ویکی لیکس؛ از جاسوسی تا افشاگری

ویکی لیکس بنا به ادعای گردانندگانش یک سازمان خبری غیرانتفاعی و بین المللی است که در سال های اخیر اقدام به انتشار اطلاعات محرمانه، افشای اخبار، و فایل های صوتی و تصویری دولتی رده بندی شده کشورهای مختلف می کند. اما این ساختار شبه جاسوسی خود پیدا و پنهان های بسیار دارد که هر از گاه بخشی از آن رسانه ای می شود.

** هویت آسانژ به روایت رسانه های غربی

به گزارش ایرنا از نیویورکر، جولیان آسانژ موسس، سردبیر و مدیر استرالیایی این سایت، در سال 1971 در ایالت کوئینزلند متولد شد. وی در جوانی به رایانه و علوم کامپیوتر علاقه شدیدی یافت و وارد دنیای هک شد. در 22 سالگی به خاطر هک 31 رایانه دستگیر و جریمه شد. او به طور خودآموز به یادگیری علوم رایانه، فیزیک، فلسفه، ریاضی و عصب شناسی پرداخت. در همان دوران صاحب یک فرزند نیز شد. مادر آسانژ می گوید علت سفید شدن موی وی در جوانی مصائب زیادی بود که جولیان برای سرپرستی فرزندش متحمل شد.

آسانژ که خود را جزو معتقدان به مکتب جریان آزاد اطلاعات می دانست، در سال 1999 اقدام به ثبت دامنه اینترنتی WikiLeaks.orgکرد. لیکن تا افتتاح رسمی سایت در سال 2006 از آن استفاده ای نکرد. در سال 2006 برای جلوگیری از افشای اسنادی که در اختیار داشت و سوء استفاده دیگران، وبسایت خود را به مکان امن تری (ایسلند) منتقل کرد. خود او برای توصیف ویکی لیکس از عبارت «یک سیستم غیرقابل سانسور برای افشای انبوه و غیرقابل ردیابی اسناد و تحلیل عمومی آنها» استفاده می کند. ویکی لیکس در آغاز به رسم هر وب گاه wiki دیگر با قابلیت ویرایش برای خوانندگان آن پدید آمد، اما بعد از آن بیشتر به صورت یک سایت انتشاراتی (با مالکیت انتشارات سان شاین) درآمد و نه اجازه ویرایش و نه نظر دادن را به کاربران خود نمی دهد.

**افشاگری ها

اولین افشاگری بزرگ آسانژ قلب قاره سیاه را تکان داد. در سال 2006 ویکی لیکس گزارشی با نام «کنیا: گریهٔ خون – قتل های قضایی اضافی و ناپدیدشدن ها» برگرفته از گزارش کمیسیون ملی حقوق بشر کنیا را درباره کشتارهای پلیس در کنیامنتشر کرد.

**همکاری با گاردین

از اوایل 2007 ویکی لیکس مجموعه همکاری هایی را با روزنامه گاردین آغاز کرد. ویکی لیکس اسنادی را برای گاردین می فرستاد و نویسندگان گاردین داستانی برای آن می نوشتند و گزارشی مطبوعاتی بر اساس این اسناد منتشر می کردند. نخستین گزارش نیز در همان مورد کشور کنیا و درباره رئیس جمهور پیشین این کشور افریقایی، دانیل آراپ موی و اقداماتش بود که تا آن هنگام دولت کنیا بر انها سرپوش گذاشته بود. در آن زمان گاردین تنها نشریه بریتانیایی بود که با ویکی لیکس همکاری آشکار داشت و از اسناد آن در مقالاتش بهره می برد.

**آغاز مخالفت ها

اما دردسرهای ویکی لیکس از وقتی آغاز شد که در اصطلاح پایش را از گلیمش درازتر کرد و در واقع پا روی دم شرکت های غربی گذاشت! طی سال های 2008 و 2009 ویکی لیکس و گاردین در ادامه همکاری های خود دو گزارش افشاگرانه یکی درباره استراتژی های فرار مالیاتی بانک انگلیسی Barclays Bank و دیگری درباره دفع زباله های سمی در ساحل عاج توسط شرکت حمل و نقل هلندی Trafigura منتشر کردند که منجر به محکومیت آنها از سوی دادگستری انگلیس شد.

**حملات سایبری

در ۳ دسامبر ۲۰۱۰ پس از آن که EveryDNS سرور آمریکایی وب گاه ویکی لیکس خدمات خود را به آن قطع و wikileaks.org را از دسترس خارج کرد، ویکی لیکس به دامین سوئیسی wikileaks.ch نقل مکان کرد. EveryDNS دلیل این اقدام را چنین ذکر کرده بود که یک هکر تهدید به اختلال در کل این شبکه کرده است. وب گاه ویکی لیکس بارها پیش از آن با حملات عدم سرویس دهی مواجه شده بود. ویکی لیکس مأموران امنیتی آمریکا و کشورهای دیگر را مسئول این حملات می دانست. صاحبان این موسسه اعلام کردند که از طریق دامنه های wikileaks.de‏، wikileaks.fi و wikileaks.nl هم در دسترس هستند.

گفتنی است، فایل های ویکی لیکس درون سرورهایی در یک پناهگاه اتمی در شهر استکهلم سوئد نگهداری می شوند. برای ثابت نگه داشتن دما دراین پناهگاه از توربین های زیردریایی استفاده می شود.

لیکن این فشارهای بین المللی فعالیت های ویکی لیکس را متوقف نکرد. در ادامه، گردانندگان این سایت با انتشار مدارکی در خصوص مسائل مبتلابه بین المللی چون شکنجه در بازداشتگاه امریکایی گوانتانامو، انتشار ایمیلهای یاهوی سارا پالین نامزد حزب جمهوریخواه آمریکا و فعالیت های پنهانی فرقه مذهبی ساینتیست ها، هر از چندگاهی توجه رسانه ها و افکار عمومی را به خود جلب کردند.

**ورود پنتاگون به ماجرای ویکی لیکس

در سال 2010 آسانژ مطالبش را در رسانه های دیگر هم منتشر کرد. لذا در National Press Club اقدام به انتشار ویدئویی با موضوع حمله هلی کوپترهای آپاچی آمریکا به مردم بی دفاع عراقی و قتل عام آنها به علاوه دو خبرنگار رویترز کرد. آسانژ اسم این ویدئو را 'قتل های ناخواسته 'گذاشته بود.

در همین اثنا که جولیان آسانژ شهرتی بیش از پیش یافته بود، ناگهان ناپدید شد. علت به فوریت مشخص شد. مقامات پنتاگون به شدت از انتشار این ویدئو عصبانی شده بودند و عده ای از سربازان و درجه داران امریکایی را به اتهام کوتاهی در انتشار اسناد و ویدئوهای مربوط دستگیر کرده بودند . آنها به دنبال آسانژ بودند تا با بازجویی از او دریابند این اسناد چگونه و از طریق چه کسانی به دستش رسیده است. اخیرا نیز سایت ویکی لیکس بیش از ۶۰ هزار سند دیپلماتیک درباره عربستان سعودی منتشر کرد و وعده داد در هفته های پیش رو اسناد بیشتری در این باره منتشر کند.

آسانژ که تا حال نامزد و برنده چندین جایزه، از جمله جایزه رسانه عفو بین الملل برای انتشار کشتارهای غیرقانونی در کنیا و برگزیدۀ خوانندگان مجلهٔ تایمز به عنوان شخصیت سال بوده، از سال 2012 به سفارت اکوادور در لندن پناهنده شده و آنجا زندگی میکند. البته اخیرا وی در گفتگو با خبرنگاران گفته از زندگی در محیط بسته خسته شده و سفارت را ترک خواهد کرد. شایان ذکر است جولیان آسانژ متهم به بی حرمتی جنسی به دو زن است و دولت سوئد خواهان بازگشت او و حضورش در دادگاه این کشور است تا به پرسشهایی درباره این اتهامات پاسخ دهد. البته درحالی که آسانژ این اتهامات را رد کرده اما پلیس انگلیس قصد دارد او را بازداشت کرده و تحویل ماموران پلیس سوئد دهد.

** روی دیگر ویکی لیکس

بسیاری از رسانه ها از آسانژ به عنوان مامور سابق پنتاگون یاد می کنند و او را اهرمی از این سیستم می دانند.برخی گمانه زنی ها نیز حاکی از این است که ویکی لیکس بخشی از عملیات جنگ سایبری آمریکا علیه دیگر کشورها و افراد را در سراسر دنیا تشکیل می دهد.

وب سایت ویکی لیکس اسناد محرمانه و طبقه بندی شده را با حفظ نام ارائه دهنده آنها منتشر می کند. میان برخی کشورهای قاره آسیا خصوصاً چین و تایلند، این باور قوی وجود دارد که ویکی لیکس با عملیات جنگ سایبری و جاسوسی رایانه ای ایالات متحده مرتبط است، همانند فعالیت های جنگ سایبری موساد. جان یانگ گرداننده سایت Cryptome که اطلاعات محرمانه و طبقه بندی شده را به شکل انبوه منتشر می کند، در ژانویه سال 2007 ویکی لیکس را ترک کرد و مدعی شد که فعالیت های ویکی لیکس تحت پوشش سازمان سیا انجام می شود. علاوه بر این، اشاره شده است که بن لوری یکی از اعضای هیئت مشاوران ویکی لیکس که زمانی برنامه نویس و متخصص امنیت اینترنتی گوگل بوده، اخیراً با آژانس امنیت ملی ایالات متحده، ناسا، توافقنامه ای را امضا کرده است . چین مدتی پیش وی را متهم به دست داشتن در مبارزه جاسوسی سایبری علیه این کشور کرد.

برخی رسانه ها نیز گزارش هایی مبنی براینکه ویکی لیکس تحت حمایت بنیاد سوروس قرار دارد و پشت پرده انتقال ویکی لیکس به ایسلند نیز جورج سوروس است، منتشر کرده اند.