آیا ایران و مصر سرانجام آشتی می کنند؟ / تهران با شرط و شروط ژنرال سیسی کنار نمی آید

سرویس بین الملل «انتخاب»؛ المانیتور نوشت: عبدالفتاح سیسی پس از رسیدن به ریاست جمهوری در سال 2014 از رئیس جمهور ایران حسن روحانی دعوت کرد در مراسم تحلیف او شرکت کند، که بارقه هایی از امکان احیای روابط دو کشور را به همراه آورد.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، این نشریه آنلاین آورده است: وزیر خارجه مصر در مصاحبه ای با روزنامه سعودی عکاظ در 31 مارس گفت،  ادامه روابط به مولفه های زیادی بستگی دارد. به گفته او مصر از ایران انتظار دارد رویکرد و سیاست خود را در قبال اوضاع منطقه تغییر دهد؛ علاقه خود را به ایجاد روابطی بر اساس همکاری های دوجانبه، احترام و برابری منافع نشان دهد؛ به استقلال و حاکمیت کشورهای عربی احترام بگذارد؛ و به اقدامات مداخله آمیز خود پایان دهد.

روابط ایران و مصر در چند دهه اخیر همواره با تنش همراه بوده است. در زمان جمال عبدالناصر تنش و خصومت بر روابط دو کشور سایه افکنده بود، به ویژه پس از انعقاد معاهده بغداد در 1954 که شامل ایران می شد و مصر را غیر قابل اعتماد نشان می داد.

در دوره ریاست جمهوری انور سادات روابط دو کشور پس از تلفات سنگین مصر در مواجهه با اسرائیل در 1973 چرخش سیاسی تازه ای داشت. نزدیکی مصر به آمریکا باعث ایجاد روابط خوب میان مصر و شاه سابق ایران، محمدرضا پهلوی شد. نزدیکی روابط این کشورها به انعقاد معاهده صلح مصر و اسرائیل در مارس 1979 ختم شد.

با سقوط حکومت شاه و پدیدار شدن انقلاب اسلامی در فوریه 1979 روابط مصر و ایران چرخش دیگری را تجربه کرد. سادات شاه فراری ایران را پناه داد، و بدین ترتیب روابط دیپلماتیک خود با ایران را در 1980 قطع کرد. در 28 آوریل 1991 روابط دیپلماتیک در سطح اقتصادی در دوره ریاست جمهوری حسنی مبارک به دلیل وجود منافع مشترک احیا شد. با این وجود روابط همچنان پر تنش بوده است. ایران معاهده صلح مصر و اسرائیل را محکوم کرده و محور "مقاومت" را انتخاب کرد.

مصر همچنین از عراق در جنگ با ایران حمایت کرد، که از سپتامبر 1980 تا آگوست 1988 ادامه داشت و در جهان اسلام به جنگ اول خلیج فارس مشهور شد.

هرچند مصر در 1999 از عضویت ایران در گروه 15 حمایت کرد، در سال 2004 تنش ها بازگشت زیرا مصر ایران را متهم به تلاش به ترور یکی از شخصیت های مصری کرد که از آن نام نبرد. 

در زمان ریاست جمهوری محمد مرسی روابط دو کشور به خوبی گرایید. مرسی که از رهبران جنبش اخوان المسلمین است در آگوست 2012 برای شرکت در اجلاس جنبش عدم تعهد به تهران آمد. این اولین ملاقات یک رئیس جمهور مصر از ایران پس از انقلاب 1979 بود؛ از این رویداد استقبال شد و بسیاری معتقد بودند فصل تازه ای در روابط دو کشور باز شده.

در فوریه 2013 مرسی از همتای ایرانیش محمود احمدی نژاد دعوت کرد در اجلاس سازمان همکاری های اسلامی در قاهره حاضر شود. 

رویکرد سیاست خارجی مصر در قبال ایران همچنان پیچیده مانده است. کشورهای عرب خلیج فارس متحدان اصلی مصر هستند، زیرا این کشورها و به ویژه عربستان در زمان شاه عبدالله و شاه سلمان اولین کشورهایی بودند که از قاهره در پی انقلاب 30 ژوئن 2013 حمایت کردند.

این در بیانیه سیسی در العربیه در می 2014 مشهود بود، که پیش از پیروزی در انتخابات گفته بود: ایران به خوبی می داند که روابط با مصر از مسیره کشورهای عرب خلیج فارس می گذرد. آن ها خانواده ما هستند و ما دوست داریم آن ها در صلح زندگی کنند. تمام آنچه از ایران می خواهیم یک رابطه عادلانه است.

سیسی در مصاحبه ای با بی بی سی عربی در نوامبر 2015 گفت: ما هیچ رابطه ای با ایران نداریم. مصر مسئولیت سنگینی برای حفظ امنیت کشورهای عربی دارد، زیرا این بخش تفکیک ناپذیری از امنیت ملی مصر است.

محمد سعید ادریس، رئیس واحد مطالعات عرب و منطقه در مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک الاهرام مصر به المانیتور گفت: شرایط برای احیای روابط قاهره و تهران مساعد نیست.

او گفت، درگیری عربی-ایرانی به ویژه از سوی عربستان در جریان است. هر گونه نزدیکی روابط مصر و ایران به عنوان تقابل با عربستان تلقی می شود. کشورهای عربی نسبت به اقدامات ایران در سوریه، عراق و یمن معترضند.

ادریس که عضو هیات دیلماتیکی بود که پس از انقلاب 2013 از تهران ملاقات کرد گفت: ایران دقیقا خلاف شروطی که شکری گذاشته عمل می کند. اگر به آن ها عمل کند، درگیری ایران-عربستان تمام می شود. 

او گفت بعید می داند تهران با شرایط شکری کنار بیاید.

همچنین سران حاکم مصر ترجیح می دهند برای حفظ روابط با عربستان رابطه با ایران را به آینده موکول کنند. چنان که عربستان موضع مخالف عادی سازی روابط با ایران تا زمانی است که شروط مورد نظر وزیر خارجه اش جبیر که در ملاقاتش از مصر در می 2015 اعلام کرد اجرا شود. جبیر با متهم کردن ایران به دخالت در امور داخلی کشورهای منطقه و حمایت از اقدامات تروریستی و خلاف منافع منطقه خواستار توقف این مسائل شد!

به عقیده راغب، کارشناس حوزه خلیج فارس، برای ایران مسائل اقتصادی در روابط با مصر اولویت دارد، به ویژه حالا که تحریم ها پس از توافق هسته ای برداشته شده.

او اضافه کرد، مصر تصویر درستی از ماهیت منافعی که می خواهد در شرایط عادی سازی روابط با ایران داشته باشد ندارد. آیا روابط اقتصادی را انتخاب می کند یا موضع سیاسی در قبال مسائل منطقه ای می گیرد؟ اضافه بر آن ایران انتظار هماهنگی سیاسی با هیچ کشوری از جمله مصر ندارد. 

او در ارتباط با نقش عربستان در ادامه روابط با ایران گفت: با توجه به روابط استراتژِیک قاهره و ریاض، به ویژه پس از انقلاب 30 ژوئن، این مولفه تاثیر زیادی دارد. مصر هیچ موضعی برابر ایران نمی گیرد که باعث ایجاد تنش با ریاض شود.

او معتقد است شرایط مورد نظر شکری برای عادی سازی روابط یک بازی دیپلماتیک است، زیرا این وزیر خوب می داند تهران با آن ها موافقت نمی کند، اما او توپ را در زمین ایران می اندازد، و منتظر حرکت بعدی می شود.