ساکنان اطراف دریاچه ارومیه برای احیای آن چه می‌کنند؟

به گزارش انتخاب، موج‌های زلال دریاچه ارومیه حالا به سرخی می‌زند. لاشه نمک‌سود شده پرندگانی که سال‌ها به میهمانی دریاچه می‌آمدند جا به جا به چشم می‌آید و از روی پل بلند میانه دریاچه که نگاه کنی، غبار نمک افق محو دریاچه را فراگرفته است. با وجود این گام‌های کوچک و کندی که برای نجات دریاچه ارومیه برداشته شده به همین زودی جواب داده است.

طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با همکاری و پشتیبانی دولت ژاپن در برخی از روستاهای اطراف دریاچه ارومیه طرح‌هایی را برای کمک به احیای دریاچه ارومیه اجرا کرد. یکی از این طرح‌ها پروژه معیشت جایگزین بود که حدود یک سال و نیم ادامه داشت و نتیجه آن گروهی از زنان بود که تصمیم گرفتند با کار خیاطی درآمد خانواده را تأمین کنند تا آب کمتری در کشاورزی منطقه مصرف شود.

زنان روستای چپق‌لو خطر نابودی دریاچه را از نزدیک دیدند

یکی از اعضای گروه بانوان چی‌چست در بازدید سفیر ژاپن از نتایج این طرح گفت: ما بانوان روستای چپق‌لو چون همجوار دریاچه ارومیه هستیم، خطر نابودی آن را از نزدیک دیدیم و اولین آسیب آن به خود ما می‌رسد؛ بنابراین برای احیا و حفظ دریاچه دست به کار شدیم.

مینا احمدیان توضیح داد: پیشتر با همسرانمان برای کشت پیاز و گوجه و دیگر محصولات آب‌بر به مزرعه می‌رفتیم، اما الان تمام وقت در کارگاه خیاطی کار می‌کنیم تا بتوانیم درآمدی مشابه درآمد حاصل از کشت پیاز و ... دربیاوریم. اکثریت روستا با ما همراه شده‌اند و دیگر به جای پیاز و گوجه، گندم و جو می‌کارند که آب کمتری مصرف می‌کند. مطمئنا الان درآمد ما از زمانی که کشاورزی می‌کردیم کمتر است، اما رو به بهبود است و اگر امکانات بیشتر شود درآمدمان بهتر هم خواهد شد.

احمدیان در پاسخ به پرسشی درباره نحوه فروش محصولاتشان توضیح داد: محصولاتمان را از طریق اینترنت در یک پایگاه که صنایع دستی را ارائه می‌کند به فروش می‌رسانیم. همچنین خود ما با فروشگاه‌ها، اداره‌های دولتی و شهرداری گفتگو کرده‌ایم و با آنها قرارداد داریم و لباس‌های نیروها و کارگرانشان را ما تامین می‌کنیم.

وی با اعلام اینکه فعلا ۱۲ نفر در کارگاه مشغول به کاریم، گفت: البته خیلی از خانم‌های روستایی از کارگاه ما دیدن می‌کنند و دوست دارند به ما بپیوندند، اما فعلا تجهیزات کافی نداریم.

عضو گروه بانوان چی‌چست تاکید کرد: جمعیت کامل روستا ۴ هزار نفر است که حدودا نیمی از آن را بانوان تشکیل داده‌اند. همه آنها علاقه دارند کار کشاورزی را تغییر دهند و به ما بپیوندند، اما هنوز امکانات لازم فراهم نیست. در یک روستای دیگر هم ۲۲ نفر مشغول کارند و همه اینها به خاطر آن است که مشکلات دریاچه را می‌بینیم.

با کاهش آب مصرفی در کشاورزی برای نجات دریاچه آستین بالا زدیم

راهکار دیگر طرح، کاهش مصرف آب در زمین‌های کشاورزی است. یکی از کشاورزانی که طرح را در زمین‌های خود اجرا کرده در بازدید سفیر ژاپن از نتایج طرح معیشت جایگزین برای احیای دریاچه ارومیه، می‌گوید: ما از قدیم‌الایام پیاز کشت می‌کردیم، ولی به خاطر خشکسالی، بحران آب و بحران دریاچه ارومیه با مدیران جهاد کشاورزی دست به دست دادیم و کارشناسان آب، کلاس‌های آموزشی برای ما اجرا کردند تا در آن شرکت کنیم و نهایتا دست به دست دادیم تا نوع محصول پرآب را حذف و محصول کم آب را جایگزین آن کنیم.

جعفر سلیمانیان توضیح می‌دهد: در حال حاضر محصول هویج با بذر زودرس می‌کاریم که باعث می‌شود آب کمتری استفاده شود. از ۲۰ خردادماه آغاز به برداشت کرده‌ایم و برای مقایسه میزان مصرف آب آن با پیاز، کافی است بدانیم پیاز در مهرماه برداشت می‌شود، یعنی از الان که ما این محصول را برداشت کرده‌ایم تا مهرماه باید هر سه روز یک بار دیگر زمین آبیاری می‌شد.

وی تاکید کرد: به طرز معجزه‌آسایی توانستیم در آب صرفه‌جویی کنیم. نوع بذر مناسب استفاده کردیم، کودهای شیمیایی را حذف و به جای آن کود حیوانی و کود ارگانیک استفاده کردیم، کرت‌های آبیاری را کوچک کردیم و آبیاری همین زمین که حدودا ۸ ساعت طول می‌کشید الان به ۵ ساعت رسیده است. خوشبختانه محصولمان هم خوب است، برداشتمان خوب بوده و درآمدمان هم خوب است، هیچ سمی هم در زمین استفاده نشده، اما برای پیاز ۵ تا ۷ بار از سموم استفاده می‌کردیم.

سلیمانیان با اعلام اینکه خوشبختانه مردم اینجا برای احیای دریاچه ارومیه دست به دست هم داده‌اند، گفت: در کاشت گندم هم از بذرهای خوب کم آب استفاده می‌کنیم تا بحران خشکسالی و خشک شدن دریاچه ارومیه را پشت سر بگذاریم.

وی ضمن تشکر از دولت ژاپن برای پشتیبانی از این طرح، گفت: درآمد کنونی ما از کشت هویج با درآمد حاصل از پیاز تقریبا برابر شده و من علاوه بر محصول خودم، این اطلاعات را صد در صد به همسایه‌ها هم منتقل می‌کنم. می‌توان گفت کشت پیاز نسبت به هویج و سیب‌زمینی ۲۰ برابر آب بیشتر نیاز داشت.

این کشاورز توضیح داد: آبیاری سیب‌زمینی از ۷ نوبت به ۵ نوبت رسیده و زمان برداشت آن هم از ۶ ماه به ۳ ماه کاهش یافته است.

سلیمانیان در پاسخ به اینکه آیا در زمان اضافی به دست آمده در سال محصولات دیگری کشت می‌کند، تصریح کرد: به هیچ عنوان، برای اینکه زمین بتواند جان تازه بگیرد تا سال‌های بعد محصول بهتری در آن رشد کند.

وی تاکید کرد: نتایجی که به دست آمده به آسانی حاصل نشده است، بارها به ما گفته بودند دست از کشت پیاز بکشید، اما اهالی قبول نمی‌کردند، اما سرانجام با رفت و آمدهای مکرر مسئولان این موضوع را پذیرفتیم و اکنون علاوه بر منتفع شدن خودمان، به حفظ دریاچه ارومیه هم کمک می‌کنیم.

کشت پیاز در منطقه کاهش یافته است

رئیس جهاد کشاورزی شهرستان بناب هم که در این بازدید حضور دارد خبر از کاهش کشت پیاز در منطقه بر اثر فعالیت‌های پروژه می‌دهد: با اقدامات انجام شده سطح کشت پیاز در منطقه کاهش یافته طوری که از ۸۵۰ هکتار مزارع زیر کشت پیاز هم‌اکنون تنها ۱۵۰ هکتار آن به کشت پیاز می‌پردازند.

صادقی اعلام می‌کند: در تلاش هستیم تا ۴۰ درصد از آب مصرفی بخش کشاورزی را به احیای دریاچه ارومیه اختصاص دهیم.

باغ‌داری که ساکن یکی دیگر از روستاهای اطراف دریاچه است نیز با تغییر روش کرت‌بندی زمین خود در مصرف آب صرفه‌جویی کرده است. شهنازی که به روش هشتکی حلقوی به آبیاری مزارع خود پرداخته در این باره توضیح می‌دهد: با جایگزینی روش هشتکی حلقوی به جای روش آبیاری سنتی تعداد ساعات آبیاری کاهش یافته و هزینه و زحمات حفاظت از باغ نیز به تدریج نزول یافته است.

وی با بیان اینکه با روش غرقابی ۲۴ ساعت زمان آبیاری به طول می‌انجامید، می‌گوید با روش جدید تنها ۶ ساعت برای آبیاری زمان صرف می‌کند و می‌خواهد کل زمین خود را با این روش اداره کند.

شهنازی با بیان اینکه روستای ساکن در آن در حاشیه دریاچه ارومیه است و با پسروی آب این دریاچه ۱۵۰۰ هکتار از باغ و ۴۵۰۰ هکتار از اراضی روستای او در شرف نابودی قرار دارد، تصریح می‌کند: بادهای نمکی حاصل از خشکی دریاچه ارومیه، پسروی آب و پیشروی شوری آب آن باعث شوری ۶۰ تا ۶۵ درصدی چاه‌های آب کشاورزان منطقه شده است.

سفیر ژاپن: باید از شما بیاموزیم

آن‌گونه که مدیر همکاهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در خصوص اقدامات این نهاد برای احیای دریاچه ارومیه می‌گوید در سال ۹۳ ، ۱۴ روستا و در سال ۹۴، ۶ روستا و در سال ۹۵، ۷ روستا در طرح الگو سازی مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی مورد پوشش قرار گرفته‌اند.

نژادرضا تأکید می‌کند که تمامی این اقدامات در جهت تعادل بخشی به احیای آب دریاچه ارومیه مورد نظر قرار گرفته است.

سفیر ژاپن که روز گذشته برای بازدید از نتایج این پروژه به منطقه سفر کرده بود در این باره گفت: می‌بینیم که تغییرات زیادی رخ داده است و ما هم از شما می‌آموزیم.

تحت تأثیر درک درست و میزان بالای مشارکت مردم در احیای دریاچه ارومیه قرار گرفتم

کوبایاشی که نماینده دفتر عمران سازمان ملل متحد در این بازدید او را همراهی می‌کرد با اشاره به کمک‌های یک میلیون دلاری ژاپن به ایران برای این موضوع گفت: از سایت‌های پروژه بازدید کردیم که از نتایج راضی‌ام و تحت تأثیر درک درست و میزان بالای مشارکت مردم در احیای دریاچه ارومیه قرار گرفتم.

سفیر ژاپن تأکید کرد: بیشتر از این موضوع خوشحالم که میزان بالای مشارکت مردم را می بینم و احساس می کنم در مسائل مرتبط با محیط زیست مشارکت دارند.

وضعیت دریاچه هنوز بحرانی است

با این همه مدیر طرح ملی حفاظت تالاب‌ها با بیان اینکه بهبود وضعیت دریاچه ارومیه اکنون به ما فرصت نفس کشیدن داده است گفت: وضعیت دریاچه هنوز بحرانی است.

محسن سلیمانی روزبهانی هشدار داد: نکته ای که بایستی به آن دقت کنیم این است که دریاچه ارومیه هنوز در شرایط بحرانی است و اصلاً وضعیتی ندارد که آن را به حال خود رها کنیم و بنابراین بایستی روند احیا را جدی‌تر دنبال کنیم.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا قدم‌های برداشته شده برای نجات دریاچه ارومیه، کند و کوچک و دیر نیست، گفت: هدف پروژه ما در واقع مردمی کردن احیای دریاچه ارومیه است و کارهای مردمی را در اندازه بزرگ نمی‌توان انجام داد. تمام تلاش ما در این پروژه همین مردمی کردن احیای دریاچه ارومیه بوده که در یک اندازه واقعی رخ می‌دهد. وقتی این اتفاق بیافتد آنگاه می‌تواند زمینه‌ای را فراهم کند که آرام آرام به اندازه بزرگ‌تر فکر کنیم.

اکنون باید دید، با قدم‌های کند و کوچک اما محکمی که برداشته شده، آیا آبی که به کام چاه‌های کشاورزی ناپایدار می‌رفت، به دریاچه بازخواهد گشت؟ فلامینگوها بار دیگر افق دریاچه را نقش خواهند زد؟ مردم برای گرفتن عکس‌های یادگاری به تماشای آب زلال دریاچه خواهند آمد و سرانجام، بار دیگر غبار نمک از آسمان آذربایجان زدوده خواهد شد؟