این بار چند نماینده زن به مجلس دهم می​‌روند؟

در انتخابات رياست جمهوري، با تعريف مضيقي که از «رجل سياسي» شده و در انتخابات خبرگان به دليل الزام «فقاهت» و «مرجعيت»، علي القاعده سهمي براي زنان متصور نيست. در همين دو انتخابات سراسري ديگر - مجلس شوراي اسلامي و شوراهاي شهر و روستا- هم که اين بحث به ميان مي‌​آيد، هيچ گاه سهمي بيش از يک بيستم، به زنان نرسيده است. حداکثر سهم «نيمي از جامعه» که جنسيت مونث دارند، در کابينه 11 دولت پس از انقلاب هم، تنها يک بار وزارت بوده و کمتر از انگشتان دو دست، پست معاونت رياست جمهوري به زنان رسيده است.

تشکيل ميتينگ‌​هاي «زنانه» در آستانه انتخابات‌​هاي پارلماني، رونقي بيش از انتخابات پارلمان شهري يا همان شوراهاي شهر دارد. هرچند سهم زنان در دومي بيش از اولي است و گويا در مديريت شهري بيش از مديريت تقنيني کشور به اين قشر از جامعه اعتماد وجود دارد. اين ميتينگ‎​ها در انتخابات‌​هاي پيش از اين، نه سهم برابر جنسي در ليست​‌هاي انتخاباتي که به سهم 30 درصدي هم قانع بودند اما در خوشبينانه‌​ترين حالت در پايتخت که رقابت اصلي ميان احزاب و گروه​‌هاي سياسي در مي​‌گيرد، تنها يک ششم -حدود 16 درصد- ليست به زنان مي‌​رسد. اسف​بار تر اينکه درصد راي آوري و حضور آنان در پارلمان به مراتب کمتر اين است.

نگاهي به ترکيب نمايندگان 9 دوره مجلس شوراي اسلامي نشان مي​‌دهد که رکورد حضور زنان در مجلس پنجم زده شد و 14 نماينده زن به خانه ملت راه يافتند. مجالس ششم و هفتم با 13 نماينده زن در جايگاه بعدي قرار دارند. سه مجلس اول با 4 نماينده زن -که تمامي آنها از حوزه انتخابيه تهران وارد مجلس شده بودند- نيز در اقليت قرار دارند.

در جدول زير تمامي نمايندگان زن در ادوار گذشته مجلس شوراي اسلامي و همچنين نامزدهاي زني که در تهران در ليست​‌هاي انتخاباتي جاي گرفتند اما به مجلس راه نيافتند، آمده است:

تولد احزاب زنانه و تداوم تفکر قالبي مردانه

در تحليل‌​هاي مختلف جامعه شناختي، تعداد محدود نمايندگان زن در مجالس ايران به نسبت ديگر کشورها معلول مسائل مختلفي همچون کانديداتوري محدود آنها، حمايت محدود احزاب از نامزدهاي زن و چه بسا اعتماد محدود راي دهندگان به کانديداهاي زن برآورد شده​ است.

تمايل به کانديداتوري در زنان در 9 دوره انتخابات پارلماني گذشته، رشد صعودي با شيب بسيار ملايمي را طي کرده است. هرچند در انتخابات مجلس نهم به نسبت مجلس هشتم، به يکباره شاهد تنزل زنان ثبت نام کننده بوده​‌ايم. چه آنکه در انتخابات مجلس هشتم از ميان ۷۱۶۸ نفر ثبت نام کننده،۵۹۰ نفر زن بودند ولي در انتخابات مجلس نهم تنها 428 زن در ميان پنج​ هزار و 405 نامزد اين رقابت ديده مي شدند.

درباره رويکرد احزاب و گروه‌​هاي سياسي به نامزدي زنان نيز اين نکته حائز توجه است که از انتخابات مجلس چهارم، شاهد ظهور ليست هايي از تشکل هاي زنانه هستيم. جمعيت زنان جمهوري اسلامي در اين انتخابات ليستي 5 نفره با حضور 5 زن ارائه داد. اما اين تشکل به همراه جامعه زنان انقلاب اسلامي ليست هاي 30 نفره اي در انتخابات مجلس پنجم ارائه دادند که به ترتيب 8 و 5 زن در آن حضور داشتند. به عبارت ديگر حتي تشکل​‌هاي سياسي زنانه نيز تمايلي نداشتند که تمامي ليست​‌هاي سي نفره خود در پايتخت را به زنان اختصاص دهند! البته اين احتمال وجود دارد که در پايتخت، اين تعداد زن نامزد نشده باشند.

به هر حال، رشد حضور نامزدهاي زن در ليست هاي انتخاباتي که از انتخابات مجلس پنجم آغاز شده بود در انتخابات مجلس ششم به کمال رسيد. چه آنکه دو تشکل سياسي زنانه ياد شده يک سوم ليست خود را به زنان اختصاص دادند و جبهه مشارکت و مطبوعات دوم خردادي نيز با حمايت از 7 زن، رکورد ليست هاي انتخاباتي گذشته را شکستند. از مجلس هفتم تا نهم تعدادنامزدهاي زن حاضر در ليست هاي انتخاباتي بار ديگر کاهش يافت و به اسامي حداکثر  5-6 نفر در ليست هاي هر دو جناح سياسي رسيد.

اما اينکه از همين ميان نيز تنها 3 يا حداکثر 4 زن در دو انتخابات گذشته از تهران به مجلس راه يافته​اند حاکي از آن است که نه تنها سليقه مردان در چيدن ليست‌​هاي انتخاباتي، مانع از پذيرش زنان در رقابت‌​هاي سياسي است بلکه حتي زنان راي دهنده که نيمي از جامعه راي دهندگان را شامل مي‌​شوند نيز رغبتي به راي دادن به هم جنس​‌هاي خود نشان نمي‌​دهند!

جدول زير به خوبي تفاوت سهم زنان و مردان از کرسي‌​هاي پارلمان در 9 دوره گذشته را نشان مي‌​دهد:

روياي سهم سي درصدي به واقعيت مي پيوندد؟

در آستانه دهمين دوره رقابت‌​هاي انتخاباتي پارلماني، بار ديگر برگزاري نشست هاي زنانه و ميتينگ​‌هاي انتخاباتي آنها رونق گرفته است. اگرچه رسانه​‌هاي کثيرالانتشار و رسمي هرازگاهي به اين موضوع مي​‌پردازند اما اين بازار در رسانه​‌هاي ديجيتال و عموما در فضاي مجازي، با فعاليت گروه‌​هاي زنانه مختلف با اسامي متعددي از «کمپين تغيير چهره مردانه مجلس» گرفته تا «کمپين زنان براي تصاحب 100 کرسي»، «کمپين 50 زن برابري طلب را به مجلس بفرستيم» و «کمپين من کانديدا مي​شوم» داغ تر است.

وجه مشترک همه اين تلاش​‌ها هم اميد به سهم 30 درصدي زنان در مجلس دهم است. تلاشي که امتدادش به انتخابات مجلس هفتم باز مي‌​گردد که مجمع زنان اصلاح طلب، سهم سی درصدی از لیست اصلاح طلبان خواسته و مجموعه زنان اصولگرا نیز خواستار سهم یک سومی از سی کاندیدای مورد حمایت این جناح در تهران شده بودند. اما ترکیب لیست​‌های ارائه شده گویای ناکامی سهم خواهی جنسیتی زنان در لیست​‌های انتخاباتی آن دوره بود. اين درخواست و پاسخ منفي به آن از سوي جريانات سياسي در دو انتخابات پس از آن نيز تکرار شد. تعداد زنان در لیست​‎های پایتخت که سی کرسی مجلس را در اختیار دارد، از سه تا هفت نفر در 9 دوره گذشته متغیر بوده و حتي در انتخابات مجلس نهم به نسبت دوره پيشين، کاهش نيز يافته است.

در فاصله سه ماهه باقي​مانده تا انتخابات مجلس دهم، خواهيم ديد که روياي سهم 30 درصدي زنان از ليست​‌هاي انتخاباتي و کرسي​‌هاي مجلس جامه حقيقت خواهد پوشيد يا نه؟ اين تلاش​‌ها در فضاي رسانه‌​اي و مجازي، در عرصه حقيقي تا 7 اسفندماه جاري منتج به نتيجه خواهد شد يا همچون گذشته ناکام مي‌​ماند؟