"برجام" در کوچه پس کوچه‌های شهر

فرجام برجام در ایران سرانجام در شرایطی در ایستگاه مهر 94 آشکار خواهد شد که صحنه سیاسی ایران در طول ماه‌های گذشته شاهد کشمکش نفس‌گیر گروه‌ها و جریان‌های مختلف سیاسی بوده است.

به گزارش ایسنا، سیاسیونی که هرکدام به‌ زعم خویش تحلیل‌های متفاوت و گاه متعارضی از نقاط مثبت و منفی برنامه اقدام مشترک ایران ارایه داده‌اند؛ پخش جلسات کمیسیون برجام از صداوسیمای ملی از یک‌سو و رویارویی مستقیم مردم با رفتارهای آرام و معقول و گاه تند و نسنجیده برخی نمایندگان مجلس از سوی دیگر خواه‌ناخواه دامنه مباحث داغ سیاسی پیرامون برجام و توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5 را به فضای اجتماعی و مجازی جامعه نیز کشاند.

این روزها در تمام کوچه‌های شهر همه بحث توافق هسته‌ای نظرات و اتفاقات مربوط به آن را در ایران و بقیه کشورها دنبال می‌کنند و با توجه به ایده‌آل‌هایشان درباره آن نظر می‌دهند برخی موافقند برخی مخالف، برخی امیدوارند، برخی نا‌امید، برخی خوشحال و برخی خشمگین ...

این واژه نگاه را دقیق می‌کند و گوش‌ها را تیزو با همه دقت به اخبار رادیو گوش می‌دهند. سکوت معناداری فضای تاکسی را پر کرده و چند دقیقه بعد صحبت درباره برجام و توافق هسته‌ای شروع می‌شود.

 بحث را پیرمردی که صندلی جلو نشسته آغاز می‌کند، پیرمرد آرام و و متین صحبت می‌کند: بالاخره ما باید بپذیریم که بخشی از دهکده جهانی هستیم و همه باید در صلح زندگی کنیم. جوان حدودا 20 ساله‌ای که در کنار پنجره نشسته در حرفش می‌پرد: دنیا با ما کنار بیاید نامردها همه چیزمان را می‌خواهند بگیرند.

زن مسنی که کنارش نشسته می‌گوید: مادر تو جنگ ندیدی نمی‌دونی چقدر بده. جوان به سمت پیرزن بر می‌گردد: کدوم جنگ؟ مگه جرات دارند؟ غلط... و راننده می‌گوید: صلوات بفرستید آخرش اینها برای ما آب و نون نمی‌شه هرکار می‌کنند، مشکل گرونی خرج و مخارج سنگین رو حل کنند، می‌دونید این ماشین بیشتر از درآمدش خرجشه و بدون این‌که جمله را تمام کند ترمز می‌کند و می‌گوید بفرمایید.

شاید کارگران کمتر اخراج شوند

صندلی‌های آهنی آزمایشگاه جای سوزن انداختن ندارد؛ زنی تنها بر روی آخرین صندلی با نگاهی سرد و مضطرب بازی کودکانه چند طفل عجول و کم‌طاقت را می‌کاود؛ چادر از سرش افتاده؛ کاغذ آزمایش با آن مهر قرمز "آزمایش فوری" توی دستانش هرلحظه بیشترمچاله‌ می‌شود؛ مضطرب است؛ بعد از گرفتن جواب منفی آزمایش؛ نفسی به آسودگی می‌کشد دیگران هم؛ تلویزیون سخنان علاءالدین بروجردی درباره برجام را پخش می‌کند" "آنچه مجلس باید انجام دهد، نه تصویب برجام است و نه رد آن؛ بلکه تصویب خطوط قرمز به‌عنوان یک ضرورت و اجازه دادن به دولت است برای عملی نمودن توافق صورت گرفته با ۱+۵" و زن جوان درحالی‌که با گرفتن برگه آزمایشش عرش را سیر می‌کند و حالا به اطرافش توجه کامل دارد، می‌گوید: معیشت‌مان خراب است کاش به سرانجام برسد شاید کارگران کارخانه‌ها کمتر از کار اخراج شوند.

برای رفتگرانی که نیمه دوم سال آغازگر دردهای روماتیسمی سخت شبانه است پاییز هیچ تعبیر شاعرانه‌ای ندارد؛ حسین صادقی که به گفته خودش روز زن و تاریخ ازدواجش به‌اندازه‌ای برایش بیگانه است که سیاسیون کشور، درباره برجام می‌گوید: در جمع‌های دورهمی شبانه چیزهایی درباره همینی که گفتید شنیده‌ام اما نه می‌دانم چیست و نه می‌دانم به چه‌کار می‌آید؛ اصلاً من را چه به سیاست؟! شهردار عوض‌شده معاونانش هم؛ نمی‌دانم چه دردی به جان استخوان‌هایم افتاده که مدام می‌شکنند؛ شما که دستی در خبر داری نمی‌دانی به یک آدم با 18 سال سابقه خدمت حق بیکاری تا چند ماه تعلق می‌گیرد؟!

برجام خواه‌ناخواه با زندگی حال و آینده مرم گره خوردهپ

یک دانشجوی فقه و حقوق دانشگاه بین‌المللی امام خمینی با اعتقاد به این‌که توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5 به شکلی عجیب به افزایش تنش‌ها در میان مخالفان و موافقان برجام منجر شد، می‌گوید: مباحث فنی، نظامی و حقوقی مطرح شده در متن برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل و الزام یا عدم الزام کشورهای مذاکره کننده به رعایت مفاد برجام و قطعنامه از مهم‌ترین موضوعات و ابهامات مطرح بین موافقان و مخالفان است که بعد از گذشت زمان نسبتاً طولانی از آغاز بررسی برجام هنوز پاسخ قاطعی به آن‌ها داده نشده است.

مهدی قویدل با اشاره به نبود دیدگاه واحد در خصوص نحوه ورود مجلس شورای اسلامی به موضوع برجام معتقد است: اگر چه دولت تاکنون هیچ لایحه‌ای در خصوص برجام به مجلس شورای اسلامی ارایه نکرده اما نمایندگان مجلس نیز تا به حال هیچ تصمیم مشخصی برای بررسی برنامه اقدام مشترک در چهارچوب معاهده یا توافق نامه نگرفته‌اند، با این وجود سؤال اساسی اینجاست که آیا با این شرایط و بدون لایحه دولت، مجلس اجازه تصویب برجام را دارد؟ و آیا عدم تصویب مجلس در بی‌اثری مفاد توافق تاثیری خواهد گذاشت؟

او اما معتقد است که نمایندگان ویژه کمیسیون برجام از آگاهی و شناخت کافی نسبت به ابعاد حقوقی برنامه جامع اقدام مشترک ایران در مجموع بی‌اطلاع هستند، به طوری که از دیدگاه وی حضور تنها یک عضو با تحصیلات حقوقی در موضوعی که جنبه‌های فراوان حقوقی دارد، یکی از مهم‌ترین ایرادهای وارد به ترکیب کمیسیونی است که قرار بوده به صورت ویژه به ابعاد مختلف برجام بپردازد.

وی خاطرنشان می‌کند: بررسی موضوعات مختلف در حضور تیم سابق هسته‌ای و تیم فعلی، اگر چه باعث شد تا حدودی به برخی ابهامات و سؤالات پاسخ شفافی داده شود ولی نگاه صرفاً مثبت و یا منفی از جانب دو گروه مانع روشنگری دقیق از محتوای برجام شد.

حضور سعید جلیلی به‌عنوان مذاکره کننده ارشد هسته‌ای در دوره قبل، و بیان نظرات صریح و بی پرده در مخالفت با برجام بدون بیان قسمت‌های مثبت آن، و هم‌چنین طرح پیشنهادهای طرف غربی در مذاکرات آلماتی در دوره خودش حاشیه سازترین مبحث کمیسیون برجام را در رسانه‌ها به وجود آورد و اگرچه فضای رسانه‌ای در مورد حضور جلیلی جار و جنجال زیادی به همراه داشت اما فضای جلسات کمیسیون با حضور وی بسیار آرام‌تر از جلساتی بود که ظریف و عراقچی در آن حضور پیدا می‌کردند.

هم‌چنین نگاه صرفاً مثبت به برجام از منظر ظریف و عراقچی، و نادیده گرفتن نکات منفی و مبهم توافقنامه از جمله مسائل قابل تاملی بود که در نقطه مقابل نگاه تیم سابق هسته‌ای قرار می‌گرفت.

هرگز یک ایرانی را تهدید نکنید

محمد برخوردار سال‌هاست راننده تاکسی خطی است؛ خودش می‌گوید به‌اندازه تمام روزها و شاید دقیقه‌های زندگیش آدم با سلایق مختلف دیده است؛ تک تک حوادث سیاسی را در خاطر دارد؛ توافق هسته‌ای ایران را نه از تیر ماه 92 و آغاز تحلیل‌های گسترده و رنگارنگ صدا و سیما و روزنامه‌های سراسری بلکه از زمستان 92 دنبال کرده است؛ بر خلاف پیکان قدیمی مدل پنجاه و چهارش که استارت نمی‌خورد بدون این که تپق بزند یا اشتباه کند اسامی هر 6 وزیر خارجه 1+5 و موگرینی را با اظهار نظرهای عجیب‌شان در روزهای منتهی به توافق وین در خاطر دارد.

به جمله ظریف که گفته بود "هرگز یک ایرانی را تهدید نکنید" افتخار می‌کند و آدم را متعجب می‌کند زمانی که می‌گوید: ظریف مقتدرترین وزیر خارجه ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است و اگر چه نمی‌توان او را به صورت کامل با محمدعلی فروغی یا محمد مصدق قیاس کرد اما این تشبیه چندان هم دور از انتظار نیست.

دیپلم فنی نظام قدیم را دارد؛ وان یکاد و مکعب کوچک روبیک آویزان بر آینه کج شده ماشینش توامان می‌رقصند؛ چرم چاک خورده روی صندلی را لمس می‌کند و می‌گوید: این برجام جان ایران را نجات می‌دهد؛ این بهترین گزینه است؛ با مشتی شعار و منم و منم نمی‌شود کاری را از پیش برد؛ آهای دلواپس‌ها اگر صدای من راننده را می‌شنوید دست از لجاجت بردارید بگذارید ایران با وفادار ماندن بر سر معاهده بین‌المللی خود روحیه صلح پذیری‌اش را به جهانیان ثابت کند.

برجام ، ترکمن‌چای عصر حاضر است!

با این‌همه اما هستند افرادی که با نگاهی دقیق‌تر در طول هفته‌های گذشته روند بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی را دنبال کرده‌اند، یک دانشجوی دکتری علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان با اعتقاد به این‌که حضور تیم دیپلماسی سابق در کمیسیون برجام حقانیت عملکرد جلیلی و احمدی‌نژاد را بار دیگر ثابت کرد.

می‌افزاید: سند برجام را می‌توان معاهده ترکمانچای عصر حاضر تلقی کرد، برنامه‌ای که به خودی خود نه تنها محدودیت‌های کمی و کیفی بسیاری را در آینده به صنعت هسته‌ای کشور تحمیل می‌کند بلکه یکصد حق هسته‌ای ایران را نیز با خود به یغما خواهد برد این در حالی است که این توافق چه از بعد زمان‌بندی و چه از منظر داده‌ها و ستانده‌ها نیز سند متوازنی نیست.

سیاوش کیانی با تاکید بر این‌که در موضوع هسته‌ای با تمام سخنان رییس سابق تیم دیپلماسی کشور بی کم و کاست موافق است، خاطرنشان می‌کند: ساختار تحریم‌ها همچنان به خودی خود پا بر جا است و تنها برخی تحریم‌های ثانویه هسته‌ای مورد توقف قرار گرفته‌اند، به طوری که زمان تحریم خدمات و سوخت رسانی به کشتی‌ها و هواپیماهای باری به هشت سال دیگر موکول شده و در حوزه حامل‌های انرژی و صنعت دریایی، نظامی، هسته‌ای و ساخت و ساز نیز تحریم‌های نرم افزاری به قوت خود باقی است.

وی سطح تحصیلات نمایندگان برجام را خوب و حتی عالی توصیف و تصریح می‌کند: دلواپسی نمایندگان مجلس کاملاً بجاست؛ و به اعتقاد من قاطبه نمایندگان مجلس باید بر اساس محتوای گزارش کمیسیون برجام به برنامه جامع اقدام مشترک رأی داده و نسبت به تصویب یا عدم تصویب آن در موعد مقرر اقدام کنند.

دوران پساتحریم می‌تواند عصر شکوفایی علوم باشد

سعید رامش عضو هیئت علمی دانشگاه امام خمینی شهر اصفهان با تجربه بیش از 22 سال تدریس مستمر با تاکید بر لزوم تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: دولت یازدهم تاکنون به شکلی مطلوب سیاست خارجی خود را مدیریت کرده و برای رفع اسلام هراسی در جهان گام‌های مهم و موثری را برداشته است .

وی ادامه می‌دهد: بدون شک دوران پساتحریم می‌تواند به دوران شکوفایی علوم مرتبط با زیست فناوری؛ بیوتکنولوژی و فیزیولوژی در ایران تبدیل شده و زمینه تبادلات علمی میان دانشگاه ایران و سراسر جهان را فراهم کند.

نباید مخالفان برجام را به تندروی یا رادیکالی بودن متهم کرد

بدری محقق اگرچه جوان به نظر می‌رسد اما سال‌ها زندگی خود را وقف فعالیت‌های فرهنگی حوزه‌های بسیج استان اصفهان کرده است؛ او با تاکید بر این‌که ایران از طریق توافق هسته‌ای به هیچ یک از خواسته‌ها و مطالبات خود نرسیده و نخواهد رسید، معتقد است: نباید مخالفان برجام را به تندروی یا رادیکالی بودن متهم کرد.

 ما دغدغه‌مند هستیم و با شنیدن صدای معترضان برجام از صدا و سیما به عمق اتفاقی که ممکن است برای کشور رخ دهد پی بردیم؛ بر توانمندی‌های تیم دیپلماسی ایران شکی نیست اما به اعتقاد من نمایندگان کارآمد و متخصص کمیسیون برجام باید از تصویب برنامه اقدام مشترک در مجلس جلوگیری کنند.

یک دانشجوی دیپلماسی و حقوق بین‌الملل وزارت خارجه با اعتقاد به این‌که نمایندگان اصول‌گرای مجلس از استاندارد دو گانه در خصوص مسائل مختلف برخوردار هستند، روند بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی را مثبت ارزیابی کرده و می‌گوید: با این وجود کاش مجلس در زمان صدور قطعنامه‌های مختلف شورای امنیت در دوره‌های گذشته نیز با همین جدیت مسائل را مورد ارزیابی و کنکاش قرار می‌داد تا شاهد صدور قطعنامه‌هایی مانند قطعنامه 1922 شورای امنیت نباشیم.

سهیل گلچین با اشاره به ترکیب کمیسیون برجام خاطرنشان می‌کند: در نگاه کلی بیشتر اعضای تصمیم‌گیر کمیسیون برجام از میان یک طیف خاص و منسوب به دلواپسان انتخاب شده‌اند و به اعتقاد من بیش از آن که میزان سواد این افراد مورد سؤال یا ابهام جامعه باشد باید به میزان سواد افرادی نگاه کنیم که به‌عنوان مهمانان ویژه در این کمیسیون حضور می‌یابند.

به آینده خوشبینم

وی دعوت از رییس سابق دستگاه دیپلماسی کشور را خوب توصیف و در عین حال ادامه می‌دهد: دعوت مکرر و پشت سر هم از فردی که ایران در زمان تصدی او دستاوردی به جز قطعنامه‌های سخت و پشت و سر هم نداشته نتیجه‌ای جز سخت‌تر کردن شرایط نخواهد داشت، این در حالی است که شاکله نظام و حکومت با توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5 موافق است و بر این مبنا برنامه جامع اقدام مشترک ایران نیز در نهایت در مجلس شورای اسلامی به تصویب نمایندگان می‌رسد.

این دانش آموخته رشته حقوق با تاکید بر این‌که باید به چالش‌های گفتاری یا رفتاری برخی نمایندگان در خلال جلسات برجام خوش‌بینانه نگاه کرد، می‌افزاید: انتقاد مصلحانه و به دور از اغراض سیاسی بسیار خوب و قابل قبول است؛ هیچ یک از ما پیشگو نیستیم و نباید شرط را بر عدم صداقت اعضای حاضر در کمیسیون برجام بگذاریم؛ من به آینده خوشبینم و به گمانم مردم نیز باید به همین شکل به مسائل نگاه کنند.