ابوبکر البغدادی؛ خلیفه بدون سرزمین / داعش دیگر برای تروریست های تازه نفس جذابیتی ندارد؛ چرا؟

سرویس بین الملل «انتخاب»؛ اکونومیست نوشت: خلافت خودخوانده داعش به سرعت در حال ضعیف شدن است. در ماه ژوئن جهادی ها توسط ارتش عراق از فلوجه بیرون رانده شدند و پس از آن بسیاری در حال فرار از این شهر زیر حملات هوایی تارومار شدند. بعلاوه، شبه نظامیان داعش در شهر شمالی منبیج محاصره شده اند و پایتخت خودخوانده این گروه در رقه در خطر قرار گرفته است. در مجموع تا کنون داعش نیمی از زمین هایی که در عراق اشغال کرده بود و 20% از مناطق اشغالیش در سوریه را از دست داده است. این گروه در لیبی هم در آستانه از دست دادن سنگر اصلیش است.

به گزارش «انتخاب»؛ نبردهای اصلی هنوز شروع نشده اند: رقه و موصل در شمال عراق دو تا از بزرگترین شهرهایی هستند که همچنان در تصرف این گروهند. مساله چیزی بیشتر از زمین است. داعش جدا از وحشی گری، توانسته از دیگر گروه های جهادی همچون القاعده فراتر رفته و سرزمین هایی را به اشغال خود در آورده و بر آن حکومت کند. با از دست دادن این زمین ها امید این گروه و طرفدارانش برای ایجاد سرزمینی ایده آل خود در حال رنگ باختن است. برای همین این گروه در حال تطبیق دادن خود با این وضع است.

داعش از بسیاری جهات در حال تبدیل شدن به سازمان تروریستی عادی بدون سرزمین است. سخنگوی این گروه، ابومحمد عدنانی با تغییر رویکردی قابل توجه در ماه می اعلام کرد داعش برای کسب سرزمین نمی جنگد. آن ها تلاش می کنند از سنگر خود در رقه و موصل دفاع کنند، اما از سوی دیگر خود را آماده تاکتیک های چریکی می کنند. عدنانی بار دیگر از طرفدارانش می خواهد به دشمنان در کشورهای دیگر حمله کنند. او می گوید: «کوچکترین اقدامی که در قلب سرزمین آن ها انجام دهید برای ما بهتر و مطلوب تر از آن است که در کنار ما بتوانید انجام دهید».

افراد و گروه های بسیاری به این درخواست پاسخ داده اند. حمله به مناطقی همچون اورلاندو، استانبول، داکا، بغداد و جده در ماه گذشته صدها نفر را به کشتن داده است. برخی از آن ها توسط داعش مدیریت شدند؛ باقی تنها از داعش الهام گرفته بودند. همه این ها باعث از بین رفتن توجه به ناکامی های این گروه در عراق و سوریه شده و بسیاری پیش بینی می کنند این گونه حملات افزایش پیدا کند. فواز گرگس از دانشکده اقتصاد لندن می گوید: «12 ماه آینده احتمالا از 12 ماه گذشته خون بارتر خواهد بود».

استراتژی این گروه آنچنان که به نظر می رسد واکنشی نیست. داعش سال ها است که داوطلبان خود را به غرب می فرستد. حملات اخیر در پاریس، بروکسل و استانبول حاصل کار شبکه های قوی ترویستی بوده است. ائتلاف آمریکایی تلاش کرده توان مالی این گروه و قابلیت آن برای طراحی و آموزش این حملات را تضعیف کند، اما به گفته مدیر سیا، جان برنان، این گروه همچنان قابلیت اقدامات تروریستی را دارد. او می گوید: «این گروه باید شکست های بیشتری در زمین های تحت تصرف، تعداد نیروها و توان مالی متحمل شود تا توان ترویستی آن کاهش قابل توجهی پیدا کند».

بسیاری از تحلیل گران تصور می کنند داعش بدون سرزمین دیگر برای حامیانش آنچنان جذاب نخواهد بود. در ماه فوریه منابه اطلاعاتی آمریکا گزارش کردند تعداد نیروهای داعش به دلیل تلفات و فرار اعضایش کاهش قابل توجهی داشته است. اما ویل مک کنتز از اتاق فکر موسسه بروکینز می گوید از دست دادن سرزمین ممکن است موجب افزایش انگیزه هوادارن این گروه شود. او به تجربه این گروه در عراق در اواخر دهه 2000 اشاره می کند که در ظاهر شکست خورده به نظر می رسیدند. او می گوید: «در این زمان بود که بسیاری از جهادی ها پرچم آن را به دست گرفتند».

آن زمان داعش با القاعده همکاری داشت. اما این دو گروه در 2014 از یکدیگر جدا شدند – حتی القاعده هم داعش را بیش از اندازه افراط گرا می دانست. آن ها اکنون در حال نبرد با یکدیگر در سوریه و رقابت برای جذب نیرو و هوادار هستند. ممکن است به نظر برسد داعش با مقبولیت بیشتری روبرو بوده است. بوکو حرام، گروه جهادی های نیجریه را در نظر بگیرید که پیش از اعلام وفاداری به داعش در مارس 2015 با القاعده ارتباط داشت. حالا تحلیل گران معتقدند ممکن است اوضاع تغییر کند. داوید گارتنشتاین-راس از اتاق فکر آمریکایی بنیاد دفاع از دموکراسی می گوید: «القاعده در آینده تقریبا در تمام مناطق برند بسیار قوی تری خواهد بود».

داعش احتمالا در سال پیش رو از رقه و موصل بیرون رانده می شود. برنان می گوید: « پیش بینی ما آن است که با افزایش فشارها بر داعش، احتمالا این گروه حملات تروریستی خود در نقاط مختلف جهان را تشدید می کند تا تسلط خود بر ترویسم جهانی را حفظ کند». اما بعید است این گروه هدف تاسیس خلافت را رها کند، دست کم به این خاطر که شرایط باعث شکل گیری داعش همچنان پابرجا است. دولت های ناکارآمد و تفرقه انداز هنوز بر سوریه و عراق حکومت می کنند. چه کسی داعش را از بازگشت به شهرهایی که از دست داده باز می دارد؟