بعیدی‌نژاد: ضرورتی بر تصویب برجام نیست

 سیاست خارجی دولت یازدهم منبعث از تحولات سیاسی است و تفاوت‌هایی با سیاست خارجی دولت و دولت‌های قبلی دارد.

حمید بعیدی‌نژاد عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان روز چهارشنبه در یک برنامه‌ رادیویی در رادیو گفت‌وگو افزود: در عین حال در مقاطعی هم نقاط مشترک وجود دارد اما در نحوه پیاده‌سازی اصول سیاست خارجی اختلاف‌نظر و تفاوت‌هایی است.

وی تاکید کرد که اصول سایست خارجی دولت یازدهم خیلی تفاوت مبنایی با دولت قبل ندارد، اما نحوه اجرا و به اجرا گذاردن آن با دولت‌های قبل متفاوت است.

بعید‌ی‌نژاد یکی از این تفاوت‌ها را تلاش برای کم کردن و رفع تنش‌های غیرضروری در منطقه و دنیا دانست و گفت: با توجه به اینکه موضوع هسته‌ای اهمیت خاصی دارد طبیعی است که یکی از این تفاوت‌ها بر سر این موضوع است که که نه تنها برای ایران که برای 1+5 نیز مهم بود. هم‌چنین یکی از محورهایی دیگری که دکتر روحانی با تشکیل دولت پیگیری کردند، فعال شدن موضوع هسته‌ای در وزارت خارجه بود که با توجه به پیشینه و تجربیانی که در این بحث در گذشته داشتند به این جمع‌بندی رسیدند که با توجه به ابعاد مذاکراتی بین‌المللی نیازمندیم تا وزارت خارجه در صحنه اجرا به طور جدی وارد شود.

مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ادامه داد: البته وقتی موضوع در شورای عالی امنیت ملی پییگری می‌شد در عمل وزارت خارجه نقش فعالی داشت. با این حال آقای روحانی به این نتیجه رسیدند که باید مستقیم مساله به وزارت خارجه بازگردد تا بدون وارد شدن به چنبره‌های بروکراتیک گزارش‌ها و دستور العمل‌ها را دریافت و یا ارایه کند و این روند کمک کرد تا موضوع هسته‌ای به سرعت در دستور کار قرار گیرد. ما در این روند تقریبا زمانی را از دست ندادیم و خوشبختانه کار ادامه یافت و به نتایج خوبی هم رسیدیم.

وی در پاسخ به این پرسش که تمرکز وزارت خارجه بر مساله هسته‌ای صدمه‌ای به پیگیری موضوعات دیگر سیاست خارجی در این دو سال نزده است؟ افزود: موضوع هسته‌ای ایران به خاطر ابعاد گسترده‌اش بر روابط ایران و تمام کشورها تاثیرگذار بوده است و در واقع یک بسیجی در وزارت خارجه وجود داشت تا این مساله پیش رود و آقای ظریف از ابتدا اصرار داشت که کار بر روی هسته‌ای نباید طوری باشد که کارهای دیگر تحت تاثیر موضوع هسته‌ای قرار گیرد و باید دیگر معاونت‌ها به وظایف ذاتی شان بپردازند. البته نقش آقای ظریف که باید برای امور دیگر غیر از هسته‌ای وقت می‌گذاشت هم مهم بود.

این دیپلمات برجسته کشورمان گفت:‌ آقای ظریف وقتی به مذاکرات می‌آمدند از فرصت‌های بین مذاکرات استفاده می‌کردند و به سفرهای منطقه‌یی هم می‌رفتند و به وزیران خارجه 1+5 هم گفته بودند که تمام برنامه کاری ایران نمی‌تواند معطوف بحث هسته‌ای شود و این امر تا حد قابل قبولی محقق شد و وزارت خارجه توانست در وظایف دیگر خود هم موفق شود و همین‌طور با موفقیت در بحث هسته‌ای فرصت مناسبی در اختیار همگان برای بهبود شرایط قرار داد.

بعید‌ی‌نژاد درباره این که رییس‌جمهور اعلام کرد که چندبار از تیم خواسته‌اند تا میز مذاکرات را ترک کنند با بیان این که عنوان "رها کردن" مذاکرات باید تبیین شود افزود: ‌ما هیچ وقت میز مذاکره را ترک نکردیم چون ترک مذاکره یعنی مذاکره‌ را کنار بگذارید و دیگر به آن برنگردید. ما در مذاکرات در مقاطعی به شرایط سختی می‌رسیدیم که طرف مقابل آماده نبود در برابر خواست ما کوتاه بیاید و در این شرایط یکی از روش‌هایی که با آن می‌توانستیم پیام‌ خود را به تیم مذاکره‌کننده طرف مقابل دهیم این بود که مذاکرات را متوقف کنیم و برگردیم به پایتخت‌ها و دستور‌العمل لازم را در پایتخت‌ بگیریم. قطعا این روش‌ها موثر بوده است چون با این روش موضع ما را طرف مقابل بهتر درک می‌کند و آن‌ها می‌بینند که حاضریم برای تامین خطوط قرمزمان هزینه دهیم و صرفا برای ادامه مذاکرات حاضر به مصالحه بر سر خطوط قرمزمان نیستیم.

این مقام وزارت خارجه تصریح کرد: در یک مورد خاصی که به مذاکرات لوزان 1 برمی‌گشت احساس کردیم که آن‌ها باید موضع ما را بهتر درک کنند و با یافتن یک راه‌حل مشترک انعطاف بیش‌تری از خود نشان دهند و ما پیشنهاد کردیم تا آن‌ها مشتورت درونی بیشتری انجام دهند و در آن مقطع این مساله کمک کرد به بحث و در دور بعدی مذاکرات لوزان احساس کردیم که آن‌ها مواضع ما را بهتر درک کردند.

وی در ادامه با اشاره به جنس متفاوت مذاکرات هسته‌ای تصریح کرد:‌ گاهی دیپلمات‌های دو طرف شوخی می کردند که ما یکدیگر را بیش‌تر از خانواده‌های‌مان ملاقات می‌کنیم و شواهد زیادی است که تایید می‌کند این مذاکرات جزو مذاکرات منحصر به فردی است که پس از حنگ جهانی اول انجام شده است. این دو سال که به معنای واقعی دور نهایی مذاکرات بود و روند جدیدی را طی کرد واقعا از جنبه‌های مختلف متفاوت بود. از جا به جایی بعضی از افراد طی مذاکرات که البته در میان تیم ما کم‌تر شاهد این تغییرات بودیم تا شرایطی که باعث می‌شد برخی خانم‌های دیپلمات در طرف مقابل فرزندان‌شان را به دنیا آوردند. گاهی سعی می‌شد افراد با سابقه در مذاکرات را نگه دارند که گاهی می‌شد و گاهی هم نه.

این دیپلمات با سابقه کشورمان ادامه داد: همه دیپلمات‌ها سعی می‌کردند از حواشی که ممکن است به مذاکرات لطمه بزند خودداری کنند در عین حال که مذاکرات بسیار سخت و پیچیده بود. رو در رو بودن مذاکرات بدون استفاده از مترجم این گفت‌وگوها را سخت می‌کرد و فرصت تفکر را در لحظه از ما می‌گرفت و در خیلی از مواقع به خاطر فاصله داشتن دیدگاه‌ها و مواضع از یکدیگر تبادل دیدگاه‌ها و نظرات سخت می‌شد. شرکت در این مذاکرات صبر و حوصله زیاد می‌طلبید.

وی گفت: ویژگی‌های این مذاکرات با بسیاری از مذاکرات بین‌المللی متفاوت بود و هیچ کس به خودش اجازه نمی‌داد به خاطر خستگی مذاکرات را به تاخیر بیندازد و باید بگویم فضای داخل مذاکرات خیلی متفاوت از لیخند‌هایی بود که مقابل خبرنگاران داشتیم.

مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه درباره بررسی برجام در مجلس با بیان این که این امر را ضروری می‌دانیم و این حق مجلس است در موضوع هسته‌ای که تمام آحاد ملت ما برای این مذاکرات و نتایج آن اهمیت زیادی قایل هستند مجلس وارد شود و برجام را بررسی کند افزود: انتظار داریم مجلس با جدیت و دقت برجام را بررسی کند و کمیسیونی هم برای این کار در نظر گرفته شده است، بنابراین هیچ یک از مسوولان در این‌که مجلس برجام را بررسی کند مشکلی ندارد.

او با اشاره به برخی مخالفت‌ها با تصویب برجام در مجلس گفت: ما باید تفکیک کنیم بین بررسی و تصویب. اگر منظور بررسی باشد، همه بررسی را یک ضرورت می‌دانند و به بحث کمک خواهد کرد، اما درباره این‌که ضرورت دارد برجام تصویب شود یا نه، یک اختلاف‌ دیدگاه‌ وجود دارد؛ اما فکر می‌کنم خیلی سریع به یک جمع‌بندی مطلوب خواهیم رسید. از ابتدایی که مذاکرات شروع شده اراده مذاکره‌کنندگان این بود که برجام یک معاهده نباشد و در توافق ژنو هم همین طور بود که به مجلس نرفت اگر چه در مجلس بررسی شد. از نظر حقوقی برجام هم همان ماهیت تفاهم ژنو را دارد و ضرورتی بر تصویب برجام نیست کما این که تمام اعضای 1+5 برجام را سند حقوقی و معاهده نمی‌دانند.

این دیپلمات با سابقه کشورمان تاکید کرد: شورای عالی امنیت ملی سال‌های زیادی است که درگیر مساله هسته‌ای است اما در دوره اخیر پیگیری به وزارت خارجه محول شد، در عین حال شورا هم‌چنان نظارت دقیق بر مساله دارد و ما در آن شرکت و گزارش‌های لازم را می‌دهیم و بسیاری از جمع‌بندی‌ها در آن جا به دست می‌آمد، بنابراین نقش شورا محوری بوده است.

وی تصریح کرد: اگر برجام را معاهده تلقی کنیم نقش مجلس بی‌بدیل است و باید ارجاع شود به مجلس، اما اگر جمع‌بندی نهاد‌های کشور این باشد که معاهده نیست به خاطر ابعاد مهمی که دارد باید در شورا بحث شود و در نهایت جمع‌بندی نهایی صورت گیرد. اختلاف‌نظر موجود آن‌قدر نیست که کشور را دچار افتراق کند. ما امیدواریم جمع‌بندی که می‌شود منافع کشور را تامین کند و بتواند مانع از آن شود که آثاری آن تصمیم ایجاد کند که غیرضرور باشد و ممکن است برای ما دست و پاگیر باشد.

بعیدی‌نژاد گفت: در برجام تاکید شده است که سند حاوی اقداماتی است که ماهیت آن داوطلبانه است. اقدامات ایران در حوزه هسته‌ای داوطلبانه صورت می‌گیرد و خودمان آزادانه آن‌ها را انجام می‌دهیم و اقدامات طرف مقابل هم نه از سر فشار بلکه در اثر جمع‌بندی که دولت‌های‌شان به آن رسیده‌اند انجام می‌شود. اگر برای تصویب برجام را به مجلس ببریم و مجلس تصویب کند دیگر نمی‌توانیم از ویژگی داوطلبانه صحبت کنیم و اقدامات و تعهدات‌مان یک تکلیف قانونی محسوب می‌شود.

او گفت: الان نهادهای تصمیم‌گیر در کشور در حال برسی موضوع هستند و کمیسیونی که برای این موضوع تشکیل شده است جلسه‌ای را با موافقان و مخالفان و اعصای تیم برگزار می‌کنند و این جمع‌بندی می‌تواند نتیجه بخش باشد. ما نهادهای کشور را رقیب یکدیگر نمی‌دانیم اما بستگی دارد در بررسی برجام از چه زاویه‌ای به آن نگاه شود در عین حال که همه به دنبال یافتن راه‌حلی هستند که منافع ملی حفظ شود.

بعیدی‌نژاد در ادامه درباره آن چه در نشست وزیران خارجه ایران و 1+5 گذشت که آقای ظریف خطاب به فدریکا موگرینی گفت "هیچ وقت یک ایرانی را تهدید نکنید" با تایید این مطلب گفت: گاهی فضاهایی ایجاد می‌شد که مذاکره‌کنندگان را خیلی تحت فشار قرار می‌داد و نیاز بود تا مواضع به طور شفاف مطرح شود؛ البته از این موارد متعدد اتفاق می‌افتاد که یکی از این مقاطع همین مساله بود و در آن‌جا آقای ظریف به روشنی در برابر این که احتمال داد مذاکرات به جایی نرسد اگر ایران بر مواضع خودش اصرار کند. ما از مواضع خودمان عقب‌نشینی نمی‌کنیم و از هیچ تهدیدی نمی‌ترسیم و از این عبارت فوق استفاده کردند. البته ایشان در یک مصاحبه‌ای که بعدا داشتند گفته‌اند که شما نباید انتظار داشته باشید که اگر یک ایرانی و ایتالیایی در جایی باشند همه چیز آرام پیش رود.

وی گفت: از روز اول که وارد مذاکرات شدیم طرف مقابل ما یک درک عمیق داشت که طرف ایرانی خیلی روشن و قاطع به مذاکرات آمده و برخوردهای غیر برابر را نمی‌پذیرد و سعی داشتند که از این رفتار استفاده نکنند و ما هم هیچ وقت ندیدیم که بخواهند هیات ایرانی را تحت فشار قرار داده یا به ما اهانت کنند.

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان تثبت حقوق هسته‌ای کشور را مهم‌ترین دستاورد مذاکرات دانست و گفت: حق غنی‌سازی و اجرای این حق را که برای بسیاری از کشورها قایل نیستند برای ایران پذیرفتند و این یک موفقیت بزرگ است. برای اولین بار شورای امنیت از موضوع خودش عقب‌نشینی کرده و قطعنامه‌ای را تصویب می‌کند که تمام قطعنامه‌های قبلی را لغو می‌کند.