«قصر الحمرا»، جواهر گردشگری اسپانیا

قصر الحمرا که یک شاهکار تمام عیار معماری اسلامی به شمار می رود، در منطقه تاریخی آندلس اسپانیا، که یکی از بناهای تاریخی ثبت ‌شده‌ این کشور در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به شمار می رود، بر فراز یک تپه ساخته شده و از بخش‌های مختلفی از جمله کاخ اصلی، قلعه، مسجد و حمام و باغی زیبا تشکیل ‌و در سالهای اخیر به یکی از مقاصد برتر گردشگری اسپانیا تبدیل شده است.

الحمرا شامل 3 بخش است: قصر سلطنتی، که مشهورترین بخش آن است و خودش به سه قسمت: بارگاه‌، شبستان و حرمسرا تقسیم شده است، بخش‌های دیگر کاخ شامل باغ‌های پلکانی و قلعه هستند.

بارگاه بخشی از قصر سلطنتی بود، جایی که سلطان به امور روزانه مملکتی و تجاری رسیدگی می‌کرد. این قسمت از نظر تزیین به پای بخش‌های دیگر کاخ نمی‌رسد و جذاب‌ترین قسمت بارگاه، حیاط خلوت اتاق طلایی بود.

قسمت اعظم بخش شبستان در زمان سلطنت یوسف اول در قرن 14 انجام شده ‌و دارای تزینات بسیار ‌بود تا برای شرفیابی سفرا و مهمانان خاص مناسب باشد. این بنا شامل مجموعه‌ای از اتاق‌ها و حیاط‌های بسیار زیبا بود و یکی از مناظر دیدنی آن حیاط پر گل با استخری که از دو طرف با صفی از بوته‌های پروانش احاطه شده بود، به شمار می‌رفت.

کمی جلوتر در برج به تالار سفیران می رسیم که بزرگ‌ترین و شاید بهترین اتاق در تمام قصر سلطنتی باشد. این تالار یک مربع کامل است و یک گنبد بسیار زیبای چوبی دارد که به معنای هفت طبقه آسمان است.

یکی از ویژگی‌های بارز معماری الحمرا درون گرایی آن است. در الحمرا تزیینات درونی بسیار بیشتر از هیبت بیرونی است. این کاخ پُر زینت و مجلل در داخل دیواری دژ مانند به رنگ قرمز بنا شده است. نقشه اصلی بنا نامنظم و گسترده، به طور عمده مشتمل است بر دو حیاط مستطیل شکل عمود بر هم که هر یک به ردیف هایی از ورودیّه ها و سرسراها و اتاق ها راه می‌یابند.

حرم کاخ الحمرا از حیاط شیران منشعب می‌شود و شامل مجموعه‌ای از اتاق‌های زیبا و یک حمام است. در جنوب این سالن به تالار Abencerrajes می رسیم که دارای حیرت انگیزترین سقف‌ها در کل مجموعه است‌.

سقف یک 16 ضلعی است با تزئینات استالاگمیتی است و توسط پنجره‌هایی که بر روی گنبد نصب شده‌اند و نوری که بر روی آب چشمه کف منعکس می‌شود، روشن می‌شود. سقف تالار دو خواهر نیز بسیار شگفت انگیز است و از بیش از 5000 خانه لانه زنبوری ساخته شده است.

حیاط شیران که کوچکتر از آن دو و دارای تزیینات بیشتر است، در طاق‌نماهای چهار‌جانبی که متناوباً بر تک‌ستونی‌ها و دو ستونی‌های ظریف با سرستون‌ها مزّین به نقوش توربافت سوارند، محصور شده‌ و قوس‌ها از درون سو دالبری چند پرّه و سطح دیوارهء بالای آنها با گچبری راستخطهای درهم تنیده و کتیبه های قرآنی زینت یافته است. در مرکز حیاط حوضحه‌ای سنگی سوار بر پشت دروازه پیکره شیر از سنگ سیاه تعبیه شده است.

در تالار شاهان، به یک اثر نامتعارف هنری برمی خوریم، که تمثالهایی زنده نمایانه از انسان است که در دین اسلام حرام دانسته می‌شده. سازنده این آثار به احتمال فراوان مسیحی بوده است اما دستور ساخت آن را سلاطین دودمان نصر صادر کرده بودند. حمام‌ها آخرین قسمت با اهمیت حرم هستند که نمی‌توان به آن داخل شد، اما می‌توان درون آن را از میان پنجره تماشا کرد.

‌روی هم نمای بیرونی بین الحمراء ساده و تزیینات گوناگون آن به شیوه‌ کاخ‌سازی بربرهای مراکش در درون‌خانه تعبیه شده است، که عبارتند از: کاشی کاری لعابی منقوش و هفترنگ، گچبری فراوان به نقش تور بافت یا با نقوش هندسی اسلامی و گُل‌های گیاهی یا اسلیمی درهم بافته، کتیبه‌های حاشیه‌بندی شده قرآنی به خطوط کوفی و نسخ و ریحانی.

مسلمانان صحرانشین که آب برایشان از هر گوهری ارزشمندتر بود، با کشیدن نهرهایی از سرچشمه‌ها و جویبارها، باغهای کاخ را با چشمه‌های رویایی، فواره‌ها و حوضهای کم عمق و پر انعکاس تزیین کردند. صدای زمزمه آب در سراسر باغ‌ها و حوض خانه‌ها به گوش می‌رسد و کشف چشمه‌های کوچک، لذت گشتن در باغ را صد چندان می‌کند.

همچنین بدون تردید در کنار معماری، هنرهای دیگر اسلامی نیز در این سرزمین مۆثر افتادند. این تاثیر در رشته‌های مختلف هنری چون شهرسازی، معماری مساجد، کاخ‌ها، پارک‌ها و پل‌ها، ضرب سکه، خوشنویسی، زردوزی ‌روی پارچه، نساجی و کاغذسازی، چشمگیر بود و در بطن خود دارای چنان روح زیباشناسانه و قدرتمندی بود که به همان صورت مورد تقلید اروپاییان قرار می‌گرفت. همچنین هنرهای تزیینی اسلامی چون: بافندگی، کنده‌کاری روی فلّز و عاج، سیم و زرکوبی روی مفرغ و فولاد با اسلوب معروف به «دمشقی» مانند ساختن، کلاه خودها و شمشیرهای گرانبها و به‌ویژه انواع کاشی‌سازی و سفال‌گری با رنگ‌های درخشان درهم بافته نیز شکوفان و مکتب ساز شد.

نوعی از هنر که در دوران اسلامی در اسپانیا شکل گرفت و توسعه پیدا کرد تأثیر شگرفی در معرفی هنر اسلامی به اروپاییان و نفوذ آن در هنرهای مدرن سده‌های بعدی داشت.

در مورد وجه تسمیه الحمراء روایات بسیاری وجود دارد. بر اساس معتبرترین روایت، الحمراء به خاطر رنگ سرخ دیوارهای خارجی‌اش كه از آجر و خشت‌های خشك شده در آفتاب ساخته شده‌اند، به این نام مشهور شده است. بر اساس روایت دیگری، الحمراء به خاطر لهیب سرخ مشعل‌هایی كه عملیات شب‌ها ساختمانی این كاخ برای سال‌ها در نورشان انجام می‌شد، به این نام خوانده می‌شود. گروهی نیز عقیده دارند كه نام الحمراء از نام خلیفه مؤسس آن، محمد ابن ‌الاحمر (مشهور به محمد دوم) گرفته شده است. اما آن چه مسلم است، این مجموعه تاریخی بین سال‌های 1248 تا 1354 میلادی و در دوران حكومت الاحمر و خلفای جانشین او ساخته شده است.

تزئینات داخلی مجلل الحمراء به سبك‌های عربی و اسلیمی را از میان خلفای مسلمان، به یوسف اول، محمد پنجم، اسماعیل اول و ... نسبت می‌دهند، اما نام هیچ یك از هنرمندان و صنعتگرانی كه در ساخت این قصر نقش داشته‌اند با قطعیت مشخص نشده است. طرح‌های اسلیمی و گل و بته، سنگ نوشته‌هایی به زبان عربی، طرح‌های هندسی و كاشی‌های رنگی، از جمله مهم‌ترین تزئینات به كار رفته در بخش‌های مختلف الحمراء هستند. 

در حال حاضر، جزایر قناری به دلیل داشتن آب‌ و هوای مدیترانه‌ای و سواحل پاک مقصد نخست گردشگران خارجی اسپانیا بوده و منطقه تاریخی آندلس و شهر زیبای بارسلون با داشتن آثاری از دوره‌ های مختلف تاریخی از جمله دوره اسلامی دیگر مقاصد گردشگری این کشور به شمار می روند.

تابناک با تو