پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : در يك تقسيمبندي تجربي، رؤساي كشورها را به دو دسته ميتوان تقسيم كرد؛ گروهي كه كار ميكنند و كمتر حرف ميزنند و خبرسازي ميكنند. مگر ضرورت ملي و يا پاسخگويي خاص پيش آيد. گروه ديگر، رؤساي كشورهايند كه كار نميكنند، امّا دائماً حرف ميزنند و خبرسازي ميكنند و اساساً خبرسازي و سخنپراكني را وظيفه اصلي خود ميشمارند. در ليست اسامي اين گروه از رؤساي كشورها، اردوغان، رئيس جمهوري تركيه در صدر قرار دارد. مقايسه اردوغان و گل، رؤساي جمهوري فعلي و قبلي تركيه در سخنرانيها و مصاحبهها و حرف زدنهاي، دائمي چنين نتيجه و ارزيابي را به دست ميدهد. اردوغان در آن زمان كه نخستوزير و عبدالله گل رئيسجمهوري تركيه بود، همين عادت را داشت و هر روز خبرساز بود تا چهرهاش را رسانهها نشان دهند و در صحنههاي خبري و رسانهاي ديده شود. در قانون اساسي تركيه، رئيسجمهوري فراحزبي ديده شده است و عمده مسئوليت او تشريفاتي است و نخستوزير مسئوليت اجرايي كشور را به عهده دارد. اما از زماني كه اردوغان رئيس جمهوري شد، اين قاعده قانوني را بهم ريخت و گفت، رئيس جمهوري در رأس امور تركيه است و نخست وزير و دولت در ذيل قدرت رياست جمهوري تعريف دارد و اين كه «من رئيس جمهوري تشريفاتي نيستم.» تركيه امروز با اردوغان، رئيس جمهوري شناخته ميشود، به گونهاي كه نخستوزير و هيات دولت تحت فرمان او قرار گرفتهاند! آنچنان كه داود اوغلو نخستوزير، همواره بعد از رئيس جمهوري و تنها براي پژواك وسيعتر گفتههاي اردوغان ظاهر ميشود و سخن ميگويد! همه احزاب مخالف اردوغان براساس همين برداشت، او را ديكتاتور جديد تركيه ميخوانند كه مسئوليتپذيري دولت را به سايه برده است. اردوغان آنچنان خبرساز شده است كه رسانههاي غربي او را سلطان رسانه معرفي ميكنند. اما اين شيوه كاري (خبرسازي) اگرچه مزايايي براي سياستمداري دارد، زيانهايي نيز به بار ميآورد كه اصليترين آنها، برملا شدن همه مشكلات گوناگون است كه حوالت بحرانهاي دروني و بيروني به اول شخص قدرتمند حاكم (رئيس جمهوري) داده ميشود.
اردوغان خبرساز، اين روزها گرفتار شده و گرفتاريهاي او در داخل و خارج متعدد گرديده است. با اقدام به سرنگوني هواپيماي نظامي روسيه در خاك سوريه، روابط خوب مسكو ـ آنكارا بهم ريخت، آنچنان كه پوتين رئيس جمهوري روسيه گفت «اردوغان با اين اقدام همه طرحهاي ده ساله روابط سياسي ـ اقتصادي روسيه و تركيه را فرو پاشيد». برخلاف انتظار رئيسجمهوري تركيه كه ساعتي بعد از سقوط هواپيماي روسيه گفت، «تركيه عضو ناتو است و ناتو از تركيه دفاع خواهد كرد.» اعلاميه رسمي ناتو بعد از يك نشست اضطراري خط بطلان به گفته او كشيد و در نهايت همان موضعگيري را اعلام كرد كه «اوباما» انجام داد. در اطلاعيه ناتو 3 نكته كلي آمد 1ـ هر كشوري حق دارد از مرزهاي خود دفاع كند. 2ـ تركيه عضو ناتو است 3ـ ناتو دو طرف را به خويشتنداري فرا ميخواند. دوستان منطقهاي اردوغان هم، به قول معروف از اين ماجرا پاپس كشيدند و اقدام او را يك اشتباه ناميدند و البته خواهان خويشتنداري از سوي هر دو طرف (روسيه و تركيه) شدند.
اين مواضع آنقدر دور از انتظار اردوغان بود كه داود اوغلو، نخستوزير او در سخنراني رسمي گفت «تركيه نميدانست هواپيماي نظامي متعلق به روسيه است!» اردوغان اما براي تصحيح سخنان نخستوزيرش بار ديگر خبرسازي كرد و گفت: «تركيه هرگز از روسيه عذرخواهي نخواهد كرد، اين روسيه است كه بايد از تركيه عذرخواهي كند!»
بحران روابط روسيه و تركيه با اعلام برنامه تحريمها عليه اين كشور از سوي روسيه، همچنان باقي مانده است. به طوري كه ديروز رسانهها اعلام كردند، بيش از 1500 كاميون محصولات كشاورزي تركيه در مرز روسيه متوقف شده و تحريم محصولات تركيه از مواد غذايي تا منسوجات شدت گرفته است. اخبار قطع همه برنامههاي توريستي از سوي روسيه، رقم زيان 600 ميليارد دلاري براي تركيه را دادهاند. دولت روسيه همه شهروندان خود را از تركيه فراخوانده و به همه شركتهاي توريستي دستور قطع هرگونه ادامه برنامه با تركيه را داده است. در اين روزها احتمال قطع گاز روسيه به تركيه داده ميشود، به طوري كه «دولت باغچه لي» رهبر حزب جنبش مليگراي تركيه ضمن انتقاد از رئيس جمهوري در خصوص گمانهزنيها درباره احتمال قطع واردات گاز طبيعي از روسيه به تركيه اعلام كرد «كاخ رياست جمهوري اردوغان، بايد با سوزاندن پهن خشك شده گاو گرم شود تا دولت نيز اندكي از زجري را كه مردم تركيه از سياستهاي غلط اردوغان ميكشند، بچشد!» فعلاً اردوغان متهم اول نفت داعش است و در چنين فضاي ملتهب در تركيه همچنان بر طبل قدرت مطلق ميكوبد و چهره ديگري از خبرسازي خود را آشكار ميكند. اردوغان ديروز گفت: «سيستم رياست جمهوري كه در آن شخص رئيس جمهوري عضوي از يك حزب است، روي ميز من است. اين مدل ميتواند يك نوع ديگري از سيستم سياسي فرانسه باشد تا استحكام بيشتري را در دولت ايجاد كند. اگر راهحل ديگري به دست نيايد. اين سيستم جديد ميتواند يك راهحل باشد. در حال حاضر قدرت در دستان رئيس جمهوري است، اما نخستوزير نيز توسط عموم براي همين جايگاه انتخاب ميشود. بايد در كشور سيستم دو رياستي كنار گذاشته شود.» اردوغان در ادامه خبرسازي جديد گفت: «... هرگونه اصلاح سيستم رياستي كشور بايد در همهپرسي به راي گذاشته شود. اين اقدام يا با حمايت احزاب ديگر در پارلمان انجام ميگيرد، يا از طريق برگزاري همهپرسي (رفراندم) درباره اصلاح قانون اساسي امكانپذير است.»
گفتني است طرح اصلاح قانون اساسي در پارلمان تركيه به 330 رأي موافق از 550 رأي نياز دارد.
در اين آشفتهبازار خبر حضور يك گردان از ارتش تركيه در خاك عراق و در نزديكي «موصل» مهمترين خبر سياسي روز شده است. العبادي، نخستوزير عراق خروج فوري ارتش تركيه از خاك كشورش را خواستار شده و از تركيه خواسته است حسن همجواري دو كشور را رعايت كند. وي در اين ارتباط گفته است: «اين نيروها بدون اجازه دولت عراق وارد كشورش شدهاند و اين مسأله نقض حاكميت عراق است. اردوغان بايد فوراً دستور دهد تا نيروهاي ارتش تركيه خاك عراق را ترك كنند.» رئيسجمهوري عراق نيز ورود نيروهاي نظامي تركيه به خاك عراق را نقض آشكار قوانين بينالمللي دانسته است. خبرگزاري رويترز به نقل از دو مقام آمريكايي اعلام كرده اگرچه آمريكا از اعزام نيروهاي تركيه به شمال عراق مطلع بوده است، اما اين اقدام تركيه جزو فعاليتهاي ائتلاف تحت امر آمريكا عليه داعش نيست.
واقعيت اين است، اردوغان خبرساز، در داخل و خارج مشكلآفرين شده است. در آينده نزديك شاهد مواضع جديد و تند اردوغان عليه جمهوري اسلامي ايران، همسايه ديوار به ديوار تركيه خواهيم بود و اردوغان با خبرسازيهاي خود روابط خوب دو كشور برادر و دوست را مخدaوش خواهد كرد. روال خبرسازيهاي اردوغان به اين منوال است كه به هنگام شدت يافتن مشكلات به سه كشور آمريكا، اسرائيل و عربستان چراغ سبزي نشان دهد. پيشبيني آينده سياسي اردوغان با خبرسازيهاي عجولانه او، دوچندان مشكل شده است.
*ابوالقاسم قاسم زاده