چرا عربستان و روسیه بر سر یک میز می‌نشینند؟

احمد وخشیته در سایت ایراس نوشت: سفر "محمد بن سلمان" وزیر دفاع و جانشین ولیعهد عربستان در هفدهم ژوئن (27 خرداد) به فدراسیون روسیه بازتاب های گسترده ای داشت. تحلیلگران مسائل بین الملل تحلیل های گوناگونی از این سفر که تا پیش از عزیمت بن سلمان محرمانه بود ارائه داده اند. برخی براین باور هستند که همزمانی این سفر با واپسین روزهای مذاکرات ایران با 1+5 عرض اندام شیوخ سعودی برای متحد امریکایی خود می باشد تا ارزش خود را برای واشنگتن افزایش دهند و از سوی دیگر برخی براین باورند که مقام بلندپایه نفتی عربستان به روسیه رفته است تا کرملین را تطمیع کند تا از حمایت روس ها در جنگ یمن برخوردار شود.

عربستان سعودی این روزها شرایط سختی را در منطقه سپری می کند. این کشور علی رغم آنکه از سال 2011 ائتلافی بزرگ علیه نظام حاکم بر سوریه ایجاد و هزینه های میلیارد دلاری برای سرنگونی بشار اسد خرج کرد اما در مقابل ایران و روسیه موفق نبود، شکستی که با تغییر دولت در ایران و موفقیت تهران در مذاکرات 1+5دو چندان شد. هر میزان که مذاکرات ایران با کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده بیشتر پیشروی داشته است، ریاض نیز بیشتر به این در و آن در زده است تا سرعت گیری بر افزایش قدرت ایران در منطقه و نظام بین الملل ایجاد نماید؛ موید این موضوع حمله این کشور به یمن می باشد.
 

► دیدار بن سلمان با رئیس جمهور روسیه بیرون از کرملین

به نظر می رسد ریاض طی ماه های گذشته تلاش داشته معادلات منطقه را تغییر دهد تا با جذب متحدین جدید موقعیت استراتژیک خود را بهبود بخشد و از بن بست سوریه خارج شده و جنگ یمن را به سود خود پایان دهد. ریاض به خوبی می داند با تهران بر سر موضوع بشار اسد به توافق نمی رسد از این رو همه تلاش خود را بر دیپلماسی و گفتگو با مسکو معطوف کرده است. دیدار ولادیمیر پوتین با محمد بن سلمان، شاهزاده عربستانی، اولین دیدار رئیس جمهور روسیه با نسل جدیدی از خانواده سلطنتی در عربستان است. این دیدار در حاشیه انجمن بین المللی اقتصادی در سنت پترزبورگ برگزار شد و برخی تحلیلگران معتقدند این که اولین جلسه رهبر روسیه با نماینده عربستان سعودی پس از یک دوره سرد در روابط دیپلماتیک میان دو کشور خارج از کرملین برگزار شده٬نمایانگر این موضوع است که همچنان جدیتی از سوی مسکو وجود ندارد و سعودی ها نتوانسته اند با پیشنهاد های اولیه خود نظر پوتین را جلب کنند. یک تحلیلگر روس از دیدار پوتین با بن سلمان خارج از مسکو چنین برداشت می کند که رئیس جمهور روسیه دل خوشی از سعودی ها ندارد اما به موجب این دیدار روابط استراتژیک دو کشور در مسیر جدیدی قرار خواهد گرفت و چندان سرما و یخبندانی نیز میان پوتین و شاهزاده عربستانی وجود نداشته است چرا که منجر به عقد قراردادهایی در زمینه های نظامی و نیروگاه هسته ای شد.
 

► پول؛ مهمترین سلاح عربستان

شاید شاهزاده های سعودی کرملین نشینان را نیز همانند صاحبان مسند در الیزه می پندارند و تلاش می کنند با بسته های مالی خود در جهت جلب نظرآنها برآیند تا مسکو را حتی در منافع حداقلی پشتیبان خود نمایند. اگر چه شاهزاده بندر بن سلطان رئیس پیشین دستگاه اطلاعاتی عربستان در دیدارهای خود با پوتین موفق به تغییر موضع وی در قبال حمایت از بشار اسد نشد٬ اما این بار فشارهای اقتصادی بر روسیه فرصت مناسبی است تا شاهزادگان سعودی بار دیگر شانس خود را به آزمون بگذارند.

 فدراسیون روسیه از واپسین روزهای سال 2014 تا کنون به موجب بحران اوکراین و تصرف کریمه از سوی مسکو مورد ادبار غرب قرار گرفته است تا بدان جا که تحریم های مالی گسترده ای علیه این کشور به تصویب رسید. از سوی دیگر عزم عربستان برای حفظ سهم خود در بازارهای نفتی حتی به قیمت کمتر٬منجر به کاهش چشمگیر قیمت نفت شد و این موضوع نیز بر فشارهای اقتصادی علیه مسکو افزود. در این شرایط٬ پول سعودی ها امتیازی چشمگیر است تا کرملین را در اتحاد با آنها قرار دهد.
 

► چرخش عربستان پیامی به مذاکرات مستقیم ایران با آمریکا

جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی همواره روابطی خصمانه با ایالات متحده داشت و این موضوع فرصتی مناسب برای شیخ نشینان خلیج فارس فراهم آورد تا موقعیت خود را بهبود دهند. این کشورها اگر چه از سرمایه نفتی و مالی بالایی برخوردار هستند اما هیچ گاه از موقعیت ژئواستراتژیک و ژئوپلتیک ایران برخوردار نخواهند شد. از این رو ریاض با آغاز گفتگوهای تهران با 1+5 و به ویژه آمریکا احساس خطر کرده و آن را در موقعیت های گوناگون و به ویژه یمن بروز داد.

از سوی دیگر روسیه نیز که همواره از دشمنی ایران با آمریکا سود برده است٬ بیم آن دارد که مبادا تهران به واسطه چراغ سبز غرب متحد پیشین خود یعنی مسکو را رها کند؛ اگرچه مقامات بلند پایه ایرانی همواره تاکید کرده اند که جمهوری اسلامی ایران دیپلماسی دو سویه میان آمریکا و روسیه برقرار خواهد کرد و بر منافع مشترک خود با مسکو تاکید دارد.

حال به نظر می آید عربستان سعودی با چرخش به سوی روسیه این پیام را به واشنگتن می دهد که همچنان از بهبود روابط میان تهران و واشنگتن بیمناک است و در صورتی که ایالات متحده بخواهد تهران را جایگزین ریاض نماید یا به توازن دوباره قوا در منطقه مبادرت ورزد، ریاض به سوی مسکو میل خواهد کرد. از سوی دیگر برخی رسانه ها در تلاش هستند روابط تهران ـ-مسکو را تحت تاثیر این دیدار قرار دهند و مطرح می کنند این دیدار پیامی از سوی کرملین به پاستور نیز می باشد که به موجب آن مقامات کرملین نیز می خواهند به تهران این پیام را بدهند که در صورتی که تهران کشورهای غربی و به ویژه آمریکا را جایگزین متحد استراتژیک خود (روسیه) نماید، مسکو نیز با دشمن تهران وارد ائتلاف خواهد شد. اما این ادعا منطقی به نظر نمی آید چرا که تهران و مسکو منافع مشترک فراوانی با یکدیگر دارند و متحدین استراتژیک مهمی برای یکدیگر محسوب می شوند و عربستان به آسانی و به واسطه دلارهای نفتی خود نمی تواند این روابط را تیره کند اما می تواند به طور نسبی موقعیت خود را در سیاست خارجی روسیه افزایش دهد و در طرف مقابل٬ دیپلمات های روسی نیز به دنبال بازی برد-برد در روابط با عربستان خواهند بود.

 
► از سوریه تا یمن

برخی تحلیلگران معتقدند روس ها حاضر هستند بر سر موضوع سوریه با عربستان وارد معامله شوند اما باید توجه داشت که پایگاه نظامی روسیه در بندر طرطوس واقع در دریای مدیترانه اهمیت بسیار مهمی برای کرملین دارد و از این رو حاضر نخواهد شد سوریه را به عربستان واگذار نماید اما شاید خیلی دور از ذهن نباشد کهاسد را از خط قرمز خود خارج نمایند و دل و پول سعودی ها را در مقابل به دست آورند.اما محور اصلی این دیدار به طور قطع سوریه نبوده است؛ چرا که این روزها حمله به یمن اشتباه استراتژیک عربستان است. شاید سعودی ها به دنبال آن هستند که در مقابل توافقنامه های نظامی و اقتصادی خود با روسیه این کشور را مجبور کنند تا از ایران بخواهد که جنبش انصارالله را راضی به گفتگو با عربستان نماید تا به موجب آن ریاض از باتلاق یمن خارج شود؛ باتلاقی که می تواند منافع خوبی برای روس ها به دنبال داشته باشد.