موسویان: عربستان و ایران ناچار به مذاکره و همکاری برای ثبات در منطقه هستند

 حسین موسویان دیپلمات پیشین کشورمان در نشستی به همراه جمال قاشقی مدیر شبکه العربیه عربستان در برلین به گفت‌وگو درباره سیاست ها و تعاملات ایران و عربستان در منطقه پرداختند.

به گزارش انتخاب، در جلسه سیاسی آپونز آلمان موسویان در پاسخ به این که این یک پدیده جدیدی نیست که ایران و عربستان به یکدیگر مظنون هستند و در رقابت برای هژمونی منطقه‌ای اما ریشه اصلی این رقابت چیست؟ گفت: بعد از انقلاب عوامل متعددی باعث تنش دو کشور شده است به ویژه تجاوز عراق به ایران. صدام با تجاوز به ایران دنبال تجزیه ایران بود که موجب مصیبت های بزرگی برای مردم ایران شد. در حقیقت عربستان حامی اصلی صدام در تجاوز به ایران بود که این عامل تعیین‌کننده‌ای در تخریب روابط دو کشور شد. در قضیه بحران هسته‌ای ایران هم عربستان فشار زیادی برای اعمال سیاست‌های تخریبی علیه ایران به آمریکا و کشورهای غربی آورد. درمسایل اخیر منطقه هم این عربستان است که حامی اصلی افراط گرایی و ترویج ایدئولوژی وهابی‌گری و سلفی‌گری و تروریستی است.

قاشقی نیز در پاسخ به پرسش فوق گفت: ریاض همیشه با تروریست‌های جهادی مبارزه کرده و هیچ‌گاه از آنها حمایت نکرده است. در عین حال با وجودی که دو طرف یکدیگر را متهم می‌کنند، ما نباید فراموش کنیم که ایران و عربستان در یک دوره‌ای هم رابطه خوبی داشتند. دو کشور در دوره شاه دو کشور در بسیاری از موارد به ویژه مبارزه با کمونیست همکاری مشترک داشتند. بعد از انقلاب ایران، ماهیت روابط تغییر کرد. با وجود تاسیس یک رژیم جدید، عربستان سعی کرد روابط حسنه خود را با ایران حفظ کند و روابط هم در دوره آقای هاشمی و خاتمی خوب بود.

مدیر شبکه العربیه عربستان افزود: بعد از سقوط صدام، ایران سیاست هژمونی منطقه‌ای را برگزید لذا روابط حسنه با ایران ممکن نبود. از دیدگاه سعودی، ایران برنامه سلطه بر عراق را آغاز کرد. بعد از بهار عربی، تهران تلاش کرد به قلب شامات عربی یعنی سوریه سلطه پیدا کند. حمایت ایران از حوثی‌ها، نمونه دیگری از سیاست سلطه‌طلبی ایران است. خلاصه مشکل ما با ایران، دخالت در کشورهای عربی است که این خود یکی از عوامل بی‌ثباتی منطقه خاورمیانه است.

موسویان نیز گفت: من اعتقاد دیگری دارم. ریشه اصلی بی‌ثباتی‌های بی‌سابقه‌ای که در خاورمیانه شاهد هستیم و خاورمیانه را در آستانه سقوط قرار داده، به خاطر مشکلات ساختاری حکومت‌های جهان عرب در چند دهه گذشته است. دیکتاتوری‌ها و فسادهای سران عربی در طول چندین دهه عواملی مهم بی‌ثباتی‌ها جهان عرب هستند که هیچ ربطی به ایران ندارد. ایران هیچ دخالتی در سقوط مبارک در مصر و بن علی در تونس نداشت. تهران هیچ مداخله‌ای در لیبی نداشت، بلکه این ناتو و متحدین عربش بودند که قذافی را ساقط کردند و لیبی را در آستانه سقوط و تجزیه قرار دادند. در مقابل ایران با حمایت از بغداد و دمشق، از سقوط دو کشور عربی جلوگیری کرده است. این عربستان است که با تجاوز نظامی، یمن را به خاک و خون کشیده و هزاران انسان بی‌گناه را کشته و می‌کشد و موجب تقویت گروه تروریستی القاعده شده در یمن شده است.

مدیر شبکه العربیه عربستان در پاسخ به این پرسش که ایران و عربستان چگونه نقش خود را در منطقه تعریف می‌کنند اظهار کرد: ایران هنوز نقش یک جمهوری انقلابی و تهاجمی را در منطقه ایفاء می‌کند. در سوریه، از یک دیکتاتور حمایت می‌کند و عربستان با وجودی که پادشاهی است در کنار مردم ایستاده است.

موسویان دراین‌باره گفت: اگر عربستان حامی جنبش‌های مردمی در منطقه است، چرا در بحرین از حکومت اقلیت و سرکوب اکثریت مردم که شیعه هستند، حمایت می‌کند؟ چرا از دیکتاتور مصر حمایت کرد؟ و بعد هم از کودتای نظامی برای ساقط کردن حکومت منتخب مردم مصر حمایت کرد؟ تمام سیاست‌های عربستان در سوریه و من، صرفا برای مقابله با جایگاه ایران است؟ برای عربستان چیزی که معنی ندارد، دمکراسی است.

مدیر شبکه العربیه عربستان در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه تقابل شیعه و سنی و عامل فرقه‌گرایی در ژیوپولتیک منطقه و اختلافات سیاسی نقش دارد؟ گفت: فرقه‌گرایی به عنوان ابزاری در تقویت حس رقابت ایران و سعودی استفاده می‌شود. اما یک مطلب روشن است و آن اینکه اگر سیاست‌های توسعه‌طلبانه ایران نبود، فرقه‌گرایی هم نبود.

موسویان پاسخ داد: فرقه‌گرایی یک واقعیت است و باید جدی گرفته شود اما نباید فراموش کرد که شیعه و سنی قرن‌ها در منطقه در کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند. اما شدت درگیری‌های اخیر بی‌سابقه است و عامل این گروه‌های تروریستی داعش و القاعده زائده عربستان هستند که موجب بحران فرقه‌گرایی‌های اخیر است. آنها عامدانه و با شیوه‌های بی‌رحمانه‌ای به خشونت علیه فرقه‌های مختف دینی و اقلیت‌های دینی متوسل شده‌اند. هر کس علاقه‌مند به ثبات در منطقه خاورمیانه است باید با این پدیده که موجب شعله‌ور شدن اختلاف شیعه و سنی شده است، مقابله کند.

موسویان در پاسخ به این‌که پس یک فاکتور کلیدی برای ثبات خاموش کردن شعله فرقه‌گرایی است؟ گفت: این یک عامل مهم است اما تنها عامل نیست. خاورمیانه در آستانه سقوط است. واضح است که تقابل عربستان و ایران یک عامل بی‌ثباتی منطقه خواهد بود اما فقر و فساد و دیکتاتوری، حکومت‌مداری بد و عدم مشارکت سیاسی مردمی در کشورهای عربی موجب تقویت افراط گرایی و بی‌ثباتی شده است. از این رو برای ثبات خاورمیانه تحولات ساختاری سیاسی و اجتماعی و اقتصادی در این کشورها اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

قاشقی نیز گفت: یک بعد تحلیل آقای موسویان درست است. وقتی که ما از بی‌ثباتی منطقه حرف می‌زنیم باید ببینیم عوامل آن چه بوده است.بله فقر و حکومت‌مداری‌های بد عامل بی‌ثباتی بوده است اما مداخله ایران در امور داخلی کشورهای عربی هم موثر بوده است. برای مثل همین اخیر، تهران کشته شدن یکی از فرماندهان نظامی خود در حلب را تایید کرد. سئوال اصلی این است که ایرانی‌ها در سوریه چه می‌کنند؟ چرا با سوری‌ها می‌جنگند؟ ژنرال ایرانی در سوریه چه می‌کند؟ این رفتاری است که تحریک‌کننده است زیرا ممکن است موجب شود ایران و عربستان ...!

مدیر شبکه العربیه عربستان در پاسخ به این که ممکن است رابطه ایران و عربستان به جنگ کشیده شود؟ اظهار کرد: یک تقابل آشکار به نفع هیچ کس نیست اما وضع واقعا خوب نیست و با مداخله روس‌ها بدتر هم شده است.

وی در پاسخ به این‌که چشم انداز امیدوارکننده‌ای در افق خاورمیانه بی‌ثبات کمتر دیده می‌شود. برجام یکی از موارد نادر مثبت و امیدوارکننده است. برخی امیدوار بودند که برجام به همکاری‌های سازنده‌تر منجر شود؟ آیا امید بی‌جایی بوده است؟ گفت: برجام تغییری در شرایط منطقه به وجود نیاورده است. آنچه که تعیین‌کننده سرنوشت روابط عربستان و ایران است، جاه‌طلبی‌های ایران در سوریه، عراق و لبنان و یمن است.

موسویان در این‌باره گفت: برجام امکان صلح و ثبات در منطقه را افزایش داده است. برجام با وجود همه کارشکنی‌های اسراییل و عربستان، مانع بروز یک جنگ ویرانگر شد و قدرت دیپلماسی را به نمایش گذاشت.

این دیپلمات پیشین ایرانی در پاسخ به این‌ پرسش که باتوجه به بی‌اعتمادی آشکار بین ایران و عربستان، چه اقدامات اعتمادسازی ممکن است؟ تصریح کرد: عربستان و ایران ناچار به مذاکره و همکاری برای یک منفعت مشترک هستند که آن هم ثبات منطقه است. ایجاد یک ساختار امنیتی در خلیج فارس بین ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس ضروری است. معاهده هلسینکی در مورد همکاری و امنیت در اروپا میتواند ایده خوبی برای ایجاد چنین ساختاری در منطقه به ما بدهد. به عقیده من حل و فصل مسالمت‌آمیز بحران‌ها بر اساس انتخابات آزاد و حکومت منتخب اکثریت و تامین مصونیت اقلیت‌ها باید اساس چهارچوب مدیریت بحران‌ها باشد و رفتار ها و سیاست‌های دوگانه نیز باید کنار گذاشته شود.

قاشقی نیز گفت: این ایده ایدآلیستی است. شرایط خیلی پیچیده است. بر سر میز آوردن همه عناصر موثر برای مذاکره برای چنین ساختاری سخت است. بهترین راه اعتمادسازی بین ایران و عربستان این است که ایران حمایت مالی و تسلیحاتی خود را از بشار اسد متوقف کند و بخشی از راه حل باشد و نه مشکل.

موسویان درباره راه حل مشکل سوریه گفت: عنصر کلیدی برای حل بحران سوریه، تلاش‌های هماهنگ و جدی قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای ریشه کن کردن گروه‌های تروریستی همچون داعش و القاعده است. سپس آتش بس بین دولت و مخالفین و تشکیل یک گفت‌وگوی ملی سوری سوری برای مصالحه ملی است. مسئله بشار اسد را هم باید به عهده مردم سوریه گذاشت تا در مورد رییس جمهور و قانون اساسی خود تصمیم بگیرند. به همین دلیل هم تهران از انتخابات ازاد تحت نظارت سازمان ملل حمایت کرده است. برای ریشه کن کردن داعش هم باید اول مسئله سوره را حل کرد.

مدیر شبکه العربیه عربستان پاسخ داد: من با آقای موسویان موافقم که حل مشکل داعش نیازمند حل مشکل سوریه است.با ایشان هم موافقم که باید به خواست مردم سوریه عمل شود. آقای موسویان حکومت منتخب اکثریت را برای حل بحران سوریه و سایر بحران‌های منطقه پیشنهاد می‌کند. در تئوری درست است اما در عمل مشکل است چون اکثریت مردم سوریه مخالف بشار اسد هستند. با این وجود تهران بر ماندن بشار تاکید دارد. آیا منظور یک انتخابات تقلبی برای باقی ماندن زندانیان سیاسی و حضور روسیه و ایران مورد نظر است؟

موسویان گفت: ثبات منطقه منفعت مشترک است و همه باید برای آن کوشش کنیم اما برخی هنوز هم ذهنیت راه‌حل با حاصل جمع صفر را دارند. سوریه یک حکومت قانونی دارد که از طرف سازمان ملل به رسمیت شناخته می‌شود. دولت سوریه از ایران برای مقابله با تروریست کمک خواسته است و ایران برای مبارزه با تروریست‌های تکفیری و نجات سوریه وارد عمل شده است. گروه‌های مورد حمایت ریاض هستند که ثبات و تمامیت ارضی سوریه را بهم ریخته‌اند.

قاشقی افزود: عربستان و ایران منافع مشترک در موارد متعدد دارند ازجمله تجارت مشترک و مبارزه با تروریسم. منتهی همکاری در منافع مشترک نیازمند اراده برای رسیدن به صلح است.