شب یلدا پس از برجام

 شب نشيني سنت قديمي ايرانيان است. استكاني چاي و چند دانه‌اي هم آجيل پيش كشي ميزبان است به ميهمان. از ميان تمام اين شب نشيني ها، شب يلدا اعتباري ديگر دارد و قيمتي بالاتر. هندوانه و انار كه پاي ثابت اين شب‌اند كمتر از بساط آجيل دست به جيب ميزبان مي‌برند، با اين حال آنها هم در اين شب با قيمتي مضاعف به فروش مي‌روند. هنوز يك هفته‌اي به شب يلدا مانده است، ولي براي جور كردن هفت قلم آجيل شب چله، بايد حساب و كتاب قيمت‌ها را هم داشت.
 
سال‌هايي كه هنوز، شب يلدا گرفتن آنچنان فراگير نشده بود، تك و توك اگر خانواده‌هايي به رسم و سنت گذشتگان دور هم جمع مي‌شدند، رفع و رجوع كردن آن ميهماني خرج چنداني برنمي داشت، اما از وقتي برپايي شب يلدا در ايران فراگير شد، قيمت تنقلات اين شب هم سر به فلك گذاشت. هنوز يك هفته‌اي به شب يلدا مانده، بسياري از كسب و كارها، رنگ و لعاب ديگري به خود مي‌گيرند. اين روزها، فصل رونق ميوه فروشي ها، خشكباري‌ها و قنادي‌هاست.
 
يلداي تلخ
 
سال‌هاي ابتدايي دهه نود كه همزمان بود با سال‌هاي انتهايي دولت دهم، قيمت تنقلات شب يلدا، آنچنان رو به گراني گذاشت كه خاطره يلداي آن سال‌ها در اذهان عمومي با تلخي نقش بسته است. يلداي سال 91 شبي بود كه سبد خريد مردم در آجيل فروشي‌ها به نصف تقليل پيدا كرده بود. هر چند قيمت انواع كالاها در آن سال‌ها زير سايه تورم 35 درصدي بالاتر رفته بود، اما ورشكستگي گسترده كارگاه‌هاي توليد و كارخانجات، باعث شده بود تا مردم اساسا پولي در جيب نداشته باشند تا بتوانند غم زمستان اقتصادي را در سورچراني شب چله با شادي تاق بزنند. سايت اقتصاد آنلاين در آذرهمان سال در گزارشي نوشت: «روند تغيير قيمت‌ها نشان مي‌دهد، طي سال‌هاي 86 تا 91 قيمت ميوه در آستانه شب يلدا هر سال نسبت به سال قبل بين 30 تا 50 درصد گران شده است.»
 
يلداي دولت عدالت
 
بررسي‌هاي بانك مركزي كه در آستانه شب يلداي سال 1392 منتشر شد، نشان مي‌داد كه طي چهار سال فعاليت دولت دهم، ميزان هزينه خريد چهار ميوه عمده يلدايي به طور ميانگين سالانه معادل 32 درصد افزايش داشته است. بر اساس آن گزارش متغير قيمت هندوانه طي اين چهارسال اينگونه بود كه، در يلداي سال 91 معادل 178 درصد، در يلداي سال 90 معادل 30 درصد و در يلداي سال 88 معادل 78 درصد افزايش قيمت داشت، با اين حال در يلداي سال 89 معادل 39 درصد ارزان شده بود. به عبارتي، هندوانه‌اي كه در سال 88 كيلويي 900 تومان قيمت داشت، در يلداي سال 91 تا 2500 تومان هم به فروش مي‌رسيد. انار هم در يلداي سال 91 نسبت به يلداي سال 90 معادل 42 درصد، در سال 90 معادل 12 درصد، در سال 89 معادل 8/0 درصد و در سال 88 معادل 8/8 درصد افزايش قيمت داشت. با اين وجود قيمت اين ميوه شب چله‌اي كه در يلداي سال 88 معادل 2050 تومان بود به 3400 تومان در يلداي سال 91 رسيد. تغييرات قيمت سيب قرمز هم اينگونه بود كه در يلداي سال 91 نسبت به سال قبل 24 درصد، در يلداي سال 90 معادل 13 درصد، سال 89 معادل 38 درصد و سال 88 معادل شش درصد افزايشي بوده است. بنابراين سيب از كيلويي 1250 تومان يلداي سال 88 به 3000 تومان در يلداي سال 91 رسيد. قيمت پرتقال هم در آن سال صدرنشين جدول قيمت‌ها بود. يك كيلو پرتقال 1100 توماني در يلداي سال 88 در يلداي سال 91 به قيمت 2600 تومان فروخته مي‌شد. در شب يلداي همان سال هر كيلو پسته اكبري 40 هزار تومان، پسته احمدآقايي 38 هزار تومان، مغز فندوق 30 هزار تومان، بادام 35 هزار تومان و بادام زميني 12 هزار تومان به فروش مي‌رسيد.
 
يلداي گران
 
حداقل دستمزدي كه براي سال 91 به عنوان پايه حقوق ماهانه كارگران پرداخت مي‌شد، ماهيانه 375 هزار تومان بود كه با مزايا و برخي ديگر از حقوق به 400 هزار تومان هم مي‌رسيد. از اين مبلغ هم حدود 50 درصد به هزينه‌هاي مربوط به مسكن خانوارهاي اختصاص مي‌يافته است. در اين صورت در سال 91 اگر يك خانواده چهار نفره كارگري مي‌خواست، سور و سات شب چله را فراهم كند، مي‌بايست بيش از 100 هزار تومان، از باقيمانده حقوق ماهانه را خرج مي‌كرد، به اين ترتيب كه، 50 هزار تومان صرف خريد يك كيلو آجيل 4 مغز مي‌شد. خريد يك كيلو تخمه كدو، تخمه آفتابگردان و تخمه ژاپني به شكل مخلوط در هم، 20 هزار تومان خرج بر مي‌داشت. 15 هزارتومان صرف خريد شيريني مي‌شد. چهار ميوه مرسوم اين شب هم 20 هزار تومان خرج بر مي‌داشت. به اين ترتيب در سال 91 اكثر خانواده‌هاي ايراني ترجيح مي‌دادند يا شب چله‌اي نداشته باشند يا اگر هم قرار بر دور هم نشيني بوده، سبد خريدهاي خود را كوچك‌تر بگيرند. خاطره كسادي شب يلداي سال 91 در ذهن بازار هم مانده است.
 
يلدايي با طعم اميد
 
يلداي سال 92 يلداي اميدواري هم بود و مردم انگار در اين سال دل و دماغ بيشتري براي دورهم نشيني شب چله داشتند. قيمت تنقلات در شب يلداي سال 92 نسبت به زمان مشابه آن در سال قبل 20 درصد كاهش يافته بود. در همان سال مصطفي احمدي، رئيس اتحاديه آجيل و خشكبار تهران در گفت‌وگو با خبرگزاري مهر قيمت هر كيلو گرم آجيل معمولي شب يلدا را ۲۲ هزار تومان و آجيل مرغوب را ۳۸ هزار تومان و قيمت آجيل اعلا را هم ۵۰ هزار تومان اعلام كرده بود. با توجه به نرخ اقلام شب يلدا در سال 92، اگر يك سبد يلدايي را شامل يك كيلوگرم آجيل ۴۰ هزار توماني، دوكيلوگرم انار ۴ هزار توماني، دو كيلوگرم هندوانه ۲۵۰۰ توماني، يك كيلوگرم شكلات ايراني ۱۰ هزار توماني، يك كيلوگرم پرتقال ۲۸۰۰ توماني، يك كيلوگرم سيب ۳۵۰۰ توماني، يك كيلوگرم خيار ۲۸۰۰ توماني و يك كيلوگرم شيريني خشك ۱۲ هزار توماني در نظر مي‌گرفتيم، قيمت اين سبد كالايي رد آن سال حدود ۸۴ هزار تومان مي‌شد. با وجود اينكه از زمستان سال 92 تاكنون، قيمت محصولات كشاورزي، اعم از ميوه‌جات يا خشكبار رشد داشته است، اما اين رشد قيمت افسارگسيخته نبوده و در حال حاضر متناسب با نرخ تورم تعيين مي‌شود.
 
يلداي پسابرجام
 
قيمت سبد يلدايي امسال با توجه به قيمت هر يك از اقلام اين سبد عددي معادل 100 تا 300 هزار تومان است. در حال حاضر قیمت هر كيلو پسته اكبري به حدود 50 هزار تومان، بادام به ۶۰ هزار تومان و فندق به ۵۸ هزار تومان رسيده است. آنگونه كه رئيس اتحاديه خشكبار مي‌گويد: افزايش قيمت دلار در روزهاي گذشته بر قيمت خشكبار به ويژه بخشي كه از خارج وارد مي‌شود، كمي تاثير گذاشت و قيمت آنها را بالا برده اما قيمت برخي از اقلام مانند تخمه ژاپني ۲۰ تا ۲۵ درصد و پسته ۷ تا ۸ درصد نسبت به سال گذشته كاهش يافته است و در مجموع حدود ۷ درصد كاهش قيمت نسبت به سال گذشته داريم. از سوي ديگر، تخمه كدو ۲۴ تا ۳۱ هزار تومان، بادام هندي ۵۵ هزار تومان، كشمش ۱۵ تا ۲۵ هزار تومان و باسلوق ۲۲ هزار تومان در سطح شهر به فروش مي‌رسد. ضمن اينكه قيمت هر كيلوگرم شيريني‌تر ۱۶ هزار تومان و انواع شيريني مخلوط ۱۶ هزار تومان است. قيمت‌ها در بازار ميوه هم به اين شرح است: هر كيلوگرم هندوانه ۴ هزار تومان، هر كيلوگرم پرتقال تامسون شمال بين ۲۸۰۰ تا ۳۵۰۰ تومان، پرتقال جنوب بين ۳۲۰۰ تا ۵۵۰۰ تومان، كيوي بين ۳ هزار تا ۴۲۰۰ تومان، نارنگي بين ۳۲۰۰ تا ۳۸۰۰ تومان، هر كيلو انار 3500 تا 4000 تومان و هركيلو سيب بنا بر نوع آن از 3000 تا 5000 هزار تومان قيمت دارد. بلند‌ترين شب سال هم مي‌آيد و مي‌گذرد، آنچه اين ميان اهميت دارد، ارزان كردن شادي براي مردم است.

ارمان