چه کسی از نفت ارزان می‌ترسد؟

آیا کاهش بیش از پیش بهای نفت به سود مصرف کننده خواهد بود یا بازار‌ها را به ورشکستگی خواهد کشاند؟

به گزارش «انتخاب» ؛ نشریه «اکونومیست» در گزارشی به کاهش بهای جهانی نفع و سود و زیان ناشی از آن پرداخت. در این گزارش آمده است: شوکهای نفتی در کنار سقوط بازار و ورشکستگی بانک‌ها قدرت عجیبی در آزاد کردن هیولا‌ها دارند. مردم از تحریم نفتی اعراب در سال ۱۹۷۳ آموختند که اوج گیری ناگهانی بهای نفت سبب آشفتگی اقتصاد می‌شود. برعکس، هنگامی که بها سقوط می‌کند (همانند سال ۱۹۸۶) به سود جهان تمام می‌شود. قاعده طلایی این است که کاهش ۱۰ درصدی بهای نفت، رشد اقتصادی را ۱۰. ۱ تا ۰. ۵ درصد افزایش می‌دهد.

در ۱۸ ماه گذشته بهای نفت تا ۷۵ درصد سقوط داشته و از بشکه‌ای ۱۱۰ دلار به کمتر از ۲۷ دلار رسیده است. ولی این بار، سود آن چندان قطعی نیست. هرچند مصرف کنندگان سود کرده‌اند، تولید کنندگان به دردسر بدی افتاده‌اند. پیامد‌ها به درون بازارهای مالی سرریز شده و با این کار اعتماد مصرف کنندگان ضربه می‌خورد. شاید مزایای نفت بسیار ارزان هنوز بر هزینه‌ها بچربد؛ ولی بازار‌ها چنان شتابان سقوط کرده‌اند که آینده دیگر روشن نیست.

در ادامه این گزارش آمده است: جهان، نزدیک به غرق شدن در نفت است. عربستان سعودی با تمام قوا سرگرم استخراج است. بسیاری باور دارند که سعودی‌ها می‌خواهند تولید کنندگان دیگر را از این صنعت بیرون برانند. ولی برای باز داشتن ایران باید زحمت بسیار بکشد. پیش بینی بهای نفت کار ساده‌ای نیست؛ ولی برخی انتظار دارند پیش از آغاز سال ۲۰۱۷، افزایش آن آغاز شود. بهای امروز می‌تواند بهای کف باشد؛ ولی برخی بهای ۱۰ دلاری را هم پیش بینی می‌کنند.

شاید بگویید هرچه کمتر، بهتر. ببینید که چگونه نفت ارزان واردات از اروپا به آسیای جنوبی را افزایش داده است. با این همه، تازه‌ترین کاهش بها مایه نگرانی بسیاری بوده است. سقوط درآمد‌ها می‌تواند برای بخش‌های شکننده‌ای از جهان مانند ونزوئلا و خلیج فارس بی‌ثباتی سیاسی به همراه داشته باشد و بر رقابت‌های خاورمیانه دامن بزند. نفت ارزان، ظاهر جذابی دارد؛ چرا که بهای جهانی گاز طبیعی را کم می‌کند. ولی در درازمدت، سوخت‌های فسیلی ارزان انگیزه برای تلاش در راه تغییرات آب و هوایی را کاهش خواهد داد. آنچه از همه نگران کننده‌تر است اقتصاد فرسایش دهنده نفت است. در گذشته نفت ارزان، اقتصاد جهانی را تقویت می‌کرد زیرا مصرف کننده از یک دلارِ بیشتر در جیب خود، بیش از تولید کنندگان خرج می‌کرد. ولی امروز این محاسبه همچون گذشته ساده و سرراست نیست. مصرف کنندگان آمریکایی بیش از آنچه انتظار می‌رفت پس انداز کرده‌اند. و تولید کنندگان نفت، کمربندهای خود را محکم کرده‌اند. روسیه پس از تازه‌ترین افت بهای نفت خام، کاهش ۱۰ درصدی هزینه عمومی خود را اعلام کرد. و حتی عربستان سعودی بودجه خود را برای مقابله با کسری ۱۵ درصدی در تولید ناخالص ملی دستکاری کرده است.

این گزارش می‌فزاید: نفت ارزان به تقاضا نیز آسیب می‌رساند. هنگامی که نفت خام، بشکه‌ای بیش از ۱۰۰ دلار بود هزینه کردن برای کاوش در اماکن دورافتاده همچون قطب و غرب آفریقا و اعماق صخره‌های نمکی سواحل برزیل منطقی بود. ولی با کاهش قیمت‌ها، سرمایه گذاری‌ها کم شده است. پروژه‌های ۳۸۰ میلیارد دلاری متوقف شده‌اند. در آمریکا هزینه کردن در راه دارایی‌های ثابت در صنعت نفت به نصف رسیده است. و این مانند زهرِ در خون پخش شده است.

افت بهای نفت، برندگان زیادی در هند و چین خواهد داشت. ولی اقتصادهای وابسته به نفت مانند عربستان و ونزوئلا را وادار می‌کند تا به فکر اصلاحات بیافتند. این امر به وارد کنندگان نفت، همچون کره جنوبی، فرصت می‌دهد تا یارانه‌های زیانبخش انرژی را کنار بگذارند – یا تورم را بالا برده و با افزایش مالیات، کسری بودجه را به حاشیه برانند.