چشم به راه «نتایج وین»

مذاکرات روزها، ساعت‌ها و شاید دقایق آخر خود را می‌گذراند و ضرباهنگ آن هر لحظه تندتر می‌شود و جهان در التهاب برآمدن دود سفید از هتل «کوبورگ» وین است. در آخرین ساعات مذاکراتی قرار داریم که قریب به دو سال از آغاز دور جدید آن می‌گذرد. اغراق نیست اگر ادعا شود اعلان دستیابی به توافق بین مذاکره کنندگان 1+5 با ایران را باید مهم‌ترین رویداد سیاسی جهان در دهه‌های اخیر برشمرد. تحولی که مصداق روشنی است بر کارآمدی خردمندی و عقلانیت در رویارویی و برون رفت در یکی از غامض‌ترین و پیچیده‌ترین پرونده‌های مفتوح در عرصه روابط بین‌الملل.

طبیعت دیپلماسی چانه‌زنی و اخذ امتیاز حداکثری است. اتفاقاتی که امروز در وین شاهد آن هستیم نیز مصداقی بر همین قاعده است. تردیدی نیست همان طور که رئیس جمهوری امریکا اعتراف کرد اگر طرف‌های مذاکره کننده با ایران می‌توانستند، حتی به ماندن یک پیچ صنعت هسته‌ای ایران رضایت نمی‌دادند. امریکا و غرب بخوبی آگاهند که سابقه تاریخی ایران نمایانگر این واقعیت است که فارغ از کشمکش‌های سیاسی در داخل کشور و اینکه کدام جریان سیاسی دست بالا را در حاکمیت داشته باشد، ایران هرگز در شرایط فشار تسلیم خواسته‌های خارج از قواعد و عرف بین‌المللی نخواهد شد. شاید یکی از دلایل رویکرد جدید 1+5 به طور عام و ایالات متحده امریکا به طور خاص در مذاکرات دو سال گذشته نیز منتج از دریافت درست آنان از این واقعیت است.
پرونده هسته‌ای ایران طی یک دهه گذشته فراز و نشیب‌های فراوانی را پشت سر گذاشته است و کشورمان هزینه‌های گزافی را بابت آن پرداخته است. پاسخ به سؤالی که آیا این هزینه غیرقابل اجتناب بود یا خیر، موضوع این نوشتار مختصر نیست؛ با این وجود، نمی‌توان از مذاکرات هسته‌ای سخن گفت و از این سؤال غافل ماند که چگونه بحرانی که می‌توانست امنیت ملی کشور را به مخاطره اندازد و شرایط غیرقابل کنترلی را در منطقه و جهان ایجاد کند، مدیریت شد و در کمتر از دو سال به نتیجه رسید. اگر به شرایطی که پرونده هسته‌ای چند سال قبل و فضای پر تشنج جنگ لفظی، تهدید نظامی، افزایش تحریم‌ها و تشدید فشارهای بین‌المللی که کشور در آن قرار داشت بازگردیم، بهتر می‌توان به اهمیت تحول در حال وقوع، پی برد.

حماسه باشکوه انتخابات سال 92 و رأی مردم به روحانی و حمایت از رویکرد «تعامل با جهان» در سیاست خارجی و راهبرد نرمش قهرمانانه رهبر معظم انقلاب از مهم‌ترین عواملی بودند که فضای سنگین بین‌المللی علیه کشورمان را شکست و چنانچه ملاحظه کردیم جهان بسرعت از تغییر در ایران استقبال کرد و فضای سنگین بین‌المللی علیه ایران ناشی از بی‌تدبیری، ماجراجویی و بی‌اعتنایی به ساز و کارهای مرسوم و مورد قبول جهان را شکست. اعلام آمادگی ایران برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با 1+5 با هدف برون رفت از بحران هسته‌ای از طریق دیپلماسی و مبتنی بر استراتژی برد- برد که نمایانگر عزم راسخ ایران برای برون رفت از این بحران بود، تدبیر هوشمندانه دولت در انتقال پرونده هسته‌ای از شورای عالی امنیت ملی کشور به وزارت خارجه و انتخاب حرفه‌ای‌ترین تیم مذاکره کننده با گماردن وزیر خارجه‌ای دیپلمات با وجهه‌ای بین‌المللی نیز از اقداماتی بود که باعث اطمینان طرف مقابل در مذاکرات معطوف هدف بود که موجب سرعت گرفتن مذاکراتی جدی و تحقق اهداف گام به گام در پرونده هسته‌ای بود.

با این وجود باید اذعان کرد که رویکرد جدید طرف‌های مذاکره کننده با ایران و بویژه امریکا از دیگر عوامل مهم برای تحقق این رویداد بود. 

به یقین اعلام توافق جامع با 1+5 همچون زلزله‌ای بر منطقه و جهان تأثیرگذار خواهد بود. در پرتو این تحول روابط ایران با جهان دچار تحولی انکارناپذیر خواهد شد. برخورداری از برنامه‌ای مدون برای مدیریت این تحولات چه در منطقه آشوب‌زده پیرامون کشور و چه در سطح جهانی از اولویت‌های سیاست خارجی است.

* جاوید قربان اوغلی
کارشناس دیپلماسی