آیا دلیل عدم احراز صلاحیت سید حسن، غیبت در آزمون بود؟

امروز بعد از چند هفته گمانه‌زنی رسانه‌ها اعلام شد که صلاحیت سیدحسن خمینی برای نمایندگی خبرگان رهبری، با عنوان عدم احراز صلاحیت رد شده است. طبق آنچه در این مدت در رسانه‌ها آمده و بنابر اظهارات هفته‌های اخیر اعضا و سخنگوی شورای نگهبان، ممکن است بسیاری منشا عدم احراز صلاحیت یادگار امام(ره) را شرکت نکردن سید حسن خمینی در آزمون علمی خبرگان رهبری تصور کنند، اما آیا واقعا  دلیل رد صلاحیت سید حسن، غیبت در آزمون بود؟

نگاهی به وضعیت برخی کاندیداهای شرکت نکرده در آزمون علمی خبرگان رهبری که در 15 دی ماه برگزار شد، این سؤال را ایجاد می‌کند که دلیل ردصلاحیت حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی چیست؟ آیا دلیل رد صلاحیت سید حسن، غیبت در آزمون بود؟

1- حجت الاسلام والمسلمین علیرضا اعرافی، رئیس جامعه المصطفی العالمیه و امام جمعه قم است که در آزمون علمی خبرگان شرکت نکرده و صلاحیت وی تأیید شده است. وی در سال ۱۳۳۸ در شهر میبد، واقع در استان یزد به دنیا آمد. پدرش مرحوم آیت‌الله محمد ابراهیم اعرافی از علمای آن دیار بود و سال‌ها قبل از انقلاب اسلامی نماز جمعه بر پا می‌کرد و خود، با سلاح در آن خطبه می‌خواند. مادرش نیز از فرزندان آیت‌الله شیخ کاظم ملک افضلی اردکانی به شمار می‌آمد. در سابقه اعرافی، ریاست مرکز جهانی علوم اسلامی و عضویت در هیئت امنای آن، ریاست پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، مدیریت گروه علوم تربیتی مؤسسه امام خمینی، معاونت پژوهشی حوزه علمیه قم، ریاست هیئت امنای دانشکده علوم قرآنی میبد، امامت جمعه شهرستان میبد، عضویت شورای فرهنگ عمومی کشور دیده می‌شود. او هم‌اکنون ریاست مؤسسه اشراق و عرفان وعضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی را برعهده دارد.

2- آیت‌‌الله نصرالله شاه‌آبادی، فرزند آیت‌‌الله محمدعلی شاه‌آبادی نیز از جمله کسانی است که در آزمون علمی خبرگان شرکت نکرده ولی تأیید صلاحیت شده است. او در سال ۱۳۱۰ در قم متولد شد و در سال‌های کودکی به تهران مهاجرت کرد. او تحصیلات خود را در تهران آغاز کرد و در سال ۱۳۲۹ برای ادامۀ تحصیلات عازم نجف شد. آیت‌الله شاه‌آبادی در نجف از درس بزرگان حوزه از جمله آیت‌الله سیدابوالقاسم خوئی و آیت الله سید عبدالهادی شیرازی بهره برد. آیت‌ الله شاه‌آبادی در سال ۱۳۴۹ به تهران بازگشت و به تدریس و اقامه نماز در تهران پرداخت، سپس عازم قم شد و به تدریس علوم دینی در حوز علمیه این شهر پرداخت.

3- حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد سعیدی تولیت حرم حضرت فاطمه معصومه، نماینده ولی فقیه در استان قم و امام جمعه شهر قم است. او نیز از نامزدهای خبرگان پنجم است که در آزمون علمی خبرگان در 15 دی ماه حضور نیافته است. سعیدی هم صلاحیتش تأیید شده است. محمد سعیدی فرزند آیت الله شهید سید محمدرضا سعیدی است که از زندانیان سیاسی دهه 40 بود و در 20 خرداد 1349، توسط رژیم شاه به شهادت رسید.

4- حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدمهدی میرباقری نیز از تأیید صلاحیت شده‌هایی است که در آزمون علمی خبرگان شرکت نکرده است. او زادهٔ ۱۳۴۰ در قم و رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم است. از آثار وی می‌توان به رویکردی نو در پایگاه وضع و دلالت‌های زبانی، گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی، بینش تمدنی، تقریری از کلام اجتماعی سید محمدمهدی میرباقری و جستارهایی در معانی ولایت فقیه اشاره کرد.

در هفته‌های اخیر، شورای نگهبان مواضع متفاوتی را در قالب صدور اطلاعیه و اظهارات سخنگو داشته است؛ از بیان این که عدم شرکت در آزمون به منزله انصراف است تا تأکید بر این‌که این شورا راه‌های غیر از آزمون را نیز برای احراز صلاحیت افراد در نظر می‌گیرد.

روحانیون نام برده هیچ‌یک نه قبلا عضو خبرگان بوده، نه در آزمون آن قبول شده بودند و نه حکمی از رهبری دارند که لازمه آن اجتهاد باشد؛ با این حال بدون حضور در آزمون احراز صلاحیت شدند.

اما آیت الله سیدحسن خمینی، متولی حرم امام خمینی(ره) و عضو هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی می‌باشد.او فرزند سید احمد خمینی و نوه امام خمینی است. سید حسن خمینی در آزمون علمی خبرگان شرکت نکرد و صلاحیت وی، با عنوان عدم احراز، رد شد. سید حسن، دو سال بعد از ورود به حوزه علمیه قم (سال ۱۳۷۰) در مدرسه کرمانی‌ها، فعالیت در زمینه تدریس مقدمات را شروع و در مدت ۸ سال کتاب‌هایی نظیر: جامع‌المقدمات، سیوطی، مغنی اللبیب و مختصرالمعانی، معالم، شرح لمعه، منطق مظفر را تدریس کرده است. او از سال ۱۳۷۹ به مدت ۱۰ سال به تدریس سطوح عالی می‌پردازد. تدریس خارج اصول وی از سال تحصیلی ۹۰–۱۳۸۹ شروع شده و هم اکنون در محل مدرسه دارالشفای قم ادامه دارد. حاصل تلاش‌های سید حسن در امر تحقیق و پژوهش، کتاب‌هایی نظیرمبانی فقهی تنظیم خانواده، ده مقاله و دلیل راه و کتاب فرهنگ جامع فِرَق اسلامی می‌باشد. وی به ورزش هم علاقه‌مند است و همانند پدرش درجوانی به فوتبال می‌پرداخته است. وی از سال ۱۳۷۳ و به دنبال در گذشت پدرش عهده دار تولیت حرم و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی شد.

سؤال اینجاست که اگر باب تأیید اجتهاد بدون آزمون باز است، آیا فردی که چند سالی است به تدریس درس خارج فقه مشغول است و دست کم 4 تن از مراجع تراز اول صراحتا اجتهاد او را تأیید کردند، مشمول این روش تأیید اجتهاد نیست؟

و سؤال نهایی اینکه، آیا تفاوتی میان علما در این زمینه وجود دارد؟

*انا