پنج دلیل نگرانی پوتین از وضعیت تاجیکستان

نورسلطان نظربایف، رئیس جمهوری قزاقستان، روز پنجشنبه ۱۵ سپتامبر در یک نشست مطبوعاتی مشترک با ولادیمیر پوتین، همتای روسش، گفت که هردوی آنها "از وضعیت تاجیکستان به غایت نگران" هستند.

تاجیکستان ۱۴۰۰ کیلومتر با افغانستان مرز مشترک رخنه پذیری دارد که در هفته های اخیر با تهدید افزایش فعالیت طالبان در مناطق شمالی آن کشور رو به رو بوده است.

در ماه گذشته درگیری‌هایی در داخل تاجیکستان نیز رخ داده و دولت اسلام گرایان را عامل آن دانسته است.

اتحاد جهاد اسلامی، یک گروه متشکل از ازبک‌های طرفدار طالبان که در افغانستان مستقر است، اخیرا مدعی شد که "بسیاری" از مناطق مرزی افغانستان با تاجیکستان را تحت کنترل خود درآورده است.

روسیه پایگاه بزرگی با شش تا هفت هزار نیروی قدرتمند نظامی در تاجیکستان دارد. نیروهای مرزبان روسیه تا سال ۲۰۰۵ از مرز تاجیکستان با افغانستان مراقبت می کردند و باور می رود مقامات روسیه قصد دارند دوباره کنترل مرز را به دست خود بگیرند.

بی بی سی پنج دلیل عمده را که چرا ولادیمیر پوتین در مورد وضعیت تاجیکستان نگران است، به بررسی گرفته است:

قیام طالبان
طالبان در ماه گذشته به شهر کندوز که در موقعیتی راهبردی در شمال افغانستان واقع است، یورش بردند و قبل از آن که از مناطق کلیدی آن مجبور به خروج شوند، سه روز این شهر را در تصرف خود داشتند. همچنین افزایش فعالیت شورشیان طالبان در بخشهایی از قلمرو ولایات شمالی بدخشان، تخار، بلخ، جوزجان و فاریاب مشاهده شده است. این مناطق با کشورهای تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان هم مرز هستند.

ولادیمیر پوتین در دیدار روز ۷ اکتبر خود با امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان، که در شهر سوچی برگزار شد، گفت که وضع امنیتی منطقه نگران کننده است. رحمان هم در تایید نگرانی او گفت که درگیریهای نظامی در بیش از ۶۰ درصد مناطق مرزی در شمال افغانستان ادامه دارد.

افزایش تندروی اسلامی
احتمال متحد شدن گروههای مختلف تندرو اسلامی در افغانستان هم اسباب نگرانی روسیه را فراهم کرده است. نشریه روسی "کمرسانت" در این باره نوشت: "تندروترین اعضای طالبان در حال پیوستن به گروه داعش هستند که این امر تهدیدی جدی برای کشورهای آسیای میانه و به همین دلیل برای روسیه ایجاد می کند."

سمیون باگداسارف، مدیر مرکز مطالعات خاور میانه و آسیای میانه، معتقد است که فعالیت داعش یا داعش در افغانستان در حال افزایش است. داعش افراد جداشده از گروههای دیگر تندرو را که رزم دیده و دارای تجربه جنگی هستند، به صفوف خود جلب می کند.

به گفته باگداسارف، حالا حدود ۸۰۰۰ پیکارجوی گروه داعش در افغانستان حضور دارند.

ناامنیهای روزافزون
روسیه از آن بیم دارد که بی ثباتی در شمال افغانستان ممکن است به قلمرو آسیای میانه هم گسترش یابد. در جریان همایشی که روز ۱۵ سپتامبر در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، دایر شد، پوتین گفت که این "متحد و شریک راهبردی" روسیه با تهدیدها و تلاشهایی برای ایجاد بی ثباتی در منطقه روبرو است.

وی گفت: "خطر ورود گروههای تروریستی و افراط گرا به کشورهای همسایه افغانستان رو به افزایش است. علاوه بر گروههای موجود در افغانستان تقویت روزافزون حضور داعش این خطر را جدی تر می کند."

دورنمای نقل مکان کردن گروههای تندرو وابسته به داعش از سوریه به منطقه، نگرانیهای امنیتی در روسیه و کشورهای متحدش در آسیای میانه را افزایش داده است. هم اکنون شمار زیادی از پیکارجویان از جماهیر شوروی سابق در صفوف داعش می جنگند.

پوتین در همایش دوشنبه گفت: "ما از این بابت نگران هستیم، بخصوص به این دلیل که تروریست هایی که توسط داعش آموزشهای نظامی و ایدئولوژیک دیده اند، متاسفانه، از کشورها و مناطق مختلف جهان، مانند روسیه و اروپا و برخی از جماهیر شوروی سابق، برخاسته اند. و ما البته از بازگشت احتمالی آنان به سرزمینهایمان نگران هستیم."

گزارشها حاکی است که داعش به طور فعال کارگران مهاجر تاجیک در روسیه را به صفوف خود جلب می کند، کارگرانی که درآمد های آنان به دلیل رکود اقتصادی روسیه کاهش یافته است.

تنش داخلی تاجیکستان
در داخل تاجیکستان نیز درگیریهایی اخیرا اتفاق افتاد که مقامات اسلام گرایان را در آن مقصر دانسته اند. ماه گذشته مقامات از شورشی مسلحانه به رهبری عبدالحلیم نظرزاده، معاون سابق وزیر دفاع تاجیکستان گزارش دادند و خود او در عملیات نیروهای امنیتی کشته شد.

به دنبال آن، چندین نفر از فعالان حزب نهضت اسلامی که تنها نیروی مذهبی در قلمرو شوروی سابق محسوب می شد، به اتهام توطئه برای کودتا در همکاری با آقای نظرزاده بازداشت شدند.

محی الدین کبیری، رهبر این حزب، هنوز هم در تبعیدی خودخواسته در خارج از کشور به سر می برد.

دادگاه عالی تاجیکستان روز ۲۹ سپتامبر حزب نهضت اسلامی را "سازمانی تروریستی" خواند و فعالیت آن را ممنوع کرد. حزب نهضت اسلامی دومین حزب بانفوذ بعد از حزب حاکم خلق دمکراتیک در تاجیکستان محسوب می شد که در انتخابات پارلمانی ماه مارس هیچ کرسی در پارلمان به دست نیاورد.
منبع: بی بی سی