کیارستمی از کدام مرجع تقلید الهام گرفت؟

 عباس کیا‌رستمی را همه به عنوان مدرن‌ترین و بین‌المللی‌ترین هنرمند ایران می‌شناسند. سال‌هاست که آوازه او از ایران فراتر رفته و در کشورهای مختلف جهان و خصوصا فرانسه کاملا شناخته شده است. این اشاره اما به خاطر آن نیست که درباره فیلم تازه‌ای که کارگردانی کرده یا قصد ساخت آن را دارد خبر دهیم که در حوزه تخصصی دیگری است.

به گزارش«انتخاب»، عباس کیارستمی اما تنها فیلم‌ساز نیست. نه‌تنها عکاس قابلی هم هست که تازگی‌ها به حوزه ادبیات نیز سرک کشیده وگزیده‌هایی درباره سعدی، حافظ، مولانا و نیما منتشر کرده که از نگاه خاص و متفاوت او حکایت می‌کند. مثلا مصراعی از یک غزل حافظ را انتخاب کرده که تحت‌الشعاع ابیات دیگر چه بسا کمتر به چشم می‌آمده است.

اثر جدید و متفاوت او در دو جلد (‌شب عاشقان بی‌دل و شب ندارد سر خواب) همچنان که از عنوان آن برمی‌آید به موضوع شب در اشعار فارسی پرداخته است.

انگیزه این سطور اما معرفی این کتاب هم نیست! نکته دیگری است که به بهانه آن به «مدرن» بودن عباس کیارستمی اشاره شد. این است که کیارستمی برای این کتاب از یک روحانی بسیار مشهور و در عین حال کاملا سنتی الهام گرفته و جذابیت موضوع در همین است.

این کارگردان سرشناس در گفت‌وگو با یکی از چهره‌های شناخته‌شده سینما ماجرا را توضیح داده است؛ مصاحبه‌ای بسیار خواندنی و شیرین که در شماره تازه ماهنامه «اندیشه پویا» درج شده است:

«رفتم سراغ یک تِم. اما این تِم یک خاطره در پشت خود دارد در گذشته که گفتن آن را لازم می‌دانم. اوایل انقلاب بود. فکر می‌کنم که شبی رادیو باز بود و آقایی در رادیو در حال سخنرانی بود درباره شب.

لحن گوینده لحنی کاملا نزدیک به وعظ بود اما حرف‌های او بسیار شاعرانه بود و من کنجکاو شدم که تا آخر گوش بدهم و ببینم او کیست که این گونه صحبت می‌کند و این حرف‌های جذاب شاعرانه را درباره شب می‌زند. متن، بسیار شاعرانه بود و تعریف واقعی شب. بی آنکه هیچ نکته‌ای را درباره شب فرو‌گذار کند و در واقع درباره شکوه شب حرف می‌زد و درباره عظمت و جادوی شب. به قدری شاعرانه بود که هنوز بعد از سی و چند سال در ذهن من حک شده است. لهجه گوینده به گویش و لهجه شیرین آذری نزدیک بود که به نظر من به فهم شعر بسیار کمک می‌کرد و نمی‌دانم چرا فکر می‌کنم که لهجه شیرین آذری به فهم بسیاری از پیچیدگی‌ها کمک می‌کند.

سخنرانی تمام شد و گوینده رادیو در انتهای برنامه اعلام کرد آنچه شنیدید سخنرانی آقای موسوی اردبیلی بود ... روزی موضوع را با محمدرضا بهمن‌پور مدیر نشر نظر مطرح کردم و با کمک او بود که به محضر آیت‌الله دسترسی پیدا کردیم و او اشتیاق مرا برای اینکه یک بار دیگر آن سخنرانی را بشنوم مطرح کرد.»

طبعا قصد نقل همه مصاحبه را نداریم. این چند سطر برای این است که بدانیم یک کارگردان سینما که مقدمه کتاب خود با موضوع اشعار انتخابی حافظ را با این جمله از آرتور رمبو شروع می‌کند که «باید مطلقا مدرن بود»، تازه‌ترین کتاب خود را از روحانی مشهور و در حال حاضر در زمره مراجع تقلید الهام گرفته؛ نماد کامل سنت (‌آیت‌الله موسوی اردبیلی هر چند در گرایش‌های سیاسی، گفتار و رفتاری اصلاح‌طلبانه دارد اما باز در حوزه سنتی تعریف می‌شود).

اکنون با قطعیت بیشتری می‌توان گفت که عباس کیا‌رستمی کاملا متفاوت است. نه‌تنها به سبب فیلم‌های خود که با کمترین هزینه ساخته می‌شوند و به معتبرترین فستیوال‌های جهان راه می‌یابند و ستوده می‌شوند که به خاطر دل‌مشغولی‌های متنوع خود.

بی‌سبب نیست که دکتر امید روحانی در مقدمه نوشته است: «دوست مشترکی داریم که می‌گوید مدت‌هاست به دیدار کیارستمی نرفته‌ام. این همه نبوغ و درخشش آدم را عصبی می‌کند!»