدگی به پیشینه فعالیت های هسته ای ایران.

او گفت «دسترسی بسیار بسیار حیاتی است. از روز اول هم مهم بوده است.» ولی این را هم گفت که اطمینان از آینده بسیار بهتر از کنکاش در گذشته است.



** اکنون و دو ماه پیش

این اظهارات کری، چرخشی آشکار در مواضع رییس دستگاه دیپلماسی آمریکا محسوب می شود. این در حالی است که وی دو ماه پیش به شبکه تلویزیونی پی.بی اس گفته بود که ایران باید فعالیت های گذشته هسته ای خود را به عنوان بخشی از توافق جامع برملا کند.

«آنها مجبورند این کار را بکنند. این کار خواهد شد. اگر قرار است توافقی باشد این کار انجام خواهد شد.»

شاید به همین خاطر است که تحلیلگر بیزنس اینسایدر می نویسد: اظهارنظر کری بیش آن که به سوالات پاسخ دهد پرسش ها را بیشتر کرده است. به نظر می رسد دولت اوباما اصراری بر افشای کامل برنامه های هسته ای ایران به عنوان بخشی از توافق ندارد.

در این حال، روزنامه نیویورک تایمز نوشت: به این ترتیب اکثر تحریم ها ممکن است بسیار پیشتر از آن که بازرسان بین المللی به پاسخ های قطعی درباره سوال هایی که مدتها داشته اند برسند، برچیده شود. تحریم هایی که فروش نفت و نقل وانتقال پول ایران را بلوکه کرده است.

آینهورن که تا سال 2013 عضو تیم مذاکره کننده آمریکا بود، در مقاله ای برای موسسه بروکینز نوشت: «شاید دشوارترین موضوع حل نشده بر سر راه توافق، فعالیت های گذشته ایران باشد.»

اکنون کری می گوید موضوع فعالیت های مشکوک ایران در گذشته باید رسیدگی شود، ولی تحریم ها می توانند پیش از رفع نگرانی های آژانس درباره تحقیقات هسته ای گذشته ایران برداشته شوند.

او گفت که ضرب الاجل کماکان قطعی است و او قصد دارد در این ماه به مذاکرات هسته ای در وین بیپوندد.

نیویورک تایمز در تحلیل واکنش ها به اظهارات کری می نویسد: آنهایی که با پرسش از ایران درباره شرح اقدامات گذشته اش مخالفند می گویند که ایران هرگز افشای آنچه دانشمندانش کرده اند را برنخواهد تافت و هرگز از عهد خود در مورد دانشمندانش که شماری از آنها در بمب گذاری در خودرو که به اسرائیل نسبت داده می شود جان باخته اند، عدول نخواهد کرد.



** واکنش تندروها

کری برای آنکه افکار عمومی آمریکا را از بهت درآورد این را هم اضافه کرد که دستگاه های اطلاعاتی آمریکا به خوبی از فعالیت های ایران در سال های گذشته آگاهند.

برخی از مخالفان این اظهارات را به چالش کشیدند. «دیوید آلبرایت» از جمله آنهاست که این سخنان را تضعیف موضع قبلی آمریکا یا حداقل پیش درآمدی برای تضعیف آن در آینده می بیند و می گوید: اگر دولت آمریکا اینقدر درباره برنامه اتمی ایران می داند باید جزییات آن رامنتشر کند؛ مثل اسامی، تاریخ، فعالیت ها و مکان ها.

آینهورن نیز این سخنان را اذعان صریح و روشن از یک فرضیه ناگفته دولت اوباما در مذاکرات می داند. وی معتقد است: «دولت برای این باور بوده که اطمینان از آینده مهمتر است، اطمینان از این که ایران درآینده به فعالیت های نظامی هسته ای ادامه نمی دهد.»

باب کورکر سناتور جمهوریخواه و طراح طرح های تحریم علیه ایران پس از شنیدن این سخنان، قاطعیت دولت اوباما را زیرسوال برد و گفت: سال گذشته دولت به کمیته ما اطمینان داد پس از توافق نهایی، پرسش ها درباره فعالیت های گذشته ایران پاسخ داده خواهد شد.

او افزود: سخنان این هفته کری و تلاش های بعدی برای خنثی کردن آن فقط به تردید ها در مورد عزم دولت برای روشن شدن این مساله دامن می زند.

به اعتقاد این سناتور، توافقی خوب است که گذشته ایران را هم آشکار و در غیر این صورت دولت اوباما باید میز مذاکرات را ترک کند.

«ویلیام تابی» عضو اندیشکده «بلفر» که پیش از این در بخش عدم اشاعه در شورای امنیت ملی آمریکا فعالیت داشت، موضع گیری تازه کری را اشتباه و بیش از حد خام توصیف کرد و گفت: ایالات متحده نمی تواند مطمئن باشد که همه گذشته برنامه هسته ای ایران را می داند.

تابی استدلال کرد که ایران توانایی زیادی در پنهان کاری دارد، تجربه نشان می دهد دستگاه های اطلاعاتی آمریکا کارنامه موفقی در این زمینه ندارند . ضمن آن که آژانس بین المللی انرژی اتمی هم اعتراف کرده نمی تواند با قاطعیت درباره همه ابعاد برنامه هسته ای ایران نظر دهد.

او مدعی است که سخت نگرفتن درباره سوابق برنامه هسته ای ایران، راه را برای تکرار کارهای ایران باز می کند و جایگاه آژانس را تنزل خواهد داد.

«متیو مک اینیس» پژوهشگر موسسه امریکن اینترپرایز هم با نوشتن مقاله ای در وب سایت این موسسه واکنش نشان داد. او نوشته اگر گذشته ایران پیگیری نشود، آژانس نخواهد توانست از کارایی نظارت خود بر اینده برنامه هسته ای ایران اطمینان داشته باشد.

این پژوهشگر هم ادعای اوباما و کری مبنی بر آگاهیشان از گذشته ایران را ساده لوحانه می داند و می گوید: هیچ مقامی نمی تواند مدعی شود که از همه چیز آگاه است.

رابرت منندز سناتوری که پیشتاز ارائه طرح های ضد ایرانی است هم از سخنان کری ابراز نگرانی کرد و گفت: دولت آمریکا امتیازات زیادی به ایران داده است. دولت ابتدا گفت که راکتور آب سنگین اراک باید بر چیده شود اما اکنون ایران می تواند آن را نگه دارد. این وضعیت درباره تاسیسات فردو نیز صدق می کند.



** صبر باید

به رغم همه انتقادهایی که تندروهای امریکایی می کنند، از منظر ایران، نمی توان به سخنان کری چندان خوش بین بود. چرخش مواضع دولت امریکا را نه در اظهارنظرهای علنی رییس جمهور و وزیر خارجه آن کشور که باید پشت میز مذاکره دید.

هرچند که از اتاق مذاکرات هسته ای در وین حرفی به بیرون درز نمی کند ولی تا پایان مهلت خودخوانده ایران و 1+5 برای نگارش متن توافق جامع چیزی نمانده است. به نظر می رسد تنها راه، صبر است و انتظار تا « برجام» منتشر شود.