چرا زنان ایرانی زیاد آرایش می‌کنند؟

بازار لوازم آرایش ایران نظر کشورهای مختلف را به خود جلب کرده است. شبکه خبری فرانس24  اخیرا در گزارشی به بازار خوب لوازم آرایش در ایران پرداخت. این شبکه گفته است با برداشته‌شدن تحریم‌های غرب علیه ایران، فرصت‌های بزرگی در بازار مصرف این کشور وجود دارد. 

این شبکه خبری همچنین ایران را سومین بازار لوازم آرایش دنیا نامیده است؛ بازاری که االبته یک‌سوم لوازم آرایشی موجود در آن تقلبی هستند. به گفته فرانس‌24 در سال‌های تحریم، مصرف‌کنندگان ایرانی به خرید عطر و لوازم آرایشی از معامله‌گران و برندهای بی‌نشان عادت کرده‌اند. با این شرایط این شبکه فضای بازار آرایشی پس از تحریم را به نفع کشور فرانسه می‌داند. 

دو هزار تُن لوازم آرایشی در سه‌ماه

توجه به بازار آرایش ایران علاوه بر فرانسه کشورهای دیگر را هم درگیر کرده است. نگاهی به آمار واردات این کالا به کشور این گفته را تایید می‌کند. آمارهای گمرکیِ واردات سه‌ماه اول سال جاری از ورود دو هزار تُن لوازم آرایشی و بهداشتی به داخل مرزهای ایران خبر می‌دهند. این دو تُن برابر با 20 میلیون دلار بوده است. 

به طور جزئی‌تر بنابر همین آمار، در سه‌ماه اول سال94، 27 تُن لوازم آرایش لب به مبلغ یک‌میلیارد تومان وارد کشور شده است. 41 تُن لوازم آرایش چشم و 650 تُن لوازم آرایش ناخن نیز در این آمار هستند. 

طبق آمار بخش زیادی از این لوازم آرایشی تقلبی هستند. آمارهای رسمی وزارت کشور و ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز 20 تا 25 میلیارد دلار کالای قاچاق در سال را شناسایی کرده است. لوازم آرایش از مهم‌ترین اقلام قاچاق در سال‌های اخیر بوده‌اند.

همه این آمار در کنار یکدیگر، ایران را در کنار کشورهای پرمصرف‌ لوازم آرایش قرار داه است. تعداد زیاد مغازه‌های فروش لوازم آرایشی نیز نمایانگر این وضعیت است. تا جایی که محمدباقر قالیباف شهردار تهران گفته تعداد آرایشی‌فروشی‌ها در تهران 5900 عدد است. به گفته او گردش مالی لوازم آرایشی در این شهر در طول سال 20 هزار میلیارد تومان است. 

چه دلایلی مصرف بالای مواد آرایشی در ایران را توجیه می‌کند؟ و چرا لوازم آرایش در کشور ما مورد توجه کشورهای تولیدکننده آن است؟ پاسخ به این سئوال‌ها در کنار بررسی اقتصادی، تحلیلی اجتماعی را می‌طلبد. 

یک جامعه‌شناس مصرف‌گرایی ایرانی‌ها، تقلبی‌بودن لوازم آرایشی، یکسان‌شدن معیار زیبایی و وجود نداشتن یک هویت ملی را از دلایل مصرف زیاد لوازم آرایش در ایران می‌داند. 

نیره توکلی با توجه به گزارش شبکه فرانس24 از بازار خوب لوازم آرایش ایران پس از تحریم‌ها و در گفتگو با فرارو گفت: پس از تحریم ما با انواع و اقسام پیشنهادها و سرمایه‌گذاری‌ها روبرو خواهیم بود. پس از این زمان بازار ایران با هجوم واردت روبرو خواهد شد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که بالارفتن قدرت خرید مردم پس از تحریم چیزی است که کشورهای دیگر از آن‌ نخواهند گذشت. 

عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران همچنین اظهار کرد: در سیاست‌های پس از تحریم باید به موضوع سیاست‌گذاری‌ها دقت بیشتری شود که سرمایه‌گذاری‌ها در کدام بخش‌ها باشد. مسلما بسیاری از کالاها همچون وسایل پزشکی نیازمند سرمایه‌گذاری هستند، اما کالاهای دیگری نیز هستند که اگر نباشد هیچ‌فاجعه‌ای پیش نخواهد آمد. نگاه ما پس از رفع تحریم‌ها نیز باید نگاهی باشد که در آن تولید داخلی تقویت شود و اگر قرار است کالایی همچون لوازم آرایشی و بهداشتی در داخل تولید شود، مجوز و کنترل بالا و در تقویت تکنولوژی باشد.

از مصرف‌گرایی تا آشفتگی بازار آرایش در ایران

وی گفت: در مقایسه با کشورهای دیگر خاورمیانه، تنوع‌طلبی و مصرف‌گرایی در ایران منجر به مصرف زیاد بسیاری از کالاها شده است. که یکی از دلایل این مصرف شکاف فضای خصوصی و فضای عمومی در کشور ماست؛ شکافی که منجر شده تا افراد برای دیده‌شدن در فضای عمومی دست به مصرف زیاد بزنند.

توکلی در ادامه آشفتگی بازار ایران را یکی از دلایل مصرف زیاد لوازم آرایشی در کشور خواند و گفت: بازار لوازم آرایشی در ایران با آشفتگی روبروست. در این بازار کنترل خاصی وجود ندارد. اکثر کالاهای موجود در ایران وارداتی و تقلبی‌اند. در این بازار میزان مصرف افزایش پیدا می‌کند. به این‌دلیل که مصرف‌کننده‌ها دچار سردرگمی می‌شوند.

وی تصریح کرد: زنان در این فرآیند محصولی را استفاده می‌کنند که تقلبی است و بعد از این‌که می‌فهمند این محصول کیفیت ندارد، به سراغ محصول دیگری می‌روند. اینکه زنان به طور مداوم مجبور باشند محصولات آرایشی را یکی پس از دیگری امتحان کنند، به تبع مصرف را بالا خواهد برد. یکی از راه‌های کاهش مصرف لوازم آرایشی این است که جلوی تقلب‌ها و قاچاق لوازم آرایشی گرفته شود. 

این جامعه‌شناس همچنین شکاف عظیم در تقسیم منابع را از دیگر دلایلی دانست که بر روی تمایل زنان به آرایش اثرگذار است. او اظهار کرد: شکاف‌های عظیمی میان دارندگان منابع مالی و زنانی که تلاش می‌کنند آن منابع را کسب کنند وجود دارد. بسیاری از زنان به‌جای آن‌که به فکر استقلال اقتصادی خود باشند، تلاش می‌کنند تا با افرادی آشنا شوند که به این منابع وصلند. 

وقتی زیبایی یکسان می‌شود

توکلی گفت: آرایش‌کردن خود و تلاش برای زیباتر شدن، تلاشی برای جذب منابع مالی از این طریق است. ما در زبان عامه هم این را می‌بینم که مردان و زنان زیادی از زنانی صحبت می‌کنند که با ظاهر خود تلاش می‌کنند تا به شرایط خوب برسند. البته این اصلا به این معنا نیست که تمام استفاده‌کنندگان لوازم آرایش دلیلشان رسیدن به منابع است. 

این جامعه‌شناس زنان به مسئله کمبود اعتماد به نفس در زنان نیز اشاره کرد و توضیح داد: بعد دیگر در آرایش‌کردن زنان ایرانی به عدم اعتماد به نفس بازمی‌گردد. اعتماد به نفس در قدرت مالی، قدرت انتخاب، قدرت تصمیم‌گیری و استقلال اقتصادی بازمی‌گردد. اگر حق انتخاب افراد در زندگی بیشتر باشد اعتماد به نفسشان نیز بیشتر خواهد بود. 

نیره توکلی به موضوع "یکسان‌شدن زیبایی" درمورد توجه زنان به آرایش پرداخت و گفت: موج‌هایی در ایران وجود دارد که زیبایی را یک‌شکل می‌کند و آن را از تنوع می‌اندازد. مثلا تعداد زیادی از زنان، از هر طبقه اجتماعی و اقتصادی و با هر تیپ ظاهری اقدام به عمل جراحی زیبایی می‌کنند. آرایش نیز تلاشی برای نزدیک‌شدن به این زیبایی یکسان شده است. 

وی ادامه داد: در فرهنگ امروز ما بر روی تنوع چهره‌ها کار نشده است. برای مثال هنرپیشه‌های ایرانی بسیار شبیه به یکدیگر هستند که این به یکنواخت‌کردن چهره‌ها دامن می‌زند. رسانه‌ها به طور ناخودآگاه معیارهای زیبایی‌شناختی را یک‌شکل می‌کنند. تنوع زیبایی‌شناختی نژادهای مختلف در ایران از احترام برخوردار نیست. این در حالی است که معیارهای زیبایی‌شناختی در کشورهای پیشرفته یک‌شکل نیستند و در آن‌ها تنوع می‌بینیم. این یکسان بودن و شبیه بودن افراد در ایران از دلایل دیگری است که نشان می‌دهد زنان سعی می‌کنند با آرایش‌کردن‌ به یکدیگر و البته به یک معیار مشخص نزدیک شوند. 

توکلی در انتها به دلیل دیگر آرایش افراطی زنان ایرانی اشاره کرد و گفت: به این‌دلیل که چهره زنان ایرانی در معرض دید است، آن‌ها برای ابراز وجود به این قسمت بیشتر توجه می‌کنند. آن‌ها چون چهره‌اشان را مهم‌ترین بخشی می‌دانند که از طریق آن در جامعه انتخاب شوند، به آن بهای زیادی می‌دهند و درنتیجه زیاد آرایش می‌کنند. 

*فرارو