حضور نیروهای معتدل؛ افقي نو در عالم رسانه‌اي ايران درحال شكل گيري است

هفته نامه «طلوع صبح» نوشت: اواسط هفته گذشته بود كه خبري در فضاي مجازي منتشر شد و اسامي هيات منصفه مطبوعات استان تهران اعلان شد. نام های جدید حکایت از آن دارد که نیروهای معتدلی به هیات منصفه ورود کرده اند و این باعث واکنش مثبت اهالی رسانه شده است. در این میان، نکته حائز اهمیت این است که دبیر  هیات نظارت نیز در هیات منصفه عضو شده است، چهره ای که از او به عنوان یکی از معتدل ترین افراد حاضر در هیات منصفه یاد می شود.

سابقه هیات منصفه به عنوان یک نهادقضایی در نظام حقوقی ما، به قریب یکصد سال پیش باز می گردد; یعنی دوران مشروطیت که در متمم قانون اساسی مصوب 1287 ش. / 1325 ق. چنین نهادی در نظر گرفته شد.

درباره این که ابداع هیات منصفه یا «هیات ژوری » به تعبیر غربی کار چه کسی است، اتفاق نظری وجود ندارد. انگلیسی هامعتقدند که این یک نهاد انگلیسی و مربوطبه نظام حقوقی آن هاست، ولی تحقیقات قاطعی در این زمینه وجود ندارد. بعضی گمان می کنند هیات منصفه ای که درانگلستان رایج می باشد از نهادهای حقوقی یونانی و رومی سرچشمه گرفته است.آنچه موجب چنین طرز تلقی ای شده وجود نهادی در مجموعه نهادهای یا «جودیس »، (Judice) می گفتند. یودیس ها کسانی بودند که ازمیان افراد عادی به وسیله قاضی رومی وبا موافقت طرفین دعوا انتخاب می شدند تابه دعاوی رسیدگی و نظرشان را اعلام کنند. قاضی هم وظایف و قواعدی را که باید رعایت کنند، طی نوشته ای به آن هایادآوری می کرد. شاید از نظر کلمه هم مشابهتی بین یودیس یا جودکس و ژوری از لحاظ نزدیکی مفهومی و لغوی وجودداشته باشد; زیرا شباهتی هم بین کارهیات منصفه کنونی و کار یودیس ها درحقوق روم وجود دارد. بعضی می گویند این نهاد نزد ژرمن هاسابقه دارد.ژرمن ها نهادی مثل هیات منصفه کنونی داشته اند. بعضی ریشه هیات منصفه را در عرف نرماندها - قبایلی از انگلیسی ها - ذکر می کنند و بعضی اصلاآن را نهادی مربوط به سال های 860 تا901 میلادی می دانند که هانری دوم حکومت می کرد و دادگاه هایی به تقلید ازدادگاه های اورشلیم تاسیس کرد;دادگاه هایی که در زمان جنگ صلیبی پس از فتح اورشلیم توسط صلاح الدین ایوبی دایر شد و در آن ها، از نهادهایی استفاده می کردند که به منزله هیات های منصفه کنونی بود.

بعضی هم به طور کلی، گفته اند:در تاریکی های زمان و ابهامات تاریخی،موضوع هیات منصفه گم شده و معلوم نیست پیدایش آن مربوط به چه زمانی است. بنابراین، اظهار نظر صریح درباره آن ممکن نمی باشد.به گزارش خبرگزاري حوزه به هر حال، این هیات در حقوق آمریکاو انگلیس سابقه بیش تری دارد و تجارب عمل بیش تری در آن نظام ها کسب کرده است. عمل آن ها هم محدود نیست. آن هادر مسائل جنایی و دعاوی و حتی مدنی هم از هیات منصفه استفاده می کنند، اما درعین حال، اختلاف دیدگاه در مورد هیات منصفه، ضرورت آن و نقش آن در دادگاه هاهنوز هم وجود دارد. هیات منصفه هم موافق دارد و هم مخالف. موافقان ومخالفان هر کدام دلایلی قابل اعتنا دارند.به نظر می رسد این نهاد با اقتباس از حقوق غربی از بدو تصویب قانون اساسی مشروطیت وارد نظام حقوق ما شده است.اصل 70 متمم قانون اساسی مزبور بحث هیات منصفه را به این شکل در خودداشت: «در مورد تقصیرات سیاسیه ومطبوعات، هیات منصفین در محاکم حاضر خواهند بود.» بر این اساس این قانون حضور هیات منصفه را فقط درجرایم سیاسی و مطبوعاتی الزامی کرده بود، جزئیاتی هم در مورد هیات منصفه ذکر نکرده و به همین مقدار بسنده كرده است. اما پس از این، از نظر ادبیات حقوقی، قوانین متعددی درباره هیات منصفه به تصویب رسیده است.

جايگاه حقوقي اين هيات در ايران

براساس ماده اصل‏ یکصد و شصت و هشتم، رسیدگی‏ به‏ جرایم‏ سیاسی‏ و مطبوعاتی‏ علنی‏ است‏ و با حضور هیأت‏ منصفه‏ در محاکم‏ دادگستری‏ صورت‏ می‏ گیرد. به همین دلیل ماده ۳۶ تا ۴۴ قانون مطبوعات به مبحث هیئت منصفه مطبوعات اختصاص داده شده است.نحوه‏ انتخاب‏، شرایط، اختیارات‏ هیأت‏ منصفه‏ و تعریف‏ جرم‏ سیاسی‏ را قانون‏ بر اساس‏ موازین‏ اسلامی‏ معین‏ مي‌كند.در همين راستا در سال1384قانونگذار قانون فعال نمودن هیأت منصفه مطبوعات برای جلوگیری از تعطیلی اصل یکصد و شصت و هشتم (168) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ماده واحده‌اي را تصويب كرد.براساسا تبصره اين ماده واحده،  انتخاب هیأت منصفه هر دو سال یکبار در مهر ماه جهت تعیین اعضاء هیأت منصفه در تهران به دعوت رئیس قوه قضائیه یا نماینده ایشان و با حضور ایشان یا نماینده وی و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس شورای اسلامی شهر، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و نماینده شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور و در مراکز استان به دعوت نماینده ریاست قوه قضائیه و با حضور وی و مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس شورای اسلامی شهر مرکز استان، رئیس سازمان تبلیغات و امام جمعه مرکز استان یا نماینده وی تشکیل می‌شود.به گزارش همشهري، هیأت مذکور در تهران بیست و یک نفر و در سایر استان‌ها چهارده نفر از افراد مورد اعتماد عمومی را از بین گروه‌های مختلف اجتماعی (روحانیون، اساتید دانشگاه، پزشکان، مهندسان، نویسندگان و روزنامه نگاران، وکلای دادگستری، دبیران و آموزگاران، اصناف، کارمندان، کارگران، کشاورزان، هنرمندان و بسیجیان) به عنوان اعضاء هیأت منصفه انتخاب می‌کند.در ماده 36 قانون مطبوعات نيز به نكات مذكور در رابطه با هئيت منصفه اشاره شده است و همچنين در مورد شرايط اعضاي هئيت منصفه در ماده 37  قانون مطبوعات آمده است.

شرايط ووظايف هيات منصفه

1 ـ داشتن حداقل سي سال سن و تاهل.
2 ـ نداشتن سابقه محكوميت مؤثر كيفري.
3 ـ اشتهار به امانت، صداقت و حسن شهرت.
4 ـ صلاحيت علمي و آشنايي با مسايل فرهنگي و مطبوعاتي .

در ماده 38 نيز به تشريح فرآيند فعاليت اين هيئت پرداخت شده و در اين رابطه آمده است كه « پس از انتخاب اعضاي هيئت منصفه، موضوع ماده(36) اين قانون، مراتب توسط رييس كل دادگستري استان به اعضاء ابلاغ مي‌گردد.

دادگاه رسيدگي كننده به جرايم مطبوعاتي، حداقل يك هفته قبل از زمان رسيدگي، از تمامي اعضاي هيئت منصفه دعوت مي‌كند تا درجلسه محاكمه حضور يابند. دادگاه با حضور حداقل 7 نفر از اعضاء هيئت منصفه رسميت خواهد يافت. اكثريت آراء حاضران ملاك تصميم‌گيري هيئت منصفه خواهد بود. اعضاي هيئت موظفند تا پايان جلسات دادگاه حضور داشته باشند.»همچنين در ماده 39 اين قانون به حضور و غياب اعضاي هئيت منصفه اشاره شده است كه« هريك از اعضاي هيئت منصفه چنانچه بدون عذر موجه در 2 جلسه متوالي يا پنج جلسه متناوب دادگاه حاضر نشود يا از شركت دراتخاذ تصميم خودداري كند با حكم دادگاه رسيدگي كننده به دو سال محروميت از عضويت درهيئت منصفه محكوم مي‌شوند. راي دادگاه قطعي است.»همچنين براساس ماده 44 قانون مطبوعات، هرگاه حكم دادگاه مبني بر برائت يا محكوميتي باشد كه مستلزم سلب حقوق اجتماعي نباشد، از نشريه در صورتي كه قبلا توقيف شده باشد بي درنگ رفع توقيف خواهد شد و انتشار مجدد آن بلامانع مي‌اشد.براي بررسي بهتر هيات منصفه جديد زندگي‌نامه و سابقه‌آنها را مورد توجه قرار داديم كه مشروح آن در زير پي مي‌گيريم.

حسین انواری(اصناف)

انواری متولد دیماه 1328 در تهران است.وي معاون امور مجلس كمیته امداد ،دبیر شورای مركزی ،معاون امور بین الملل و امین مقام معظم رهبری  در شورای مركزی كمیته امداد بود و بعد از مدتي  سرپرستی كمیته امداد امام خمینی (ره) با تأیید مقام معظم رهبری را برعهده‌ گرفت.

سید علاء الدین ظهوریان(کارمند)

ظهوریان که در حال حاضر مدیرعامل شرکت پیام همشهری است، در سال‌های 84 تا 86 مدیرکل مطبوعات داخلی بوده است و قائم مقامی انتشارات سروش  (از 79 تا81) ، قائم مقامی روزنامه جام جم (از 79 تا83) و ریاست کارگروه کاغذ در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد را در کارنامه خود دارد.


محمود گلزاری(استاد دانشگاه)

محمود گلزاری در سال ۱۳۲۸ در شهر سیرجان در استان کرمان دید به جهان گشود.در سابقه وي اقدامات اجتماعي و فرهنگي فراواني به چشم مي‌خورد و در حال حاضرمعاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان است.


محمدمهدی حیدریان(کارمندان)

محمدمهدی حیدریان متولد سال ۱۳۴۰ است. وی دیپلم ریاضی و لیسانس طراحی جامدات از دانشگاه خواجه نصیر طوسی را دارد.حیدریان دوره‌های عمومی و تخصصی فیلمسازی و فیلمبرداری حرفه‌ای سینما را نیز طی کرده است. در سمت‌هاي وي رئیس هیأت امنا بنیاد سینمایی فارابی ومديريت شبكه جام جم نيز به چشم مي‌خورد.


علی اکبر اشعری(نویسندگان)

علی اکبر اشعری در سوم مهر سال ۱۳۳۲ در تهران به دنیا آمد.وي از چهره‌هاي فعال در عرصه رسانه‌اي كشور ونيز صاحب نظران مسائل اجتماعي است.در پيشنيه وي از مشاور صداو سيما تا سردبيري روزنامه همشهري به چشم مي‌خورد. وي مشاور رئیس جمهور و رئیس سازمان اسناد و کتابخانة ملی نيز بوده است.

نادر قدیانی(ناشر)

وي از ناشران فعال كشور و از پيشكسوتان عرصه چاپ در ايران است.

محمدرضا آقامیری(کارمندان)

حجة الاسلام سید محمدرضا آقامیری متولد 1345 در جنوب تهران است. وی دانش آموخته حوزه علمیه قم بوده و در مدت تحصیل طی سالهای 61 تا 86 - با اساتید بسیاری حشر و نشر داشت و در دروس حضرات آیات روح الله شاه آبادی، استاد نیازی خرم ابادی، مرحوم آقای محامی، بیگدلی قمی ، نورانی اردبیلی، شیخ علی پناه اشتهاردی و حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی حضور پیدا کرد. مسئولیت های اجرائی وي اینگونه است: مدیرعامل سابق بنیاد شهید قدوسی، عضو جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی، عضو هیئت منصفه مطبوعات، عضو کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، قائم مقام موسسه تبیان، مدیر جدید حوزه‌های علمیه خواهران استان تهران.آثار وی بدین ترتیب می باشد: گوشه ای از زندگانی امام حسین (ع)، عماریاسر، زندگی پیامبر اسلام (ص)، منبر الکترونیک وغيره.


عباس شکری(پزشکان)

وي از پزشكان باسابقه كشور و از اعضاي هيات علمي در دانشگاه‌هاي‌ايران است.


عفت شریعتی(خانم ها)

او نماينده‌هاي زن در مجلس شوراي اسلامي است.در سابقه وي سخنگویي کمسیون فرهنگی ونایب ریس کمسیون اجتماعی مجلس به چشم مي‌خورد. عفت شریعتی دارای تحصیلات کارشناسی در رشته تاریخ و تمدن ملل، کارشناسی ارشد عرفان اسلامی و کارشناسی ارشد مدیریت، و همچنین تحصیلات حوزوی است.

نصیر نیک نژاد(روحانیون)

از چهره‌ هاي شناخته شده در مراكز مذهبي كشور و مدیر کل تبلیغات اسلامی استان تهران است.

مرتضی موسویان(مهندس)

سيد مزتضي فعاليت خود را در سن بيست و يك سالگي در سازمان صدا و سيما به عنوان مدير آرشيو شبكه اول سيما شروع كرد. فعاليت وي در واحد دوبلاژ سازمان ادامه يافت. علاقه به پژوهش در زمينه هاي سياسي - اجتماعي پاي او را به گروه سياسي شبكه اول باز كرد. تأسيس واحدي به عنوان تدوين اخبار (در دوران جنگ تحميلي) زمينه انتخاب وي براي ادامه خدمت در معاونت سياسي را فراهم كرد. مدت كوتاهي نگذشته بود كه تفاسير بعد از خبر صبح راديو و همچنين خبر ساعت چهارده نيم روز در زمينه جنگ و خاورميانه به قلم او نوشته شد.(در كنار ديگر پژوهشگران) اتمام تحصيلات در مقطع مهندسي برق و الكترونيك دانشگاه تهران زمينه حضور وي در معاونت فني در امور بهره برداري را فراهم كرد. مديريت فني خبر، مديريت لجستيك سازمان، مدير كلي پشتباني فني سازمان از جمله فعاليت هاي وي در معاونت فني در امور بهره برداري بود. مديرعاملي(و عضويت هيئت مديره) شركت تكتا ادامه ي فعاليت در حوزه هاي فني بود و پايان اين مسئوليت پايان فعاليت در زمينه ي فني را رقم زد. همكاري سيد مرتضي با دانشكده صدا و سيما و اداره كل بازآموزي از نيمه ي اول دهه ي هفتاد آغاز شده بود، علاقه زياد او به تدريس و پژوهش فصل جديد خدمت در معاونت آموزش و پژوهش با عنوان قائم مقامي اين معاونت را رقم زد. رياست دانشكده ي صدا و سيما و رياست مركز علمي كاربردي رسانه ادامه ي فعاليت اجرايي در معاونت آموزش و پژوهش بود. زمينه رشته دكتري وي (مديريت استراتژيك) نيز امكان همكاري وي براي تدريس در دانشگاه تهران (دانشكده مديريت) را فراهم نموده است. تدريس در دانشگاه تهران، دانشكاه صدا و سيما (دانشكده ارتباطات، دانسكده قم و دانشكده فني و مهندسي رسانه) از جمله فعاليت هاي فعلي سيد مرتضي مي باشد.


كسائيان

علی اکبر کسائیان(آموزگاران)، متولددامغان و در دوم خرداد 1321 شمسی دیده به جهان گشود. وي چند دهه به نویسندگی و همکاری با روزنامه‌ها و نشریات چون کیهان فرهنگی ـ روزنامه اطلاعات ـ روزنامه قدس ـ روزنامه جام جم (شمیم شرقی) ـ روزنامه جوان ـ صبح (نکته به نکته موبه مو) ـ روزنامه جمهوری اسلامی ـ ری (قندیل قلم) ـ کویر (کاریز) ـ موعود ـ امکان ـ سقّا ـ گسترش صنعت ـ مجلات رشد ـ پیوند، اهتمام داشت و همچنین در کارنامه تلاش های سازنده او، مدیرمسئول و سردبیر نشریه اقامه است. او از سال ۱۳۷۴ تا کنون (بیش ار دو دهه) عضو هیأت داوران و سرداور جشنواره مطبوعات کشور  بوده ونيزوی مدت ۱۲ سال (۶ دوره) است که عضو و دبیر هیأت منصفه مطبوعات است. کسائیان از سال ۱۳۸۰ تا حال حاضر، مشاور مطبوعاتی و رسانه‌ای رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه می‌باشد و از سال ۱۳۹۱ در شورای فرهنگی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور، عضویت دارد.

یوسف غروی قوچانی(روزنامه نگاران)

 از چهره‌هاي فعال در عرصه رسانه‌اي كشور و دبیر نوزدهمین جشنواره مطبوعات و خبرگزاری هابوده است.

علی رضا سربخش(ایثارگر، جانباز)

اين جانباز جبهه‌هاي حق عليه باطل از عزيزان صاحب‌نظر در سینمای ایران و نيزمدير مسئول نشريات و مطبوعات سينمايي كشور بوده است.

جمال شورجه(هنرمندان)

جمال شورجه متولد 1333 زنجان، فارغ التحصيل كارگردانی از دانشكده سينما و تئاتر دانشگاه هنر است. وی در سال 67 و با فيلم «روزنه» كار خود را در سينما و سينمای دفاع مقدس شروع كرد اما پس از آن با كارگردانی فيلم‌هايی كه عمدتاً داستان آنها در جبهه‌های نبرد می‏گذشت، ركورد جالب توجهی را در سينمای دفاع مقدس به خود اختصاص داد.

محمود خسروی وفا(ورزشکاران)

از چهره‌هاي با سابقه ورزش كشور و رئیس فدراسیون ورزش های جانبازان و معلولان ايران است.

احمد مومنی راد(استاد)

او در سال 1340 در شهرستان محلات بدنیا  ودر سال 1348 بهمراه خانواده به تهران آمد. او هم اکنون عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. او تاکنون بیش از 70 پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری را در دانشکده حقوق  راهنمایی مشاوره و داوری کرده است تالیف 4 کتاب و نگارش حدود 30 مقاله علمی – پژوهشی در نشریات معتبر داخل و خارج کشور نیز در کارنامه پژوهشی اوست علاوه بر ان حدود 40 مقاله دیگر از او در مطبوعات به چاپ رسیده است. سفرهای علمی او به کشورهای هند –ترکیه-  مالزی - چین- بوسنی هرزه گوین - افریقای جنوبی- گرجستان- سری لانکا – امارات -  لبنان و سوریه بوده و در همایش های علمی به ارائه مقاله و سخنرانی پرداخته است.

محمدحسن رحیمیان(روحانیون)

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن رحیمیان در سال 1327 در اصفهان متولد شد. وی از سال 83 پس از ادغام نهادهای ایثارگری و تشکیل بنیاد شهید و امور ایثارگران با حکم مجدد مقام معظم رهبری به عنوان نماینده ولی فقیه در این نهاد منصوب شد.حجت‌الاسلام و المسلمین رحیمیان در تاریخ 21 شهریور 92 با حکم مقام معظم رهبری به تولیت مسجد مقدس جمکران منصوب شد.

پروین سلیمی(آموزگار)

از معلمان و آموزگاران خبره ايران است.

حمید شهریاری(استاد، فضای مجازی)

او در دی ماه ۱۳۴۲ در تهران بدنیا آمد و دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی ایران و رئیس مرکز آمار و انفورماتیک قوه قضاییه است.

محمد محمدیان(استاد حوزه و دانشگاه)

از سال 84 با حكم مقام معظم رهبري به ریاست نهاد نمایندگی در دانشگاه‌ها برگزيده‌شد.

با نگاهي به تركيب چهره‌هاي جدید در هيات منصفه جديد مشاهده مي‌كنيم كه چهره هاي كارشناس و معتدل‌تر نسبت به گذشته در اين عرصه وارد شده‌اند و اين روند خبر از پيشرفت و افقي نو در عرصه رسانه‌هاي مكتوب كشور مي‌دهد.