ذی‌نفعان تحریم خودروهای ایرانی

کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» در حالی این روزها حامیان زیادی پیدا کرده و از کارشناسان گرفته تا خودروسازان و وزیر صنعت، معدن و تجارت، نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند که هنوز مشخص نیست چه کسانی آن را ایجاد کرده و به اصطلاح اداره‌اش می‌کنند.

مشتریان؟ واردکنندگان خودرو؟ خودروسازان چینی؟ یا سیاسی‌ها؟ کدام یک از اینها پشت کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» هستند؟ اصلا نفع این کمپین به چه کسی یا کسانی می‌رسد؟

البته خودروسازان و حتی وزارت صنعت، معدن و تجارت، کمپین موردنظر را مردمی نمی‌دانند و معتقدند ذی‌نفعان آن دیگران (واردکنندگان، چینی‌ها، سیاسی‌هاو...) هستند نه مشتریان.

اگر به اظهارات دیروز محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت رجوع کنیم، مشخص می‌شود وی نیز از دست داشتن عده‌ای در راه‌اندازی این کمپین خبرداده است.

ولی عنوان کرده پشت کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» مشتریان نیستند و دست‌های پشت پرده، آن را اداره می‌کنند. نعمت‌زاده حتی تاکید کرده «نخریدن خودرو داخلی، خلاف، گناه و کار ضد انقلاب است و به ضرر اقتصاد داخل خواهد بود»، با این حال این پرسش پیش می‌آید که آیا واقعا مشتریان پشت کمپین تحریم خودروهای ایرانی نیستند و دست‌های دیگری در کار است؟

واردکنندگان، متهم ردیف اول
اگر از فعالان صنعت خودرو بپرسیم پشت کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» چه کسانی هستند، به‌طور قطع در درجه اول از «واردکنندگان» نام خواهند برد. از نظر فعالان صنعت خودرو، یکی از ذی‌نفعان اصلی تحریم خرید خودروهای ایرانی، شرکت‌های رسمی و غیر‌رسمی واردکننده هستند؛ زیرا هرچه فروش جاده مخصوصی‌ها کاهش یابد، اوضاع مالی و اقتصادی‌شان بیشتر به هم می‌ریزد و این موضوع به ضعیف شدن آنها می‌انجامد. به اعتقاد فعالان صنعت خودرو، طبعا ضعف خودروسازان داخلی می‌تواند ریشه واردکنندگان را قوی‌تر کرده و مشتریان بیشتری را جذب خودروهای خارجی کند.

به‌عبارت بهتر، فعالان خودروسازی به این دلیل واردکنندگان را پشت پرده کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» می‌دانند که معتقدند آنها از فروش نرفتن خودروهای داخلی نفع برده و فروش و درآمدشان به شدت افزایش می‌یابد. به جز فعالان صنعت خودرو، برخی کارشناسان نیز واردکننده‌ها را پشت پرده کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» می‌دانند و معتقدند نفع اصلی از تحریم خودروهای داخلی، به آنها می‌رسد.

هرچند واردکنندگان هنوز واکنشی رسمی به موضوع نشان نداده‌اند، اما به اعتقاد برخی دیگر از کارشناسان، نمی‌توان کمپین «خودرو نخریم» را به واردکنندگان وصل کرد، زیرا به فرض تحریم خودروهای داخلی، بعید به‌نظر می‌رسد مشتریان خودروهای خارجی چندان افزایش پیدا کنند؛ چه آنکه قیمت این خودروها اجازه رخ دادن چنین اتفاقی را نمی‌دهد.

به گفته آنها، اگر قدرت خرید مشتریان بالا بود و قیمت خودروهای خارجی پایین، اصلا نیازی به تشکیل کمپین وجود نداشت؛ زیرا مشتریان خود به خود جذب برندهای خارجی می‌شدند و سمت خودروهای ایرانی نمی‌رفتند.

در واقع این دسته از کارشناسان بر این باورند که برخی واردکنندگان؛ یعنی آنهایی که خودروهای گران قیمت کره‌ای و ژاپنی و آلمانی و ایتالیایی را وارد کشور می‌کنند، مشتریان خاص خود را دارند و تحریم خودروهای ایرانی نمی‌تواند اثر قابل توجهی بر فروش‌شان بگذارد. کارشناسان به یک نکته دیگر نیز اشاره می‌کنند و آن، رکود بازار خودروهای وارداتی است؛ به گفته آنها، در حال حاضر خرید و فروش خودروهای خارجی هم رونقی ندارد و واردات خودرو نیز افت شدیدی را در مقایسه با سال گذشته به خود می‌بیند، پس کمپین، واردکنندگان را نیز آزار داده است.

اتهام به خودروسازان چینی
اما دیگر متهم تشکیل کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» خودروسازان چینی هستند، همان‌ها که طی چند سال گذشته توانسته‌اند سهم بازار خود را در ایران افزایش داده و کم‌کم به رقیبی برای غول‌های جاده مخصوص تبدیل شوند.

از نظر فعالان صنعت خودرو، خودروسازان چینی به شدت از ضعف ایران خودرو و سایپا به‌عنوان دو خودروساز بزرگ داخلی نفع می‌برند؛ زیرا می‌توانند با عرضه محصولاتی دارای ظاهر زیبا و پر از آپشن و شاید ارزان قیمت‌تر نسبت به خودروهای ایرانی، سهم بازار خود را افزایش داده و به «غول سوم» تبدیل شوند.

از نظر برخی کارشناسان نیز خودروسازان چینی مستعد تشکیل کمپین ضد خودرو ایرانی هستند و حتی احتمال پشت پرده بودن آنها در این ماجرا، بیش از واردکنندگان است.

به اعتقاد این دسته از کارشناسان، خودروهای چینی نگران ورود بزرگان صنعت خودرو جهان به ایران هستند، چون می‌دانند با حضور آنها، اقبال محصولات‌شان (خودروهای چینی) کم می‌شود، بنابراین به‌دنبال راهی برای ماندن در بازار کشور هستند.

کارشناسان بر این باورند که خودروهای چینی به دلیل قیمت پایین و حتی جذابیتی که در ارائه آپشن دارند، کار راحت تری در مقایسه با واردکنندگان از حیث افزایش سهم خود در بازار خودرو ایران خواهند داشت و از همین رو کاهش فروش خودروهای ایرانی می‌تواند به معنای افزایش فروش آنها باشد.

متهم کردن چینی‌ها به چرخاننده کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» البته در شرایطی است که فروش آنها هم در بازار ایران نیز با افت روبه‌رو شده و تعریفی ندارد. اتفاقا حالا که نام خودروسازانی مانند فولکس واگن و فیات-کرایسلر و ... برای حضور در «جاده مخصوص» مطرح شده، چینی‌ها زیان دیده‌اند؛ زیرا مشتریان این روزها به هوای خرید خودروهای روز اروپا، کمتر از گذشته سمت محصولات چینی می‌روند. به‌عبارت بهتر، خودروسازان چینی حاضر در ایران نیز جزو قربانیان رکود بازار و همین کمپین موردنظر هستند، تا جایی که برای فروش محصولات خود مجبور به کاستن از سود و ارائه تخفیف‌های چند میلیون تومانی شده‌اند.

به اعتقاد برخی کارشناسان، اگرچه ضعف شرکت‌های خودروساز ایرانی به قوت خودروسازان چینی می‌انجامد، اما نمی‌توان پذیرفت که آنها پشت پرده کمپین تحریم خودرو ایرانی هستند، هر چند که به هر حال امکان منتفع شدن‌شان از این ماجرا در آینده وجود دارد.

دست سیاسی‌ها در کار است؟
از چینی‌ها و واردکنندگان که بگذریم، فعالان صنعت خودرو معتقدند کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» می‌تواند ریشه سیاسی نیز داشته باشد. به اعتقاد آنها، یک سری در تحریم خرید خودروهای داخلی، منافعی دارند که همه آن هم اقتصادی نیست و حتی ریشه سیاسی نیز دارد.

از نظر آنها، به هر حال برخی بدشان نمی‌آید با استفاده از صنعت خودرو، اهداف سیاسی خودشان را دنبال کنند؛ زیرا پس از توافق هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 در وین، مردم انتظار کاهش قیمت دارند، بنابراین هستند کسانی که می‌خواهند در این شرایط، توقعات از دولت را بالا ببرند.

فعالان صنعت خودرو این را هم می‌گویند که در حال حاضر مردم در انتظار ورود خودروهای با کیفیت و کاهش قیمت‌ها هستند و چون خودرو را سیاسی کرده‌اند، برخی می‌خواهند از راه دامن زدن به این مسائل (کاهش قیمت و ورود خودروهای جدید) سبب افزایش توقع از دولت شوند. در واقع حرف فعالان صنعت خودرو این است که چون خودروسازی صنعتی سیاسی در ایران به حساب می‌آید و ضریب نفوذ بالایی در جامعه دارد؛ بنابراین می‌تواند به محلی برای پیشبرد مقاصد سیاسی برخی افراد تبدیل شود، بی آنکه اهداف اقتصادی پشت آن باشد و به اصطلاح کسی دلش برای مشتریان بسوزد.

هرچند شاید نتوان احتمال سیاسی بودن کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» را کاملا منتفی دانست، اما پذیرفتن اینکه کمپین موردنظر به کل سیاسی بوده و هیچ ریشه دیگری ندارد، سخت است. در واقع به نظر می‌رسد اگر هم سیاسی‌ها چنین کمپینی را به راه انداخته باشند، نمی‌توان همه حامیان و اعضای آن را دارای انگیزه سیاسی دانست، چه آنکه در کوچه و بازار نیز حرف از نخریدن خودرو داخلی است.

مشتریانی به شدت ناراضی
اگرچه خودروسازان و مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت مردمی بودن تحریم خودروهای داخلی را رد کرده و کمپین «خرید خودرو صفر ممنوع» را کار دیگران می‌دانند، اما به اعتقاد برخی کارشناسان، این کمپین حتما طرفداران مردمی نیز دارد و نمی‌توان حامیانش را فقط واردکنندگان، چینی‌ها و سیاسی‌ها دانست.

با این حال، از نظر جاده مخصوصی‌ها و وزارت صنعت، مشتریان هر چقدر نیز که ناراضی و ناخشنود باشند، بعید به نظر می‌رسد پشت این کمپین قرار داشته باشند. همین چند روز پیش بود که یکی از مدیران عامل خودروسازی اعلام کرد بعید می‌داند تشکیل این کمپین خودجوش باشد. به گفته وی قطعا این کمپین به جریان یا گروهی وابستگی دارد و نمی‌تواند از سوی مشتریان شکل گرفته باشد.

این مقام ارشد هرچند کم کاری‌های خودروسازان را می‌پذیرد، اما بر مردمی نبودن آن تاکید کرد و معتقد بود نمی‌توان این موضوع را سرچشمه شکل گرفتن کمپین موردنظر دانست.

از طرفی، وقتی وزیر صنعت نیز نخریدن خودرو داخلی را کار ضد انقلاب دانسته و از آن به‌عنوان گناه یاد می‌کند، قطعا نمی‌تواند منظورش مشتریان داخلی باشد و این نشان می‌دهد وی نیز کمپین را مردمی نمی‌داند.

این در شرایطی است که به اعتقاد برخی از کارشناسان، اتفاقا احتمال مردمی بودن تحریم خرید خودروهای ایرانی، بیش از سایر فرضیه‌ها است، چه آنکه نارضایتی از خودروهای تولید داخل در جامعه موج می‌زند و این موضوع را خود فعالان صنعت خودرو نیز قبول دارند.

به گفته آنها، خودروسازان ایرانی با وجود قدمتی معادل نیم قرن، محبوبیتی نزد مردم ندارند، چون نتوانسته‌اند در این سال‌ها محصولاتی مطابق میل و سلیقه مشتریان، خودرو تولید و عرضه کنند و از طرفی همواره طی چند سال گذشته به‌دنبال افزایش قیمت بوده‌اند.

شدت نارضایتی مشتریان از خودروسازی کشور به حدی است که آنها حاضرند کرکره‌ غول‌های جاده مخصوص پایین بیاید و خودروهای خارجی در خیابان‌ها جولان بدهند.

از طرفی برای اثبات ناخشنودی ایرانی‌ها از خودروسازی کشور، اصلا نیازی به تشکیل کمپین و امثال اینها نیست، چه آنکه اگر همین حالا گزارشی میدانی هم تهیه و از مردم کوچه و خیابان (حتی آنهایی که به شبکه‌های اجتماعی دسترسی ندارند و طبعا عضو کمپین نیستند) نیز در مورد خودروسازان داخلی بپرسیم، متوجه عمق نارضایتی و ناراحتی عمومی از عملکرد جاده مخصوصی‌ها خواهیم شد.

به اعتقاد کارشناسان، صنعت خودرو ایران نتوانسته در بعد اجتماعی و اقتصادی، ایرانی‌ها را راضی و خشنود کند و از همین رو جایگاه مثبتی در بین عموم مردم ندارد و به‌نوعی پرانتقادترین صنعت کشور به شمار می‌رود.

کارشناسان بر این باورند که حتی اگر کمپین کار ضد انقلاب و چینی‌ها و واردکنندگان هم باشد، باز هم نمی‌توان حضور مردم عادی را در آن منکر شد و روی نارضایتی مشتریان از کیفیت و قیمت و خدمات پس از فروش خودروهای داخلی سرپوش گذاشت و کم‌کاری‌ها را رد کرد.

منبع: دنیای اقتصاد