آیت الله مجتبی تهرانی : حیا جلوی شیطان درونت را می گیرد تا جنایت نکنی

ما روایات متعدده داریم که رابطه حیا و ایمان را مطرح می‎کند. در روایتی از پیغمبر اکرم است که حضرت فرمودند: «ایمان و عمل مثل دو برادر هستند.» که به تعبیر من در یک ریسمان هستند. روایتی از امام باقر(ع) است که فرمودند: « ایمان و حیا در یک رشته و همراه هم هستند، اگر یکی برود دیگری هم می‎رود، اگر حیا رفت، ایمان هم می‎رود.» روایت دیگری از علی(ع) داریم که فرمودند: «کثره الحیاء الرجل دلیلٌ علی ایمانه» بحث ما نقش حیا بر روی ایمان و رابطه‎ای است که این دو با هم دارند، آن هم رابطه‎ای که اگر یکی رفت، دیگری هم می‎رود.

در روایات نقش «حیا» را تحت عنوان لباس بیان می‎کنند. ایمان لخت است و لباس آن حیا است. ما یک سؤال می‎کنیم؛ نقش لباس برای بدن چه نقشی است؟ نقش حفاظتی است دیگر. لباس که فقط برای زیبایی نیست. آدم لخت را حساب کن نه لباس روی لباس که برای زینت است، چون می‎فرماید عریان. آدم لخت برای حفاظت از آفات لباس تن می‎کند، مثلاً لباس او را از سرما محافظت می‎کند. حیا چه نقشی دارد؟ چگونه است که اگر آن برود ایمان هم می‎رود؟ می‎گوید مثل این می‎ماند که ایمان لخت است و حیا هم لباسش است، لباس آن را حفظ می‎کند، لباس نباشد سرما می‎خورد بعد هم می‎افتد می‎میرد، تمام شد رفت.

استاد اخلاق در ادامه موضوعی را مطرح کرده که اگر حیا نباشد همه کار می شود کرد و این طور توضیح داده است :

در روایتی است از امام هشتم(ع) که فرمودند: «عن آبائه(علیهم‎السلام) أنَّ رسول‎الله(ص) قال: لَمْ یَبْقَ مِنْ أَمْثَالِ الْأَنْبِیَاءِ إِلَّا قَوْلُ النَّاسِ إِذَا لَمْ تَسْتَحْیِ فَاصْنَعْ مَا شِئْت»، حضرت فرمود: از مثال‎های همگانی که انبیا می‎زدند، این است که وقتی حیا از بین رفت هر کاری می‎خواهی بکن. مرحوم صدرالمتألهین(رضوان‎الله‎تعالی‎علیه) در اینجا آن معنای مشهور راجع به این روایت را مطرح می‎کند: «اذا لم تستح من العیب لم تخشی النار مما تفعله فافعل ما یحدثک به نفسک من اغراضها» این همان نفس اماره بالسوء است که وقتی حیا رفت دیگر عیب سرش نمی‎شود، دیگر خدا هم سرش نمی‎شود، نمی‎فهمد که جهنم هم چه هست. «فافعل ما یحدثک به نفسک» هرچه که از درون، نفس اماره بالسوء تو می‎گوید «من اغراضها» خواسته‎هایش را گوش می‎دهی.

ایشان می‎فرماید که لفظ امر، معنایش توبیخ و تهدید است، یعنی دیگر آزاد نشدی. بعد ایشان تشبیهی دارد و می‎فرماید حیا مثل افسار بر دهان حیوان می‎ماند که جلوگیری می‎کند تا حیوان شرارت نکند؛ چون ایشان در ذیل بحث جنود عقل و جهل این مطالب را می‎فرماید، می‎فرماید خُلع که ما هم گفتیم مقابل حیا است، حیا نقش لجام بر نفس را دارد، افساری به دهان این حیوان نفس، شهوت، غضب و وهم است.

آیت الله تهرانی در ادامه توضیح داده است :

وقتی بنا شد که شخص افسار گسیخته شود، این حیوان و شیطان آزاد می‎شوند. «فاعمل ما شئت» معنایش این است. هرچه حیوان درونی‎ات، شیطان درونی‎ات می‎گوید انجام می‎دهی، همه رقم جنایت می‎کنی. اگر حیا برود، ایمان هم می‎رود، انسانیت هم می‎رود. ‎ظاهر را نگاه نکنید، این واقعیاتی است که داریم می‎گوییم و بعد عرض می‎کنم که کار به کجا می‎کشد‎. وقتی که حیا رفت، ایمان و انسانیت می‎رود؛ چون حیا پوششی برای ایمان است، همان‎طور که پوشش برای جنبه‎های انسانی است.

اگر کسی حیا نداشته باشد، ایمان ندارد و حتی به کفر جهود کشیده می‎شود. من تعبیر می‎کنم که یک نوع مسخ می‎شود؛ لذا از خطرات بسیار مهم در ارتباط با جامعه ما همین است. این چیزها را کوچک نگیرید، مگر می‎شود به سادگی اینها را اصلاح کرد؟ وقتی حیا رفت خیال کردی به زودی سر جایش می‎آید؟ به تدریج می‎رود. خراب کردن آسان است، ساختن مشکل است. یک ساختمان را شما در عرض چند روز می‎ریزی روی هم اما اگر بخواهی بسازی گاهی چند سال طول می‎کشد.