داعش از کجا سلاح شیمیایی آورده است؟

«سوریه در سال 2013 پس از حملات شیمیایی دمشق موافقت کرد برنامه سری تولید سلاح‌های شیمیایی را متوقف و سلاح‌های شیمیایی موجود را نابود کند، اما سوری‌ها تنها 20 تُن از موجودی خردل خود را تحویل دادند در حالی که به ادعای مخالفان حکومت دمشق، موجودی گاز خردل این کشور به مراتب بیش از این است.»

 «شفقنا» در همین رابطه به نقل از اشپیگل آورده است: بر روی بدن یک دختر سه ساله و یک نوزاد پنج روزه و پدر و مادر آنها آثار و علایم عجیبی دیده می‌شود، یعنی چشم‌های سرخ، پوست به شدت ملتهب و البته مشکلات تنفسی. کوتاه زمانی پس از آن که این چهار بیمار به کلینیک سازمان پزشکان بدون مرز در شهر حلب سوریه آورده شدند، تاول‌هایی ضخیم و زرد رنگ بر روی پوستشان زد و مشکلات تنفسی آنها بیشتر شد.

«پابلو مارکو» از پزشکان سازمان پزشکان بدون مرز در سوریه می‌گوید: ما امکان بررسی‌های آزمایشگاهی برای تعیین علت واقعی این علایم را نداریم اما علایم کلینیکی این بیماران و نوع تغییر این علایم در طول زمان و همچنین اظهارات شاهدان عینی نزدیک به این بیماران در مورد وضعیت مسموم محیط، همگی حکایت از این دارد که با یک ماده شیمیایی سر و کار داریم.

آن خانواده‌ای که به کلینیک پزشکان بدون مرز آورده شدند، همگی اهل و ساکن شهر کوچک مرآ در نزدیکی حلب بودند. این مساله درست در دومین سالگرد حملات شیمیایی دمشق اتفاق افتاد، همان حملاتی که به خفگی و در نهایت مرگ دلخراش صدها انسان بر اثر استنشاق گاز سارین منجر شد. در آن زمان رژیم دمشق از سوی مخالفانش متهم شده بود که با موشک‌های پر شده از این گاز به مردم غیرنظامی حمله کرده است؛ ادعایی که البته تا به امروز ثابت نشده است.

شهر مرآ نیز روز جمعه گذشته هدف حملات توپخانه قرار گرفت و یک مرد در دم جان سپرد و ده‌ها نفر دیگر ناگهان به سرفه افتاده و به شدت حالشان وخیم شد و در نهایت پوست بدنشان به خارش شدید افتاد. این بار شهر مرآ و درست در سالگرد آن حادثه تراژیک سال 2013 هدف حملات با گاز خردل قرار گرفت. اما این بار کسی نامی از رژیم دمشق و ارتش سوریه بر زبان نیاورد و همه بدون هرگونه تردیدی داعش را عامل این حملات غیرانسانی اعلام کردند.

رژیم پرزیدنت بشار اسد از آغاز سال 2015 دیگر تنها بازیگر این مناقشه به حساب نمی‌آید یعنی تنها بازیگری که نه تنها سلاح‌های شیمیایی در اختیار دارد بلکه به راحتی آن را مورد استفاده قرار می‌دهد. زیرا در حال حاضر جهادی‌های تروریست داعش و گروه‌های همسو نیز به این ماده جنگی اما غیرمشروع دسترسی دارند و در همین سال جاری و در شمال عراق و سوریه از آن استفاده کردند. این مساله از سوی کارشناسان و متخصصان محلی و کارشناسان ارتش ایالات متحده آمریکا نیز مورد تایید قرار گرفته است.

این سلاح‌ها تا چه اندازه می‌تواند خطرآفرین باشد؟

داعش تا به این جای کار امکان و توان استفاده از سلاح‌های شیمیایی به مقدار زیاد را نداشته است زیرا این گروه نیروی هوایی یا موشک‌های بزرگ در اختیار ندارد. افزون بر آن داعش تا به امروز فقط گاز خردل و گاز کلر در اختیار داشته است. تهیه گاز خردل کار مشکلی نیست زیرا از این گاز در صنایع تصفیه آب استفاده می‌شود و هیچ‌یک از این دو ماده شیمیایی به مانند گاز سارین و گاز موسوم به XV خطرناک نیست، زیرا گازهای سارین و ایکس وی به سیستم عصبی فرد حمله برده و به سرعت قربانی خود را از پای درمی‌آورند و شمار بالایی از مردم را در عرض مدت کوتاهی به کام مرگ می‌کشانند. اما گاز خردل فقط سوختگی‌های شدید و مشکلات تنفسی ایجاد می‌کند. گاز کلر نیز به مجرای تنفسی فرد حمله می‌برد. ظاهرا تروریست‌ها در عراق و سوریه نیز تا به امروز از گاز خردل و کلر استفاده کرده و به همین خاطر این حملات تلفات جانی نداشته است.

این تحول تا چه اندازه می‌تواند تهدیدآمیز باشد؟

حتی اگر سلاح‌های شیمیایی در اختیار داعش به صورت مستقیم مرگبار نباشد، باز هم نمی‌توان از تاثیرات مخرب آن چشم‌پوشی کرد. گازهای سمی در واقع سلاح‌های جنگی نامرئی محسوب می‌شوند و تا به این لحظه شمار بسیار اندکی از مردم سوریه و عراق امکان و توانایی تهیه و استفاده از ماسک یا لباس‌های محافظ را دارند. مساله نگران‌کننده دیگر این که در حال حاضر اکثر طرف‌های جنگ اعم از داعش و رژیم سوریه، گازهای خردل و کلر در اختیار دارند. مخالفان حکومت سوریه بر این باورند که این وضعیت کار را برای دمشق آسان‌تر می‌کند زیرا رژیم می‌تواند از این سلاح‌ها در ابعاد کوچک استفاده کند و گناه آن را به گردن تروریست‌ها بیاندازد. بدین ترتیب در میان‌مدت می‌توان جنگ فعلی را با استفاده از سلاح‌های شیمیایی به جنگی بسیار وحشتناک‌تر بدل کرد.

داعش چگونه استفاده از این سلاح‌ها را آموخته است؟

نباید فراموش کنیم که شمار بالایی از نظامیان بلندپایه و سابق رژیم صدام حسین در میان صفوف داعش و دیگر گروه‌های تروریستی حضور دارند. دیکتاتور سابق عراق به دلیل برنامه تولید سلاح‌های شیمیایی شهرت خاصی داشت و عراق در جنگ علیه ایران بین سال های 1980 تا 1988 بارها از این سلاح های غیرمشروع و غیرقانونی علیه نیروهای ایرانی استفاده کرده بود. رژیم صدام حسین این سلاح ها را حتی علیه مردم خودش نیز استفاده می کرد و در سال 1988 بود که مردم شهر حلبچه هدف حملات شیمیایی نیروهای صدام قرار گرفته و یکی از فجایع بزرگ قرن رقم زده شد. از قرار معلوم شهر حلبچه نیز به دستور صدام حسین با گازهای اعصاب مانند سارین و مشابه آن هدف قرار گرفت و سه تا پنج هزار نفر از ساکنان کرد این شهر کشته و هزاران نفر مجروح و مصدوم شدند.

داعش چگونه به سلاح‌های شیمیایی دسترسی پیدا کرده است؟

احتمالا نیروهای داعش با غارت زرادخانه‌های ارتش سوریه به گاز خردل دست پیدا کرده‌اند. سوریه در سال 2013 و پس از حملات شیمیایی دمشق موافقت کرد که برنامه سری تولید سلاح‌های شیمیایی را که از سال‌ها پیش دنبال می‌کرد متوقف کرده و سلاح های شیمیایی موجود را نابود کند. بخشی از این ذخیره شیمیایی در داخل سوریه امحا و بخشی دیگر به خارج از این کشور انتقال یافت. با این حال راستی‌آزمایی در این مورد که آیا سوریه واقعا همه سلاح‌های شیمیایی خود را نابود کرده یا نه ممکن نیست. به ویژه در مورد گاز خردل تردیدهای زیادی وجود دارد. زیرا سوری‌ها تنها 20 تُن از موجودی خردل خود را تحویل دادند در حالی که به ادعای مخالفان حکومت دمشق، موجودی گاز خردل این کشور به مراتب بیش از این است.

افزون بر آن، سوریه نارنجک‌ها و کلاهک های حاوی مواد شیمیایی نیز در اختیار داشت و این سلاح‌ها همراه با موشک های کوچک حاوی مواد شیمیایی یا مهمات توپخانه همچنان می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. زرادخانه‌های پر از ابزار و مهمات جنگی سوریه در سراسر این کشور و از جمله در مناطق تحت کنترل داعش نیز پراکنده است. به احتمال قوی گروه تروریستی داعش باقیمانده مواد مربوط به برنامه شیمیایی دوران صدام را نیز در اختیار دارد. علاوه بر آن مشتقات گاز خردل تا مدت‌های مدید ماندگاری دارد و قابل استفاده است.