عربستان و آمریکا از هم دور می‌شوند

یان برمر، استاد علوم سیاسی دانشگاه نیویورک و مولف کتاب «ابرقدرت؛ سه انتخاب برای نقش آمریکا در جهان» (Superpower: Three Choices for America’s Role in the World) در گفت وگو با «ربکا میلر»، خبرنگار سایت «نشنال اینترست» به بررسی آثار منطقه ای توافق هسته ای ایران و بویژه فاصله بیشتر آمریکا و عربستان از یکدیگر پرداخته است.

در مصاحبه ای که اخیراً با «بلومبرگ» داشتید، گفته اید که شاید خود توافق مطلوب نباشد، اما اثرات ژئوپولتیک آن مفید خواهند بود. به نظر شما دولت های آینده آمریکا از این توافق چه سودی خواهند برد؟

برمر: اولین تأثیر توافق بر روی قیمت نفت خواهد بود. با برداشته شدن تحریم ها علیه ایران، این کشور نفت بیشتری روانه بازار انرژی خواهد کرد. انتظار ما این است که تا بهار سال آینده چیزی بین 500 تا 600 هزار بشکه نفت بیشتر روزانه وارد بازار شود و در انتهای سال 2016 این میزان به یک میلیون بشکه بیشتر برسد. افزایش عرضه نفت یعنی قیمت نفت تا مدت های طولانی پایین باقی خواهد ماند.

روسیه که نصف درآمدهای دولتی اش را از صادرات انرژی به دست می آورد با پایین رفتن قیمت نفت تضعیف خواهد شد. ونزوئلا که بیشتر از هر صادرکننده نفت دیگری وابسته به درآمد نفت است نیز ضعیف تر خواهد شد. هر دو مورد به نفع آمریکا است. علاوه بر آن، سهم عربستان سعودی هم از بازار اوپک کاهش خواهد یافت و بازگشت مجدد اقتصاد ایران باعث خواهد شد که ریاض روابط خود را با آمریکا مثبت تر و عملگرایانه تر کند و کمتر دست به اقداماتی بزند که مورد پسند واشنگتن نیست. بلوک کشورهای خلیج فارس به رهبری عربستان هم چند پاره خواهد شد، چون بعضی از پادشاهی های عرب به سمت روابط اقتصادی بهتر با ایران خواهند رفت. مورد مؤثرتر اینکه برداشته شدن تحریم ها باعث می شود پول بیشتری روانه جیب 75 درصد از ایرانیان شود، همان کسانی که سنشان به انقلاب این کشور قد نمی دهد. حکومت ایران هم برای حمایت از شیعیان عراقی که در حال مبارزه با داعش هستند پول بیشتری خواهد داشت.

فرض کنیم که شما درست می گویید، اما ایران ممکن است از توافق تخطی کند. آن وقت ما -یعنی گروه 1+5 یا آژانس بین المللی انرژی اتمی- چطور می توانیم ایران را برای این کار مجازات کنیم بدون اینکه به دستاوردهای ژئوپولتیک توافق آسیب برسد؟ همان طور که شما گفتید، از آنجا که تحریم ها ممکن است نهایتاً فقط ایالات متحده را از تجارت با ایران محروم کنند، شاید این بهترین گزینه نباشد. شما چه راه حل جایگزین بهتری پیشنهاد می دهید؟

تحریم ها طوری طراحی شده اند که به محض تخلف ایران سر جای خودشان برگردند. این که بازگشت تحریم ها به صورت خودکار تعریف شده است، باعث می شود کشورهای دیگر کار آسانتری برای اعمال مجدد آن داشته باشند. با این حال، برای ایران اخلال در روند بازرسی آسانتر از آن چیزی است که آمریکایی ها می خواهند، چون کنترل بازرسی ها دست آمریکا نیست. اما وقتی بحث تخلف ایران پیش می آید، روسیه و چین نمی توانند صرفاً به خاطر منافع خودشان این مسئله را نادیده بگیرند. فکر نمی کنم ایران به راحتی و بدون پرده پوشی دست به توسعه قابلیت های هسته ای با توانایی نظامی بزند؛ حداقل در سال های اولیه توافق این کار را نخواهد کرد. آنها می خواهند برداشته شدن تحریم ها اثر کامل خود را بگذارد. اما به هر حال نکات مبهم زیاد است. این توافق با دقت تام و تمام تنظیم نشده است.

شما در مصاحبه با بلومبرگ گفتید که ایران می تواند در دهه آینده برای آمریکا همان نقشی را ایفا کند که اکنون عربستان سعودی ایفا می کند. چشم انداز همکاری آمریکا و ایران از نظر شما چیست؟ تحت چه شرایطی ایران تبدیل به «متحد طبیعی» آمریکا در خاورمیانه خواهد شد؟

قطعاً این روند زمان خواهد برد. چون در هر دو کشور افراد تندرویی هستند که با تنش زدایی مخالفت خواهند کرد. اما گمان می کنم که آمریکا و عربستان سعودی از هم فاصله بگیرند. ایران چیزهای بسیار بیشتری برای عرضه به آمریکا دارد، از جمله یک بازار 80 میلیونی. در مبارزه با گروه های جهادی سنی، یعنی داعش و امثال آن، ایران متحد طبیعی تری است، حتی اگر هماهنگی های دو کشور پشت پرده صورت بگیرد.

پیامدهای احتمالی این توافق برای رابطه اسرائیل و آمریکا در آینده چه خواهد بود؟ آیا برخورد خوب با ایران ممکن است موقعیت آمریکا در خاورمیانه را تا آن حد آسیب پذیر کند که هیچ متحد یا شریک این کشور حاضر به ادامه همکاری نشود؟

به هیچ وجه. اسرائیل از چه کسی غیر از آمریکا می تواند کمک بگیرد؟ چالش بزرگ، عربستان سعودی است که همین الان هم در حال بهتر کردن رابطه اش با چین است تا در شرکای امنیتی و تجاری اش تنوع ایجاد کند. با این حال، جالب است که درست بعد از اعلام توافق با ایران، عربستان 400 عضو داعش را دستگیر کرد. سعودی ها هم برای ترس از داعش و هم برای میل به ادامه فعالیت های این گروه در راستای بی ثبات کردن حکومت های عراق و سوریه (که متحد ایران هستند) دلایل خود را دارند. اما به نظرم این دستگیری ها پیامی برای واشنگتن بود که عربستان می خواهد روابط خود را با آمریکا محکم تر کند، نه ضعیف تر.

*دیپلماسی ایرانی