امید هسته ای ایران؛ حسن محمدی:دهم آذرماه گزارش مدیرکل آژانس درخصوص فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران منتشر می شود و به لحاظ زمانبندی پس از ارائه گزارش آمانو قطعنامه ای به منظور اقدامات لازم برای بسته شدن پرونده مسائل حال و گذشته (یا به عبارت آژانس، PMD) توسط گروه 1+5 آماده می شود و 24 آذر که جلسه ویژه شورای حکام است این قطعنامه در آنجا مورد تصویب و بررسی قرار می گیرد. در واقع آنچه که اهمیت دارد قطعنامه شورای حکام است.

آنچه که درخصوص بیانیه اخیر آمانو در برخی محافل رسانه ای مورد سوال واقع شده است و بیانیه آژانس را گامی نه به پیش بلکه به پس می پندارند نشان از عدم آشنایی با ساختار آژانس دارد. اساسا آژانس به عنوان متولی نظارت بر فعالیت های هسته ای در جهان که از سوی همه کشورهای عضو از جمله جمهوری اسلامی ایران چنین ماموریتی را دارد در هنگام تهیه گزارش، باید آنچه را که بعدها به لحاظ حقوقی آن را زیر سوال نمی برد در بهره گیری از واژگان اش مورد استفاده قرار دهد.

به همین روی آمانو در بیانیه مقدماتی آغاز به کار نشست شورای حکام عدم انحراف در فعالیت های هسته ای ایران را تأیید می کند اما به دلیل اینکه جمهوری اسلامی ایران هنوز پروتکل الحاقی را اجرا نکرده است و دسترسی های مورد نظر برای بازرسی را به آژانس ارائه نکرده است، فلذا می گوید:« ... درخصوص فعالیت های اعلام نشده از طرف ایران نمی توانیم ضمانتی بدهیم.» این جمله ای که از سوی برخی رسانه ها، به عدم قطعیت بیانیه آمانو در تایید صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران تعبیر شد، جمله ای کلیشه ای و عادی در همه بیانیه های آژانس است چه آن بیانیه برای ایران باشد و چه برای سوئیس. هنگامی که به گزارش سالانه SIR آژانس درسال ٢٠١٤ مراجعه می کنیم کاملا گزارش آژانس درخصوص کشوری همچون سوییس که حدود ١٠ سال است پروتکل الحاقی را اجرا می کند قابل مشاهده است که به دلیل اینکه هنوز همه ابعاد فعالیت های سوئیس برای آژانس مشخص نشده است همچنان آن را تایید نمی کند.

ارزیابی نهایی آژانس قاعدتا بر مبنای یافته های تیم های فنی آژانس متمرکز خواهد بود و براساس ساختار نظارتی آژانس در این ارزیابی ها از حدس و گمان احتراز می شود. به همین خاطر نباید این انتظار وجود داشته باشد که آژانس بتواند به صد در صد و تمامی سوالات مطرح شده در خصوص بحث ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران پاسخی روشن و قطعی ارائه دهد.

موضوع مسائل حال و گذشته (یا به بیان آژانسPMD) اساسا مناقشه فنی- سیاسی دوازده ساله ای است که در گزارش سال 2011 در دوازده بخش بدان پرداخته شده است و بسیاری از موارد آن به عرصه های حساس نظامی ایران مرتبط می شود، عرصه هایی که جمهوری اسلامی ایران حاضر به مصالحه و مسامحه در خصوص بازدید از آن مراکز نیست. با توجه به همه این موارد این روزها سخن از بسته شدن PMD به زبان می آید چرا که در برجام اقدامات متناظر تعریف شده است و بسته شدن موضوع هسته ای ایران نیز در همین چارچوب تعریف شده است.

 اصولا غرب و 1+5 می دانند چنانچه آقای عراقچی و دیگر مقامات ایران نیز اعلام کرده اند مسیر اجرایی شدن برجام بسته شدن پرونده PMD است. طرف های غربی می دانند که انعطاف ایرانیان در بحث هسته ای بدون شرایط نیست و اصولا این یک نرمش قهرمانانه است، چنانچه در ازای انعطاف ایران آنها به غنی سازی در ایران و تجارت اورانیوم رضایت داده اند، برای اجرای برجام نیز باید به بسته شدن PMD رضایت دهند.

به هرحال با دادن گزارش ارزیابی نهایی، آژانس تمامی کار خود در مورد PMD را انجام داد و حال نوبت کشورهای عضو شورای حکام است که تصمیم آخر در مورد بستن همیشگی پرونده PMD در روز پانزده دسامبر اتخاذ کنند.