کارشکنی پنجگانه عربستان در مسیر صلح یمن

نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد در امور یمن در حالی یکم تیرماه تازه ترین گزارش خود را به شورای امنیت می دهد که به دلیل بی نتیجه ماندن نشست ژنو، چشم انداز صلح در این کشور همچنان تیره و تار است.

به گزارش ایرنا نشست هفته گذشته ژنو میان گروه های یمنی به دلیل کارشکنی ریاض و ادامه حملات آل سعود به شهرهای یمن به بن بست رسید.

نخستین نشست گفت و گوی گروه های یمنی که با میانجی گری سازمان ملل متحد از بیست و ششم تا سی ام خردادماه در ژنو سوییس برگزار شد، نتوانست به مهمترین هدف خود یعنی پایان دادن به جنگ و کشتار غیرنظامیان یمنی به دست نیروهای وابسته به عربستان سعودی برسد.

با وجود آغاز ماه مبارک رمضان که در دین اسلام یکی از ماه های حرام است و مسلمانان طی آن از جنگ برحذر داشته شده اند، همچنان حملات آل سعود به شهرها و روستاهای یمن ادامه دارد و هزاران مسلمانان یمنی بر سر سفره های خون آلود افطار می کنند و هر لحظه بیم آن می رود آماج بمباران هوایی تازه قرار گیرند.

از سوی دیگر، گرمای هوا و کمبود آب و مواد غذایی و بهداشتی زندگی را بر مسلمانان روزه دار یمنی دشوار کرده است.

با این همه، عربستان سعودی طی هفته های گذشته با کارشکنی های پیاپی نشان داده با وجود تلاش های سازمان ملل متحد و برخی کشورهای اسلامی و منطقه ای برای برقراری آتش بس، ادامه تنش در شبه جزیره را خواهان است.

برخی از مهمترین اقدام های کارشکنانه عربستان سعودی را می توان در چند بند خلاصه کرد:



1- رد پای مداخله عربستان سعودی در سیاست داخلی یمن در تاریخ این کشور ریشه دارد. هنوز مردم یمن آخرین نبرد با ریاض را که به اشغال برخی مناطق مرزی انجامید، فراموش نکرده اند. از سوی دیگر --هر زمان موضوع تنش ها و درگیری های داخلی میان دولت مرکزی و قبایل بزرگ در شمال یا جنوب یمن پیش می آمد، عربستان گاه، خود را همپیمان دولت مرکزی نشان می داد و گاه، با دادن کمک های مالی یا تسلیحاتی به قبایل یمنی آنها را به ایستادگی در برابر حاکمیت تشویق می کرد.

این راهبرد ریاض به تضعیف همزمان دولت و قبایل مهم یمن و موازنه قدرت میان آنها می انجامید.

طی ماجراهای چند ماه گذشته نیز پس از فرار «عبدربه منصورهادی» رییس جمهوری مستعفی یمن به ریاض، اخباری درباره تلاش آل سعود برای ارتباط گیری با رهبران انصارالله منتشر شد؛ اخباری که بیست و پنجم اسفند پارسال «عبدالملک بدرالدین» رهبر انصارالله، آنها را تایید کرد.

همان زمان پایگاه خبری یمنی «المساء پرس» به نقل از یک منبع آگاه خبر داد چند روز پیش یک هیات سعودی در «صعده» با رهبر انصارالله دیدار و نامه اختصاصی «محمد بن نایف» ولیعهد عربستان، را به او تقدیم کرد.



2-از سال 2001 میلادی (1380 خورشیدی) دولت پیشین آمریکا، یمن را به عنوان یکی از کانون های پرورش تروریسم معرفی کرد و آن را آماج حملات مستقیم هواپیماها و پهپادهای خود قرار داد اما هیچکدام از دولت های یمنی نتوانستند حتی با وجود کمک های تسلیحاتی و مشاوره های همیشگی نیروهای آمریکایی بر معضل حضور القاعده در کشور خود برتری یابند.

همزمان با تنش های داخلی در یمن، گروه های تندرو به ویژه القاعده در بخش های شمالی و جنوبی ریشه دواندند و به جایی رسیدند که به دلیل نارضایتی مردم روستاها و قبایل گوناگون از دولت مرکزی، توانستند از میان آنها برای خود همدستانی نیرومند و نیروهایی تازه نفس و بومی بیابند. آغاز خیزش مردمی یمن در سال 1389 به فقدان مدیریت یکپارچه امنیتی در این کشور دامن زد و القاعده نیز دایره فعالیت های خود را گستراند.

در چنین شرایطی، طی ماه های گذشته نیروهای مردمی در قالب گروه های گوناگون سیاسی با نام «انصارالله» در کنار ارتش قرار گرفتند و سر تفنگ ها را به سوی تندروهایی مانند القاعده چرخاندند و با بازپس گیری بسیاری از مواضع و شهرهای اشغال شده، دستاوردهای چشمگیری داشتند. آن زمان بود که ناگهان ریاض به دخالت های خود در یمن رنگی تازه بخشید و بر طبل جنگ کوبید.

پشتیبانی آل سعود از گروه های تندرو مانند القاعده به پشتوانه اسناد و اطلاعات رسمی منطقه ای و غربی بر هیچکس پوشیده نیست. حتی برخی اعضای هیات دیپلماتیک ریاض که به نمایندگی از سوی برخی مقام های فراری یمنی و به پشتیبانی ریاض به نشست ژنو رفته بودند، به دلیل پیشینه عضویت در القاعده به عنوان تروریست در فهرست سیاه آمریکا قرار دارند (افرادی مانند «عبدالوهاب حمیقانی» مسوول عضوگیری و گردآوری پول برای القاعده در یمن).



3-به طور روشن، پس از خیزش های مردمی در سال 1389 و رویارویی «علی عبدالله صالح» رییس جمهوری برکنار شده یمن، عربستان بار دیگر نقش آفرینی برای تعیین سرنوشت صنعا را بر عهده گرفت و در کنار دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس طرحی برای برکناری صالح و جانشینی «عبدربه منصور هادی» معاون وی، به پیش برد. در جریان درگیری های آن زمان مردم با صالح باز هم ریاض آغوش خود را به روی رییس جمهوری وقت و خانواده و مقام های سیاسی وابسته به او گشود و همانند «زین العابدین بن علی» رییس جمهوری برکنار شده تونس، به میزبانی از میهمانان خود پرداخت.

به پشتوانه ریاض بود که بازگشت صالح به یمن نیز امکان پذیر شد.

قرار بود پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال 1390 با یک نامزد یعنی منصورهادی، تا 2 سال دولت موقت چرخ امور را بگرداند و سپس انتخابات رقابتی و آزاد ریاست جمهوری برگزار کند؛ خواسته ای که هیچ گاه جامه عمل نپوشید و یکی از محورهای اعتراض مردم در شهریورماه پارسال و حرکت آنان به سوی پایتخت شد.

این حرکت سرانجام به امضای توافق «صلح و شراکت» میان دولت و مهمترین احزاب سیاسی انجامید اما دوباره برخی مهره های یمنی زیر نفوذ ریاض طی نگارش متن پیش نویس قانون اساسی مواردی مانند طرح اقلیم ششگانه را پیش کشیدند تا گروه های مقاوم در برابر نقشه های ریاض در محاصره جغرافیایی بخش هایی قرار گیرند که در اختیار سرسپردگان و دلدادگان به پول های نفتی ریاض قرار دارد؛ امری که با اعتراض گروه های گوناگون سیاسی روبرو شد.

در چنین شرایطی بود که دولت سرانجام اوایل بهمن ماه در ادامه گفت و گوهای ملی، اصلاح پیش نویس قانون اساسی و مشارکت دادن همه گروه های یمنی در ساختار قدرت را پذیرفت؛ امری که فقط چند روز بعد با کناره گیری نخست وزیر و رییس جمهوری در فاصله چند ساعت همراه شد و به ناگاه چالشی جدی برای ساختار سیاسی یمن پدید آورد.

پس از آن بود که منصور هادی به پشتوانه ریاض، از صنعا به عدن گریخت و برخلاف قانون اساسی، آنجا را پایتخت اعلام کرد. عربستان و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز در پشتیبانی از منصورهادی سفارتخانه های خود را به عدن منتقل کردند اما پس از اینکه سایه بازداشت به دست نیروهای انصارالله بر سر منصورهادی سنگینی کرد، وی به ریاض گریخت و از آل سعود خواست با یورش نظامی به یمن کشتار زنان و کودکان را کلید زند.



4-فصل آتش افروزی آل سعود آغاز شد و طی سه ماه گذشته با وجود 2 بار اعلام آتش بس ظاهری، همچنان ادامه داشته و دارد. در چنین شرایطی بود که سازمان ملل متحد در پی دریافت گزارش های گوناگون نهادهای حقوق بشری و کمک رسانی جهانی، گامی در پیش نهاد تا نشست گفت و گوهای یمنی- یمنی در ژنو برگزار شود.

با وجود اعلام آمادگی هیاتی از سوی گروه های سیاسی عضو انصارالله برای شرکت در این نشست، هواپیمای حامل این افراد با فشار سعودی ها و اجازه ندادن کشورهای مصر و سودان برای عبور از آسمان آنها روبرو شد و تاخیری در ورود آنان به ژنو رقم خورد. آنجا بود که نمایندگان مردم یمن پس از ماه ها بایکوت و سانسور خبری، در برابر رسانه های گوناگون قرار گرفتند تا صدای خود را به گوش جهانیان برسانند.

رییس هیات جنبش انصارالله در ژنو، با اشاره به تاخیر 44 ساعته ورود هیات یمنی گفت: برقراری آتش بس همیشگی و فراگیر، لغو فوری محاصره ملت یمن و فرستادن کمک های بشردوستانه، پیشنهادهای مهم انصارالله بود.

به نوشته سی ام خردادماه تارنمای شبکه خبر، نماینده ائتلاف دموکراتیک ملی یمن درباره دلایل شکست نشست ژنو گفت: عربستان سعودی از آغاز نقش خطرناکی را بازی کرده است. عربستان گفت و گوهای (هتل) «موفنبیک» در صنعا را به شکست کشاند، بدون هیچ دلیلی به یمن حمله کرد و اکنون نیز نشست ژنو را به بن بست رسانده است.

نماینده پیشین دبیرکل سازمان ملل متحد در امور یمن نیز اوایل اردیبهشت ماه اعلام کرد گفت و گوهای ملی به نتیجه نزدیک شده بود اما آغاز جنگ همه دستاوردها را نابود کرد.

همچنین «محمد الزبیری» معاون حزب بعث سوسیالیست یمن، با تاکید بر نقش ریاض در به نتیجه نرسیدن نشست ژنو گفت: عربستان از روز نخست نمی خواست نشست ژنو برگزار شود و هیات اعزامی از صنعا در زمان مناسب به این شهر وارد شود. سپس تلاش کرد این گفت و گوها را از داخل به شکست بکشاند.

وی در این زمینه توضیح داد: ما درباره پیش نویس چگونگی برقراری آتش بس و روند سیاسی یمن در دوره آتش بس به توافق رسیده بودیم. خواسته هایی نیز درباره عقب نشینی نیروها از شهرها مطرح شد و ما گفتیم در صورت عقب نشینی نیروها، آیا قرار است شهرها در اختیار القاعده قرار گیرند؟ هیات روبرو به این پرسش پاسخ نداد. روز بعد نیز با خواسته هایی روبرو شدیم که هیچ ارتباطی با توافق پیشین نداشت.

الزبیری تاکید کرد «احساس کردیم فشارهایی علیه سازمان ملل و فرستاده ویژه وجود دارد. این فشارهای شدید از پول های عربستان سعودی ناشی می شود که تلاش کرد نشست ژنو را به شکست بکشاند».

«عبدالسلام الجابر» عضو هیات اعزامی از صنعا، گفت: سعودی ها با این خوی تجاوزکارانه و بی پیشینه می خواهند تلاش یمنی ها را برای گفت و گو میان خود به شکست بکشانند. به نظر می رسد عربستان سعودی می خواهد خواسته های خود را به زور بر یمنی ها تحمیل و این کشور را به طور کامل ویران کند.

«عادل الشجاع» عضو بلندپایه حزب کنگره خلق یمن، تاکید کرد «عربستان گفت و گوهای ژنو را به شکست کشاند و از پشت پرده بر سازمان ملل متحد و اعضای دایم شورای امنیت اعمال فشار کرده است. بیش از 21 میلیون یمنی به دلیل قحطی و گرسنگی با خطر مرگ روبرو هستند. سازمان ملل نیز به گونه ای نشان داده است که توجهی به اوضاع یمن ندارد».



5-نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد در امور یمن یکم تیرماه می رود تا آخرین گزارش خود را درباره دستاوردهای نشست ژنو به شورای امنیت دهد. به نوشته بیست و نهم خرداد تارنمای شبکه سعودی «العربیه»، وی ابراز امیدواری کرد پیش از هرگونه دور تازه گفت و گوها بتوان به آتش بس دست یافت و درباره نشست شورای امنیت درباره یمن گفت: قدرت های بزرگ نیز به توافق بر سر طرحی به منظور تشکیل گروهی از ناظران غیرنظامی نیاز دارند تا بر هرگونه آتش بس یا عقب نشینی شبه نظامیان در یمن نظارت کنند.

محور نخست طرح هفت بندی سازمان ملل متحد نیز با «برقراری فوری آتش بس» آغاز می شود تا شاید زمینه برای کمک به 21 میلیون جنگ زده یمنی که به گزارش سازمان ملل متحد یک میلیارد و 600 میلیون دلار بودجه نیاز دارد، فراهم شود. بنابراین امید می رود این بار شورای امنیت سازمان ملل متحد اوضاع واقعی میدانی به ویژه خطر اشغال شهرها به دست تروریست های القاعده در صورت پیدایش دوباره خلاء امنیتی پس از عقب نشینی ارتش و گروه های مردمی در یمن را در نظر گیرد.

همچنین انتظار می رود در گزارش ارایه شده به شورای امنیت سازمان ملل متحد به تمام اسناد روشن کارشکنی ریاض در فرایند گفت و گوهای ملی زیر نظر سازمان ملل متحد، آتش افروزی سعودی ها در منطقه، کشتار انسان های غیرنظامی، ارتکاب جرایم جنگی، نقض حقوق بشر و... اشاره شده باشد تا شاید در این روزهای تبدار تابستان، مسلمانان روزه دار و جنگ زده یمن، اندکی از تنش های فکری ناشی از بمباران هوایی سعودی ها رهایی یابند و برای رسیدگی به ویرانی ها و آسیب های خود طی این سه ماه فرصتی بیابند.