دولت به ایران خودرو کمک می کند اما به فرش نه/حذف تحریم فرش در برجام زرنگی اخوی ما بود

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان فرش دستباف تهران می گوید: اگر برجام به تصویب برسد،صادرات فرش هم آزاد می شود.

سيد مجتبی عراقچی رئیس اتحادیه صنف فروشندگان فرش دستباف تهران مي گويد: اگر برجام به تصويب برسد،صادرات فرش هم آزاد مي شود. اين اولین بار است که فرش ایرانی در یک توافق بین المللی قرارگرفته است.برادر بزرگ مذاكره كننده ارشد هسته اي اگرچه قرار گرفتن نام فرش در بند 22 برجام را مديون تلاش هاي عباس عراقچي مي داند، اما در عين حال مي خواهد مشكلات توليد و صادرات فرش ابتدا در داخل كشور و با تمهيد دولت حل شود و سپس از فرصت برجام براي بازيابي بازارهاي از دست رفته صادراتي تلاش شود.گفت وگوي خبرآنلاين  با سيد مجتبی عراقچی رئیس اتحادیه صنف فروشندگان فرش دستباف در كافه خبر خبرگزاري خبرآنلاين را بخوانيد:

                                                                      *****

صادرات فرش طي سالهاي گذشته دستخوش مشكلات بسياري شده كه مهمترين آنها تحريم هاي يكجانبه قدرت هاي بزرگ عليه كشورمان بود.تحريم ها چه زياني به صنعت فرش دستباف كشور وارد كرد؟

حدود 90 درصد از تولیدات فرش دستباف صادر می شود؛ حتی فرش های مستعمل  بعد از15 الی 20 سال که مورد استفاده در منازل قرار می گیرد،هم قابلیت صادرات پيدا مي كنند.در واقع صادرات فرش وقتی باب شد که فرش های مستعمل در داخل كشور مورد استفاده قرار نمی گرفت، در نتیجه تصمیم گرفته شد که صادر شوند و به تدريج صادرات فرش هاي نو نيز به برنامه صادراتي اضافه شد.درحال حاضر بازار فرش 100 درصد صادراتی است.حتی این روزها فرش هایی به اسم چهل تیکه هم مد شده آنها را تکه تکه به هم می دوزند و سپس صادر می کنند. متاسفانه بازار فرش در سالهاي اخير با رکود مواجه است. نه در بازار داخلی رونق دارد و نه در بازارهاي بين المللي.بخشي از علت رکود بازار فرش در داخل كشور، تحریم است.البته اين همه دلايل نيست. بحران اروپا و بحرانی که در حال حاضر بر کشورهای عربی حاکم است باعث شده كه کسی تمايلي براي خريد فرش نداشته باشد. در داخل كشور هم گران بودن فرش عامل ركود اين صنعت شده است.البته توليد فرش براي  ما گران تمام  می شود.زيرا 80 درصد قیمت فرش دستباف، مزد کارگر است.دستمزدها سال به سال افزايش مي يابد. سال گذشته 20 درصد حقوق کارگران اضافه شد و امسال 17 درصد .این میزان افزایش با تورمی که در داخل وجود دارد، سبب شده تا قیمت فرش گران باشد.درست است که تورم پایین آمده اما هزینه جاری مردم بالا رفته است .در خارج این تورم وجود ندارد، نمی توان امسال فرشی را هزار دلار فروخت و سال بعد گفت همین فرش 1200 دلارشده است.خريداران خارجي با این نرخ ها فرش نمی خرند.در نتيجه فرش توليد داخل قادر به رقابت با كشورهای دیگر مثل هند، چین یا حتی افغانستان که این روزها رقیب ما شده است ،نيست.کارگر فرشباف در اين كشورها خیلی ارزان است آنها دقيقا شبيه همین فرشي که ما متری 200 دلار می فروشیم ، را 80 دلار می فروشند.

به همین دلیل چین بازار فرش ايران را گرفته است؟

چین در سالهای اخیر از بازار فرش کنار رفته؛ چون توليد فرش دستباف برای کشورهای توسعه يافته و صنعتي صرفه اقتصادي ندارد. آنها ترجيح مي دهد کارگرهای خود را در تولیدات صنعتی به كار بگيرند، در نتیجه اخیر این کشور دوباره مشتری فرش ايران شده است.

البته این صنعتی شدن دامن کشور ما را هم گرفته است؛یعنی از تولید فرش سنتی به فرش صنعتی رسیده ایم.

 دليل آن گران شدن فرش دستباف است؛وقتی دستمزد گران مي شود، قیمت تمام شده فرش هم افزايش مي يابد در نتيجه برای مصرف کننده داخلی هم صرف نمی کند که فرش دستباف بخرد و به فرش های ماشینی تمایل پیدا می کند.

ممكن است علت مدرنیته باشد؟

البته این مدرنيته به  فرش دستباف هم وارد شده است؛ مثلا طرح های جدیدی به فرش گبه اضافه شده در صورتی که همین گبه مدرن در هندوستان متری 250 تا 300 دلار تمام می شود.

برخي ها معتقدند كه فرش دستباف ايران بيشتر از آنكه يك كالاي صادراتي باشد، اثر هنری است. در حالی که کشورهای دیگر  به عنوان یک صنعت از فرش بهره برداری می کنند.

فرش دستباف یک هنر- صنعت است؛از لحاظ هنری ما هنوز در جهان حرف اول را می زنیم.کشورهایی که با ما رقابت دارند از جمله چین، هند یا حتی ترکیه نمی توانند در این حوزه با ما رقابت کنند.چون به لحاظ هنری حرف اول را ما در جهان می زنیم. اما به لحاظ صنعتی چون یک تولید محسوب می شود،مصرف كننده واقعی، به دنبال خريد فرش های ارزان قيمت است. متاسفانه ديده شده برخي بافنده های فرش ايراني برای از دست ندادن بازار از کیفیت فرش کم کرده و در نتیجه فرش ها از حالت هنری خارج شده اند.

یعنی فشار تقاضا باعث اين اتفاق شده است؟

وقتي فرشي براي بافنده دومیلیون تمام مي شود اما  800 تومان مي خرند، بافنده تلاش مي كند از کیفیت کم کند تا بتواند بفروشد.

این موضوع در بلند مدت به اين صنعت ضربه نمی زند؟

همین اتفاق هم افتاده است؛یعنی بافنده از کیفیت کم کرده و در نتیجه در رقابت با نمونه های خارجی شکست خورده است.از سويي اين كار به صادرات كشور هم ضربه زده است. از وقتي فرش،به صورت يك كالاي توليد انبوه به فروشگاههای زنجیره ای و سوپرمارکت ها در خارج از كشور عرضه شد،زمينه  هنری آن از بین رفت.مثلا کاتالوگ می دهند که فرش دستباف را مي توانيم در اندازه و رنگ های مختلف عرضه كنيم، نتیجه اين كار از بين رفتن اثر هنری فرش است.فرش سنتی ايراني تک بافی است .يك اثر هنری است. در نتیجه قیمت آن دوبرابر فرش های دیگر است.اما براي اينكه همين اثر هنري را به صورت انبوه توليد كنيم، لازم است سرمایه گذاری صورت بگيرد.مثلا سوله بزنند و 2 يا 3 میلیارد تومان سرمایه گذاری كنند.اين كار باعث مي شود كه هزینه تمام شده توليد ، كاهش يابد.متاسفانه ما نتوانسته ایم در بازار مصرف اروپا فرشی تولید کنیم که قادر به رقابت با انواع مشابه آن به لحاظ قيمت باشد.نتوانسته ايم کارگاههای متمرکز و سفارش پذیر ایجاد کنیم. اگر تحریم ها برداشته شود و  دولت كمك نکند و به توليد يارانه ندهد، نمی توانیم از فرصت برداشته شدن تحريم ها استفاده كنيم.

منظورتان از كمك دولت،اعطاي جایزه های صادراتی است؟

البته من آن را جایزه نمی دانم؛ بلکه جبران خسارتی است که صادرکنندگان ناچارند به دلیل عدم حمایت از صنعت فرش در بازار صادراتی متحمل شوند.البته بدست آوردن دوباره بازار آمریکا بدون توجه به وضعيت توليد داخلی امكان پذير نيست.

اگر دولت حمایت کند،می توان بازارهاي از دست رفته را احيا كرد؟

بله؛ فرش ایرانی اگر حتي 50 درصد هم از نمونه هاي مشابه خارجي آن گران تر باشد، به دليل مشهور بودن برند فرش ايراني ، تمايل بیشتری به خرید دارند.چون کیفیت پشم و طرح فرش ایرانی بهتر است.البته ما در حال حاضر با مشکل دیگری مواجه شده ایم و آن صادرات پشم به عنوان مواد اولیه فرش،به خارج  است.

چرا چنين اتفاقي افتاده؟

چون  خريدار دارد. پشم های ایران از کردستان، فارس و خوزستان به هندوستان صادر می شود.الان هندی ها فرش هايشان را با پشم ایران صادر می کنند و از هندوستان به نام فرش ایران صادر می کنند. حتي پشم به افغانستان هم قاچاق می شود و کسی جلوی این قاچاق را نمی گیرد.امسال در نمایشگاه دموتکس آلمان به عوان مشتری به غرفه هندی رفتم.قيمت گبه آنها را پرسيدم كه غرفه دار  گفت با پشم ایرانی  مي خواهي یا پشم هندی؟ گفتم فرق اش چيست؟ گفت با پشم ایرانی متری 120 دلار است وبا پشم هندی متری 80 دلار . در صورتی که همان گبه در غرفه ایرانی با متری 220 دلار کسی عرضه مي شد و كسي نمی خرید.گبه ای كه پشم و بافت آن ایرانی است متری 100 دلار کمتر از تولیدات ما به فروش مي رسيد.

با اين حساب اين گونه توليد صرفه اقتصادی ندارد؟

به همین دلیل است که به جد می گویم دولت باید به اين صنعت کمک کند.ما نمی توانیم بازار آمریکا را با این شرایط بگیریم.اگر  دولت به بافنده يارانه بدهد و جلوی قاچاق پشم را بگیرد.بسياري از مشكلات حل مي شود.بازار فرش در داخل هم با رکود مواجه است. مالیات بر فرش دستباف عامل اين ركود شده است. این موضوع فروشنده های ما را تحت فشار قرار داده است. روزی نیست که یک یا دو مغازه تعطيل نشده و جاي آن را کبابی و فست فود نگيرد.همین چند وقت پیش یک مغاره بزرگ فرش فروشی تبدیل به روسری فروشی شد. در بازار تهران بازاری به نام عباس آباد داریم این بازار از قديم الايام مرکز توزیع فرش دستباف بوده است.قبلا 100 مغازه در این بازار بود كه از اين تعداد 8 مغازه فرش فروشی باقي مانده است و 92 مغازه در حال حاضر لباس زیر واراداتی ازترکیه چین و مالزی می فروشند. یعنی به جای اینکه کارگران ایرانی را مشغول به کار کنند، نیروی کار خارجي ها را شاغل کرده ایم.واقعا آدم خجالت می کشد. بازاری که مهد فرش بوده امروز تغییر کاربری داده است.

یعنی صنف شما قدرت ندارد مانع اين كار شود؟

طبق قانون اصناف هرکسی می تواند تغییر کاربری بدهد و جواز خود را تغییر بدهد.قانون به ما اجازه نمی دهد که جلوی این تغییرات بایستیم. اگر مالیات فرش فروشان  اصلاح و یا حذف شود،بخشي از مشكل حل مي شود. فرش فروش ها سال گذشته حدود یک میلیارد تومان مالیات دادند. دولت هزار میلیارد تومان به ایران خودرو کمک مي كند كه این کارخانه ورشکست نشود در صورتی که یک کارخانه مثل فرش با دومیلیون کارگر در حال ورشکست شدن است.

اما اگر الان مالیات فرش را بردارند، بقیه اصناف هم می خواهند مالیات به آنها تعلق نگیرد.

فرش باید از لیست کالاهای مالیاتی خارج کنند،چون فرش جنبه اشتعالزایی دارد.هنوز دو میلیون کارگر فرشباف در کشور داریم با امور جانبی مثل رفو گری جمعيتی حدود 10 میلیون نفر را تشکیل می دهند که یک هشتم جمعیت كل كشور است. یعنی این افراد بارشان روی دوش دولت نیست. در نتیجه دولت باید از آنها حمایت کند.صنعت فرش دو میلیون بافنده دارد،اين درحالي است كه ایران خودرو 30 هزار کارگر دارد.ماشین مهمتره است یا فرش؟ مي خواهم بگويم، آقای وزیر صنعت شما که پدرتان فرش فروش بوده وقتي شما به عنوان وزير صنعت انتخاب شديد ما خوشحال شدیم و گفتیم از این صنعت حمایت می کنید، اما تاكنون اين اتفاق نيفتاده است. شهریور امسال نمایشگاه فرش در تهران برگزار شد،ايشان برخلاف دعوتي كه  از وي به عمل آمد، اصلا به افتتاحیه نیامد.سئوال اين است؛آقاي نعمت زاده،به نظر شما فرش مهم است یا خودرو؟ نمایشگاههای دیگر را آن چنان تبلیغ می کنند، در حالی که هیچ کس به فرش اهمیت نمی دهد. حرف ما اين است كه  به بافنده ها کمک شود تا اشتغال  در اين صنعت حفظ شود. اگر در کردستان فرش رونق داشته باشد کسی دنبال قاچاق نمی رود.بهترین فرش ایران مربوط به  بیجار و سنندج است، اگر از اين صنعت حمایت شود، بیکاری از بین می رود.

يعني آقای نعمت زاده  اصلا حمايت نكرده است؟

توقع داشتیم ايشان كه از خانواده فرش هستند، از فرش حمايت كنند كه  توجهی نشد.فرش سه گروه تولیدکننده، فروشنده و صادرکننده دارد .در حال حاضر تولید کنندها و صادرکننده ها از مالیات معاف هستند. این وسط فشار اصلي را فروشنده ها تحمل مي كنند.بنابراین لازم است که فروشنده ها هم از مالیات معاف شوند.

شما اشاره کردید که اگر تحریم ها برداشته شود، در بازار داخلی تحرک ایجاد می شود آيا این توان در صنعت فرش وجود دارد که بازارش احیا شود؟

اگر تحریم برداشته شود به لحاظ روانی هم كه شده، شاهد رونقی نسبي در بازار خواهيم بود.حداقل تقاضا از اروپایی  و امریکایی  خواهيم داشت ؛ اما این تقاضا موقتی است. چون فرش های ایرانی که به آمریکا فرستاده می شود، قادر به رقابت درآن بازار نیستند بنابراین لازم است که دولت حمایت کند تا قیمت  فرش صادراتي ثابت نگه داشته شود. چون قیمت محصولات رقبای ما ثابت است. در نتیجه اگر دولت این حمايت را انجام بدهد، می توانیم بازار را احیا کنیم.

در دوره ای  جوایز  صادراتی به توليدكننده ها تعلق مي گرفت، فکر می کنید چقدر تاثیر گذار بود؟

خیلی موثر بود؛ چون قيمت ها را ثابت نگه داشته بود.خریداران در اروپا وقتی مي دیدند مي توانند فرش ايراني را ارزان تر بخرند،سریع سفارش می دادند .اما این روند ادامه پیدا نکرد.

صندوق ضمانت صادرات نمی تواند کمک کند؟

كمك آنها هم ضعيف شده، کسی که یک میلیون دلار صادر می کند وقتي  فاکتور به صندوق ضمانت می برد بايد در پيچ و خم بروكراسي بماند.در واقع دولت به صادرکننده ها  سخت کمک مي کند.

تحريم ها چقدرصادرات را كاهش داد؟

بین 25 تا 30 درصد صادرات فرش ما به مقصد  آمریکا بود. بعد از اینکه تحریم ها اعمال شد، این حجم از كل صادرات کم شد.البته به دنبال اين اتفاق صادرکننده ها بازارهای جدیدی را جایگزین کردند.بازارهايي مثل چین ، روسیه، برزیل  و آرژانتین . اما بعد از رکودی که در دنیا ایجاد شد، پرتغال ، اسپانیا، یونان و فرانسه كه خريدار عمده فرش ما بودند، با بحران مواجه شدند اين  رکود به ایران  هم رسید.

چند فرصت شغلی از دست رفت؟

هر مترمربع فرش 3 فرصت شغلی ایجاد می کند، هر متر که کم می شود 3 تا از بین می رود.

تعداد فروشنده ها چند نفر است ؟

در تهران 4 هزار و 500 فروشنده فرش داریم که حدود 1500 فروشنده فعال هستند و بقیه درحال گرفتن جواز هستند. در  سه سالي كه مسئول اتحاديه شده ام تعداد جوازها از هزار  به 1700 مورد رسيده است.

مدتي است  در نظام تجاری شاهد تغييراتي مثل تجمع واحد هاي فروش صنفي در يك محل هستيم. در مبل و موبایل  اين اتفاق افتاد و اخيرا درباره فرش هم افتاده است، این خواست شما هم هست؟

سیستم تجارت مدام در حال تغییر است و لازم است که فروشگاههای بزرگ ایجاد شود. در خارج از كشور هم فروشگاههای زنجیره ای بزرگ فرش وجود دارد.ما ازتشكيل این فروشگاهها حمایت می کنیم. سرمایه به حوزه فرش بیاید ،  به نفع اين صنعت است. الان متاسفانه تبلیغات خارجي در فرش خیلی گران است و این كار ازتوان بخش خصوصی خارج است.اين هم وظيفه دولت است كه از هنر ایرانی  حمايت كند تا فرش ايراني در دنيا ديده شود.

البته در برخی محصولات این اتفاق افتاده است...

در فرش ماشینی هم می توان کار کرد؛ بدون اینکه  نام برند برده شود مي توان در رسانه های خارجی فرش ايراني را تبليغ كرد. نسل جوان كشورهاي ديگر اصلا فرش ایرانی را نمی شناسد.

بند 22 برجام مستقيما به برداشته شدن تحريم ها از فرش اشاره كرده است.اين را مديون برادرتان هستيد؟

البته اخوی ما از خانواده فرش است و مشکلات را می داند. در خلال مذاكرات هسته اي مطرح شد و به بندهاي توافق اضافه شد. فرش جز تحریم های هسته ای نبود، بلکه در گروه تحریم های اولیه بود.ایشان هم زرنگی کرده و برداشته شدن تحريم فرش را به توافق نامه اضافه كردند. قبلا هم یکسری از آمريكايي ها نامه ای به اوباما نوشته بودند که چرا ما را از هنر عالی ایرانی محروم کرده اید؟

یعنی با برداشته شدن تحريم ها از بند 22 مي توان اميدوار بود، بخشي از مشكلات فرش حل مي شود؟

اگر برجام موافقت شود، ورود فرش به آمريكا و اروپا آزاد مي شود.اين اولین بار است که فرش ایرانی در یک توافق بین المللی قرار مي گيرد. البته اگر کمک دولت نباشد، تحركي در اين صنعت رخ نمی دهد.بنابراين دولت بايد قبل از اجرايي شدن توافق حتما باید دولت از صادرکننده ها حمایت کند.

چقدرمي توان اميدوار بود كه با دور جدید صادرات بعد ازتحریم ها ارزآوري در فرش براي كشور مهيا مي شود؟

سال گذشته با وجود تحریم ها 300 میلیون دلار صادرات فرش داشتيم كه البته رقمي خيلي مهمي نیست. دغدغه اصلي ما اشتغالزایی در اين صنعت است. اگر صادرات فرش رونق بگیرد، ارزش اشتغال آن از ارزآوری اش مهمتر است.