افزایش آلایندگی هوای کلانشهرها/وقتی هیچ طرحی حریف آلودگی نمی‌شود

هر طرحی هم که بیاید، انگار آلودگی هوای تهران قصد ندارد دست از سر تهران و تهرانی‌ها بردارد. یک دهه از اجرای طرح زوج و فرد در این کلانشهر می‌گذرد. هر گونه تمهیداتی را هم در پیش گرفته اند اما باز هم نمی شود که نمی شود که نمی شود. هزینه هایی که چندین و چند سال به سیاهچاله حل گره کور ترافیک سرازیر شد و همه به امید و انتظار حل شدن مشکل آلودگی و آلایندگی‌ها نشستند. با ورود به فصل پاییز چشم امید همه به آسمان بود که با بارش باران، کمی از این مشکل حل شود. چند روز آسمان باریدن گرفت اما با کاهش بارش باز هم همان آش و همان کاسه. شهرداری تهران برای کمک به این مقوله یا مساله یا مشکل یا بهتر است نامش را بحران بگذاریم، دست به دامن طرح دیگری شد. طرحی که تحت عنوان محدوده کم آلاینده توسط شهرداری تهران در قالب اخبار مختلف به خورد مخاطبان داده شد. طرحی جایگزین طرح‌های زوج و فرد. طرح سنتی زوج و فرد، نتوانست پاسخگوی مشکلات زیست محیطی محدوده ترافیک تهران باشد. در این طرح، اعتقاد و باور بر این بود که خودروهایی که چندین برابر آلودگی تولید می‌کنند، مانند وسایل نقلیه ای که از استاندارد بالایی برخوردار هستند، وارد معابر شوند. بر این اساس بود که طرح جایگزین LEZ در شهرداری تهران تهیه شد و بلافاصله در شورای عالی ترافیک به تصویب رسید. نگاه مثبت وزارت کشور مهر تاییدی بر آن شد و در پی تامین بودجه برای اجرایی کشوری برآمدند.

سامانه ای که رخت برمی بندد
در این میان، با ورود به آذر ماه و شدت یافتن پدیده وارونگی هوا، خبر دیگری منتشر می‌شود و در آن به تداوم افزایش آلاینده‌های جوی تا روز دوشنبه خبر می‌دهد. در این خبر مدیر کل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور، به تضعیف سامانه بارشی کشور اشاره می‌کند و افزایش آلاینده‌های جوی و کاهش کیفیت هوا را در شهرهای صنعتی طی این چند روز یادآور می‌شود. البته گفته می‌شود که از روز دوشنبه، یک سامانه بارشی به جنوب کشور نزدیک خواهد شد. سامانه پربارش روزهای قبل، گویا قرار است که برای چند روزی بار خود را ببندد و از آسمان کشور برود. این سامانه بارشی البته در در نیمه شرقی کشور مثل استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، یزد و شرق اصفهان بار خود را می‌گستراند. پایداری هوا در طول این چند روز، در استان‌های غرب، شمال غرب، مرکز و تهران باعث می‌شود که آلاینده‌های جوی افزایش پیدا کرده و کیفیت هوا کاهش یابد.

بعد از گذشت 5 سال
اما سئوال در اینجا پیش می‌آید که آیا همیشه کاهش و افزایش بارش باید تاثیر خود را در آلودگی و آلاینده‌های محیط زیستی بگذارد؟ طرح LEZ جایگزین طرح زوج و فرد، چه تاثیری بر کاهش آلاینده‌ها خواهد گذاشت؟ اما بسیاری بر این باور هستند که این طرح خارجی هم قد و قواره تهران بزرگ نیست. اما و اگرهایی که بر سر اجرایی شدن این طرح، مانعی می‌شود برای اجرایی نشدنش. لازم به یادآوری و تکرار است که این طرح از سال 2008 میلادی در شهرهایی مثل لندن، مونیخ و برلین بسیار موفق ظاهر شده است اما در میان آلودگی‌های رفع ناشدنی تهران، رتبه ای را تا امروز، نتوانسته به خود اختصاص دهد. بعد از گذشت 5 سال از تصویب این طرح، هنوز اما و اگرهای اجرایی شدنش ادامه دارد. قرار بود که این طرح از ابتدای آبان ماه اجرایی شود اما مثل بسیاری از طرح ها، دستخوش نشستن گرد و غبار بر پیکره این طرح خواهد شد. در این طرح که قرار بود رنگ بندی‌های خاص در آن اجرایی شود، رنگ قرمز به خودروهای فرسوده و فاقد معاینه فنی و رنگ زرد به خودروهایی با استاندارد زیر یورو 5، طرح سبز به خودروهای برقی، هیبریدی یا پاک و خودروهای یورو 5 به بالا اختصاص یابد. اما آیا وضعیت کنونی خودروهای کلانشهر تهران، می‌تواند از طریق رنگ بندی پاسخگوی ریه‌های دودگرفته شهروندان باشد؟

نگاهی خوشبینانه
استانداردسازی سوخت، یکی دیگر از مولفه‌های اجرای بهینه طرح بود که اگر چه نسبت به سال‌های گذشته بهبود یافته اما هنوز با استانداردها فاصله داریم. باید به این مورد توجه کرد که این طرح قرار است در 88 کیلومتر مربع تهران اجرا شود و ممکن است در 650 کیلومتر باقی مانده که ذرات معلق باعث آلایندگی هوای آن شود، به این محدوده هم ورود پیدا کند. چالشی برای موفقیت این طرح در کاهش آلودگی هوا به خوبی نمود پیدا می‌کند. کاهش بارندگی‌ها از یک طرف و افزایش خودروها هم از طرفی دیگر، دامنه این آلودگی‌ها را افزایش خواهد داد. دسته بندی که در هیچ قالبی نمی گنجد. موانعی که بر سر سالم سازی هوای تهران به خوبی خودنمایی می‌کند. با وجود 500 هزار خودروی فرسوده در تهران، سهم حمل و نقل عمومی در این میان رقم بزرگی را به خود اختصاص خواهد داد. اگر خوشبینانه بخواهیم نگاه کنیم، اجرایی شدن زیرساخت‌های این طرح، نیاز به حداقل یک سال زمان خواهد داشت. آن هم در صورتی محقق می‌شود که تمامی دستگاه‌ها به خوبی فعالیت خود را انجام دهند.

طرح‌های رنگی
قرمز و آبی و سبز و زرد و رنگ‌های دیگر دستی بر سر آسمان سیاه و خاکستری تهران نمی کشد. به خصوص این روزها که بر اساس اعلام سازمان هواشناسی و همینطور بنا به اعلام روزانه روابط عمومی شرکت کنترل کیفیت هوا، در اکثر روزها کیفیت هوا در شرایط ناسالم قرار می‌گیرد و ریه‌ها را تنگ و تنگ تر می‌کند و نفس‌ها را به نوع و شکل‌های مختلف در سینه محبوس. طرح توزیع بنزین، طرح LEZ، طرح هایی که چراغ سبز را به سالم شدن هوای تهران نشان می‌دهند، آیا مرهمی بر زخم کهنه پایتخت و کلانشهرهای دیگری خواهد بود که سامانه بارشی از آسمانش رخت برمی بندد؟

ابتکار