پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : عضو هیئت علمی دانشگاه مالک اشتر گفت: آمریکا و اروپا تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌اند که ۷۰۰ ماهواره ساخته و در مدار قرار دهند. این پروژه تحت عنوان وان‌وب و با مرکزیت فلوریدا، زندگی مردم را در آینده مدیریت خواهد کرد.
به گزارش انتخاب، دکتر مهران نصرت‌اللهی عضو هیئت علمی دانشگاه مالک اشتر و از متخصصان صنعت فضایی کشورمان است. در ادامه انتشار پرونده ویژه "گامِ فضایی" با او به گفت‌وگو نشستیم تا از نظراتش بهره ببریم.
در بخش اول از این میزگرد، پای سخنان دکتر محمد مهدی‌نژاد نوری عضو هیئت علمی دانشگاه مالک اشتر و معاون وزیر سابق علوم نشسته بودیم.
بخش‌های قبلی پرونده
بخش اول:عبور از "طراحی مفهومی" فضاپیمای سرنشین‌دار/ اولین فضانورد ایرانی کی به فضا می‌رود؟(کلیک کنید)
بخش دوم:اختصاصی/ اولین تصویر از راکت و فضاپیمای سرنشین‌دار ایران + جزئیات (کلیک کنید)
بخش سوم:اطلاعات منتشرنشده از اولین فضاپیمای سرنشین‌دار ایران/ پرتاب انسان به ارتفاع 175کیلومتری زمین
بخش چهارم:جزئیات فنی و منتشرنشده از بخش‌های مختلف فضاپیمای سرنشین‌دار ایرانی + تصاویر و جدول
بخش پنجم:تغییر نام عجیب یک ماهواره/ "شریف" چرا "دوستی" شد؟
بخش ششم:مهدی‌نژاد: ساخت اولین ایستگاه سیار دریافت اطلاعات فضایی در ایران/ سیمرغ "ماهواره 100کیلویی" به فضا می‌برد/ درمان بیماری‌ها در "فضا"
** بخش هفتم
** آقای دکتر، برای اولین سوال اینگونه شروع کنیم که حوزه فضایی چه اهمیتی دارد و وضعیت کشورها در حوزه فضایی چگونه است؟
- نصرت‌اللهی: یک زمانی پتر کبیر گفته بود هر کسی که بر اقیانوس‌ها حمکرانی کند، بر کل زمین حکمرانی می‌کند، ایده‌ای که الان وجود دارد و چندین سال است این قضیه مطرح شده و آمریکایی‌ها هم این را مطرح کرده‌اند، این است که آن فردی که در فضا قدرت داشته باشد، برفضا و کره زمین حکومت خواهد کرد.
این در حقیقت آن بحث جدیدی هست که در زمینه فضا مطرح است و اگر به سند2020 فضایی آمریکا مراجعه کنید، به این مسئله در آنجا هم اشاره شده است.
این قدرت فضایی که به اصطلاح دو منظوره است در بحث‌های نظامی - دفاعی و در حوزه غیرنظامی قابل استفاده است؛ در حوزه دفاعی که همیشه عمده بودجه فضایی دنیا در حقیقت متعلق به آمریکا هست، همواره بودجه فضایی - دفاعی آمریکا، بالا‌ترین بودجه بوده است و الان نیز همین طور است و این خود نشان دهنده این موضوع است که چقدر به این موضوع اهمیت داده می‌شود، علی رغم اینکه زمانی که ما در سال 1339 بحث استفاده صلح آمیز از ماهواره و جو را امضا کردیم، آنها قبل از ما این را امضا کرده بودند.
امسال یعنی سال 2016، اوباما برای اولین بار قانونی را امضا کرد که خیلی هم در رسانه‌ها سر و صدا نکرد. این قانون به شرکتهای خصوصی آمریکایی مجوز داد تا بروند از منبع‌های فضایی (Resource) که متعلق به تمامی جامعه بشری است، استفاده تجاری کنند.
حتی الان شما می‌بینید که تقریبا چند هفته پیش بود که رئیس شرکت "بلو اوریجین" که همزمان رئیس شرکت آمازون نیز هست، جایزه بهترین کار تجاری در زمینه فضایی را دریافت کرد. همینطور مسابقه دیگری در جریان است برای اینکه بخش خصوصی بتواند یک روور را روی ماه پیاده کند و در حقیقت یک سری عملیات را انجام دهد. این‌موارد مشخص کننده حرکت در راستای استفاده از نزدیک‌ترین کره خاکی به زمین، یعنی کره ماه است تا انسان بتواند از منابع آن استفاده کند.
** بخش خصوصی در سایر کشورها تا این حد در حوزه فضایی فعال است؟
- نصرت اللهی: بله، مثلا شرکت خصوصی "اسپیس ایکس" یکی از سریعترین رشدها را طی سالهای اخیر تجربه کرده است و قراردادهای سنگینی با ناسا برای طراحی و ساخت پرتابگر و کپسول سرنشین دار بسته و بسیار هم موفق عمل کرده است. حتی بحث‌های دیگری هم مطرح است که بخش خصوصی روی آنها با تکنولوژی‌های جدید، کار کند. ممکن است الان یک مقدار تخیلی باشد ولی حتی روی ایده‌هایی که سنگ‌های آسمانی را بتوانند منحرف کنند و قابل دسترس نمایند، چون احتمالا روی این سنگ‌ها منابعی هست که ممکن است منابع خاص و تکی باشند لذا تلاش این است که بتوانند این سنگ‌ها را هدایت کنند و به سمتی بکشانند که بشود از آنها استفاده کرد، همانطور که برخی منابع در کره ماه هم وجود دارد و استفاده از آنها نیز در برنامه است.
در اتحادیه اروپا هم بخش مهمی از گردش مالی حوزه فضایی در دست شرکتهای خصوصی است و کماکان حمایت از شکل گیری و رشد شرکتهای کوچک و متوسط در تمامی زنجیره ادامه دارد.
*** کشورها به‌شدت در حوزه فضایی مشغول سرمایه‌گذاری هستند
پیش بینی‌ای که می‌شود این است که تا سال 2030 میزان گردش مالی در بحث‌های فضایی، حدود 600 میلیارد دلار را بگذراند در حالی که الان یک چیزی حدود 350 میلیارد دلار است و کشورها به شدت مشغول سرمایه گذاری در این قضیه هستند که وارد شوند و بتوانند یک سهمی را بگیرند.
** وضعیت کشورهای منطقه در حوزه فضایی چگونه است؟
- نصرت‌اللهی: ما الان تقریباً نیمی از کشورهای آفریقایی را داریم که به انگلستان آمدند و دوره دیده‌اند برای طراحی و ساخت ماهواره و حتی آن کشورها الان ماهواره‌های خودشان را دارند. در آسیا هم همینطور است و عربستان سعودی و ترکیه را داریم که به شدت اخیراً فعال شده است. حتی امارات را داریم که پروژه مریخ‌نورد را دارد و در این زمینه با فرانسه قرارداد بسته است. تمام این مسائل نشان دهنده یک حرکت جمعی جهانی است، به سمتی که قطعاً علاوه بر بحث قدرت، بحث سرمایه و درآمد نیز هست.
*** سرمایه‌گذاری عربستان، امارات و ترکیه در حوزه فضایی/ تلاش امارات برای ارسال مریخ‌نورد به فضا
من یک نمونه برای شما بگویم که در دنیای آینده چه اتفاقی می‌افتد. در ژانویه 2016 تفاهم نامه ای بسته شد و کنسرسیومی از بخش نظامی و فضایی ایرباس-که متعلق به اتحادیه اروپا است- با آمریکایی‌ها تشکیل داد برای تشکیل مجموعه ای جهت ساخت ماهواره های پروژه‌ای به اسم "وان وب".
این پروژه یک وب برای کل کره زمین است که مردم به صورت مستقیم و با سرعت فوق‌العاده بالا به وب دسترسی داشته باشند. زیرساخت توسعه ماهواره‌های این پروژه قرار است در آمریکای شمالی ساخته شود که این ماهواره‌ها پس از ارسال به مدار، منظومه‌ای از ماهواره‌ها را تشکیل می‌دهد که نهایتا این وب را تشکیل می‌دهند.
*** "پروژه وان وب" پروژه‌ای با 700 ماهواره در مدار زمین
شاید جالب باشد که بدانید در پروژه وان وب، 648 ماهواره قرار است، طراحی، تولید و در مدار گذاشته شود که همه این ماهواره‌ها در لئو و در فاصله 1200 کیلومتری زمین به دور زمین می‌چرخند. این مجموعه که احتمالا در فلوریدا قرار خواهد داشت، قرار است 700 ماهواره بسازد که این، یک رقم عجیب و غریبی است.
بحث مالی آن به کنار، در دنیای آینده قطعاً برای 4 بازی کامپیوتری آنلاین یک همچنین وبی ساخته نمی‌شود، بلکه این وب، چیزی خواهد بود که تمام زندگی و حرکات ما در دنیای آینده به نوعی به این وب وصل خواهد شد. این نشان دهنده آن است که ما بحث‌های فضایی را چه مقدار نیاز داریم و امروز حوزه فضایی و فعالیت فضایی از حد مسائلی که زمانی جنگ قدرت بین دو ابرقدرت و یا مسائلی شبیه به این بود، دیگر کاملاً فراتر رفته است و به چشم یک نیاز که می‌تواند ایجاد ثروت و قدرت کند، به حوزه فضایی نگریسته می‌شود.
آیا این نیاز به حوزه فضایی، شامل حال ایران هم می‌شود؟
- نصرت‌اللهی: قطعا، ببینید، ما برای یک مخابرات امن و پاسخگو احتیاج به ماهواره داریم، برای کاربردهای رادیو تلویزیونی، برای نقشه‌برداری و کاربردهای آن در شهرسازی و غیره، برای نظارت بر محیط زیست، برای ناوبری ترافیک شهری و جاده‌ای، برای حضور جدی کشور در تولید دانش جهانی و کسب ثروت از آن و بسیاری مصارف دیگر که اجرایی شده یا هزاران ازین دست که در آینده به منصه ظهور خواهند رسید، این نیاز در این حد برای کشور ضروری است.
ما مجبوریم برای یک سری کار‌ها از امارات که یک کشور کوچکی است و به لحاظ تکنولوژی واقعا کشور قابل توجهی نیست، کانال برای بحث‌های تلفن، مخابرات و تلویزیون اجاره کنیم. این مشخص کننده و نشان دهنده این است که ما یک جاهایی عقب افتادیم، یک سری نیاز‌ها داریم و این نیاز‌ها را باید بنشینیم، دسته بندی کرده و برایش راهکار حل موضوع پیدا کنیم که حل موضوع از طریق ماهواره و فضا، بهترین راه است.
برای اینکه این حوزه یک سامانی پیدا کند، اول باید ببینیم که نیاز‌های‌مان چیست و این نیاز‌ها را چطور باید برطرف کرد؟ بعضی از این نیاز‌ها برای ما آنقدر حیاتی هست که باید برویم بعضاً به صورت محصول از دیگران بخریم. به طور مثال، یک دفعه چند شبکه تلویزیونی ما را که از روی نایل‌ست پخش می‌شدند، قطع می‌کنند و این برای ما مشکل ایجاد می‌کند و در سیاست‌های کشور ما خدشه ایجاد می‌شود.
این نشان دهنده آن است که ما می‌توانیم برویم مثلا یک ماهواره مخابراتی را علی رغم اینکه به لحاظ امنیتی مشکل دارد و یک سری موارد در آن مطرح است، را بخریم، چونکه در سرجمع مزیت‌ها و معایبش، مزیت‌هایش می‌چربد.
*** عدم وابستگی اروپا به آمریکا، چین و هند درخصوص فناوری بحرانی
در برخی زمینه‌ها باید به سراغ دستیابی به فناوری رفت، برای مثال در این سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی(OECD) سند در حوزه فضایی دارند که در آن به یک سری فناوری‌ها، "بحرانی" گفته می‌شود. لازم به ذکر است که اکثراً کشورهای غربی در این سازمان حضور دارند. حالا کشورهای بریک هم بعضاً در آن هستند، اروپایی‌ها حضور دارند. این سند تماماً مواردی است که به عنوان فناوری‌های بحرانی نامیده می‌شود که اروپا نباید در آنها وابستگی داشته باشد. عنوان نمی‌کند وابستگی به چه کسی، ولی مشخص است که وابستگی اروپا به آمریکا و هند و چین و ... است.
بنابراین اروپایی که در حقیقت قسمت عمده کشورهای آن، عضو ناتو هستند، یک سری فناوری‌های فضایی را ترسیم می‌کند که به هیچ عنوان نباید وابستگی در آنها وجود داشته باشد و باید کاملاً خودکفا باشند. آن اروپا است، با آن وضعیت و ما با این شرایط؛ حالا سوال این است که چه کار باید کنیم؟
قطعاً باید به دنبال یک سری محصولات رفته و روندهای دستیابی را ترسیم کنیم، روند دستیابی ما به فلان موضوع و فلان ماهواره چه هست؟ یک سری موارد را باید دنبال محصول برویم تا نیازهای اولویت‌دارمان را برطرف کنیم. بعضی از موارد را ممکن است بخواهیم از راه همکاری‌های بین‌المللی به‌دست بیاوریم ولی یک فاکتور عمده وجود دارد و آن اینکه اگر ما در این زمینه‌ها کار نکرده باشیم و حداقل دانش برای خرید و تحویلگیری محصول یا در سطحی دیگر، حداقل دانش برای جذب و دریافت و به‌کارگیری فناوری را نداشته باشیم نمی‌توانیم یک چرخه سالم را بسازیم. برای یک سری مباحث و فناوری‌های دیگر که آن را بحرانی تشخیص می‌دهیم و باید در آنها وابستگی نداشته باشیم نیز باید برنامه‌ریزی لازم را انجام دهیم.
** در مورد کارهای اساسی مثل پرتاب چه؟ آیا باید راه تولید پرتابگر را ادامه دهیم یا اینکه از خدمات‌دهی دیگران استفاده کنیم؟
- نصرت‌اللهی: واقعیت این است که ما توانسته‌ایم مجموعه و چرخه مأموریت فضایی را ایجاد کنیم و کار اصولی و درست هم بوده است. شما در دنیا ملاحظه می‌کنید که فرضا برزیل و کره جنوبی هم همینگونه سیاستگذاری و عمل کرده‌اند. حتی کشوری مثل انگلستان هم که مجموعه پرتاب ندارد و در سیاست‌هایش نبوده است الان جزو سیاست‌های و وظایف آژانس فضایی این کشور است که تا 2030 بتواند سرمایه‌گذاری لازم را کسب کند تا مجموعه پرتاب هم بسازد.
البته انها تعیین کرده‌اند که یک اسپیس‌پورت یا فرودگاه فضایی در انگلستان ایجاد کنند تا پروازهای تجاری را بتواند انجام دهد. تاچندی پیش از اصطلاح اسپیس پورت استفاده نمی‌کردیم تا الان، ولی چند سال است که در آمریکا آمدند گفتند باید با توجه به اینکه پروازها زیاد می‌شود باید پروازها تجاری و ارزان قیمت شود.
*** تلاش برای تاسیس اولین فرودگاه فضایی توریستی جهان در امارات
مجموعه جهانی سیاستی گذاشت که "10 هزار دلار بر کیلوگرم هزینه پرتاب به لئو"، باید به "100 دلار" برسد و شرکتهای خصوصی که شما می‌بینید در آمریکا ثبت شدند، برای این هست که بتوانند این توان را به دلیل ویژگیهای بخش خصوصی، به‌وجود بیاورند و یک زمانی قرار بود اولین فرودگاه فضایی توریستی دنیا در امارات ایجاد شود که یک کنسرسیوم متشکل از شرکتی که مرتبط با خانم انوشه انصاری بود و یک شرکت روسی و طرف اماراتی قرار بود آن را ایجاد کنند که به نتیجه نرسیدند.
این قضیه برای آینده بحث‌های فضایی کاملا لازم هست و توان پرتاب چیزی هست که واقعا در قدرت فضایی بودن، "تعیین کننده است"، ما در مورد ماهواره مصباح این تجربه را داریم که در صورت دارانبودن توان پرتاب، ماهواره ما می‌تواند سالها روی زمین بماند و برنامه فضایی ما دچار نقصان شود. ایران درحد یک ظرفیت اولیه دارنده این توان است و باید آن را توسعه دهد ولی روی موارد دیگر قاعدتاً باید یک برنامه‌ریزی شود و ما هم باید به فناوری‌های قرمز برسیم، در عین حال دستیابی به بعضی فناوری‌ها را می‌توانیم از طریق همکاری‌های منطقه‌ای و کشورهایی که به اصطلاح مقاصد سیاسی خاص ندارند، به صورت مشترک و تعاملی پیش برد.
** تسنیم: با همکاری مشترک، هزینه‌ها کاهش پیدا می‌کند؟
- نصرت‌اللهی: بله
یک بحثی مطرح است و آن اینکه، برخی معتقدند که اعزام انسان به فضا، بسیار هزینه‌بردار است و ما به‌جای این کار، بهتر است که یک ماهواره در مدار با ماندگاری بالا قرار دهیم چون این ماهواره می‌تواند خدمات بیشتری ارائه دهد به ما، نظر شما چیست؟
- نصرت‌اللهی: ببینید، فضاپیمای سرنشین دار و بدون سرنشین یک سری اشتراکات البته دارد؛ مثلا موشک ماهواره‌بری که بتواند یک ماهواره یک تنی را در مدار قرار دهد، اصولا اگر کپسولی حامل سرنشین داشته باشیم که یک تن وزن داشته باشد، می‌تواند در مدار قرار دهد که البته برخی تغییرات لازم است.
ما در حوزه بدون‌سرنشین می‌رویم جلو، بعداً می‌توانیم ازین تجربیات سرنشین‌دار هم آن طرف استفاده کنیم؛ بحث این است که اصولا یک روند در دنیا وجود دارد که به طور موازی سمت سرنشین‌دار می‌رود یعنی شما تا 15 سال آینده هتل‌های فضایی را شاید بتوانید ببینید و در این میان ژاپنی‌ها، شاید فعال‌ترین بخش در این حوزه هستند و طرحهایی دارند.
اگر یک مقدار به عقب برگردیم کاری که الان شرکت خصوصی ویرجین گالاکتیک در آمریکا می‌کند، این است که پرواز انسان به مرز فضا را انجام می‌دهد. در حال حاضر بسیاری از افراد معروف آمریکایی ثبت نام کردند و در نوبت هستند که بروند؛ سانحه‌ای که در سال 2013- 2014 به‌وجود آمد که این پروژه با تأخیر مواجه شد اما این شرکت در حال کار است که انسان را تا 100 کیلومتری از سطح زمین بالا برده و بر‌گرداند.
نحوه سفری که خانم انوشه انصاری انجام داد، فعلا خیلی گران قیمت است ولی به هر حال قرار است این رفت و آمدهای فضایی ارزان شود چرا که یک بحث ایجاد ثروت در حوزه توریسم فضایی است که اتفاق خواهد افتاد.
** ما می‌توانیم به این سمت حرکت کنیم؟
- نصرت‌اللهی: من اول مقدمه را کامل کنم که زمینه چطور است؛ شاید حدود دو سال پیش بود که یک دانشمند روس صحبت کرد و گفت منابعی که کره ماه دارد، می‌تواند انرژی زمین را تا چند صدسال تأمین کند و بحث هلیوم سه (3 Helium) را مطرح کرد. الان هم مقصد اصلی در کوتاه مدت کره ماه است. فضاپیمایی هم که به کره ماه می‌رود، نهایتا سرنشین‌دار است و برنامه‌ریزی برای حضور انسان در فضا به منظور بهره‌گیری از منابع سایر کرات است.
ما می توانیم به بخشی این حوزه فناوری که به‌صورت مشترک با حوزه بدون سرنشین است از طریق پژوهش و کار روی فضاپیماهای بدون سرنشین دست پیدا کنیم، ولی بخشی از این دانش و فناوری مربوط به زیست فضایی است که مثلا از راه تعریف آزمایش‌ها در ایستگاه‌های فضایی دنبال می‌شود یا روی زمین، آزمایش‌هایی روی بحث زیستی صورت می‌گیرد به لحاظ اینکه یک سرنشین چطور می‌تواند در یک فضای بی‌وزنی که آنجا حاکم است، دوام بیاورد چرا که اثرات بی‌وزنی روی سیستم بدن انسان مشکلاتی به‌وجود می‌آورد و قاعدتاً این طور نیست که ما به این حوزه دانشی که از سال 1969 کلید خورده است، بی‌تفاوت باشیم.
اگر چه، آمریکایی‌ها و روس‌ها یک چیزی حدود 60 سال است که اطلاعات، دیتا و تجربه در این زمینه دارند، البته این حوزه هزینه‌بر است ولی باید از تجربیات دیگران هم بهره ببریم. اگر در این حوزه وارد نشویم، در آینده که قصد ارسال فضاپیمای سرنشین‌دار داشتیم، این طور نیست که یک کلید را بزنیم و ماهواره تبدیل به فضاپیمای سرنشین‌دار شود؛ باید در این حوزه هم پیشرفت کنیم و از همین حالا کار را شروع کنیم، همچنان که شروع کرده‌ایم. قاعدتاً باید این فناوری طی سالیان سال به‌دست آید تا بعداً زمانی که لازم بود ما برویم و جدی وارد این حوزه شویم.
در زمینه ارزآوری این حوزه برای کشور و نیز تربیت متخصص در این حوزه و نیروهایی که بتوانند آینده فضایی کشور را رقم بزنند، وضع کشور چطور است؟
- نصرت اللهی: ما در این حوزه اصولاً باید ببینیم که چقدر خرج کردیم؛ هند با 70 میلیون دلار مدارگرد مریخ به فضا فرستاد و این کار در بحث‌های فضایی دنیا صدا کرد که چطور هند با 70 میلیون دلار یک مدارگرد را به مریخ فرستاده است. اندازه این پروژ‌ها حدود یک میلیارد است و بیشتر، مثلاً فضاپیمای روزتا که اروپا به فضا برای ملاقات با سنگ‌آسمانی فرستاد که نمونه برداشت کرد و به زمین ارسال اطلاعات کرد، حدود یک و نیم میلیارد دلار هزینه پروژه شده بود لذا مایه تعجب شد که هند چطور با 70 میلیون دلار این کار را کرده است.
اصلاً رئیس سازمان فضایی هند به عنوان یک افتخار مضمونا گفت ما یک معجزه کردیم که همچنین کاری کردیم. یک پروژه ارزان قیمت حدود 250 میلیارد تومانی را به سرانجام رساندند که البته دستاوردهای بیشماری برای انها داشت؛ هند نزدیک به 40 سال است که هزینه می‌کند از وقتی که استارت زده است، پرتابگر برای تمام مدارهای زمین دارد، پرتابگر مدار ژئو را دارد، هند کاملاً یک صنعت فضایی تمام عیار در اختیار دارد.
بعد از این همه کاری که کرده، حالا آخرین آماری که ما داریم این است که در سال 2013 یک چیزی حدود دو میلیارد دلار یا یک و خورده‌ای میلیارد دلار درآمد کسب می‌کند؛ ما هم نباید عجله کنیم در این مسائل؛ واقعیتش این است که ما هنوز هزینه‌ای در حوزه فضایی نکرده‌ایم که الان انتظار داشته باشیم بلافاصله شروع به ارزآوری کند، باید هزینه کنیم و به یک جایی برسد و این صنعت بالغ شود، وقتی بالغ شد، قطعا درآمدزا هم هست. پیش بینی که آژانس فضایی اروپا در مورد دو پروژه ازجمله سیستم ناوبری گالیله انجام داده بود، این بود که حدود 130 هزار در کل زنجیره در 15 سال آینده فقط در 2 مجموعه این پروژه‌ها، ایجاد شغل در اروپا خواهد شد؛ بلوغ صنعت به این می‌گویند، بلوغ فناوری به این می‌گویند.
*** ایران جزو رده‌های بالا در تربیت نیروی متخصص فضایی است
قاعدتا وقتی شما هزینه‌ای می‌کنید که بتوانید سراغ محصول و دستاورد بروید، قطعا می‌توانید در آینده درآمد هم کسب کنید، ما الان در آمارهایی که داده می‌شود در تربیت نیروهای انسانی در حوزه فضایی، جزو کشورهای هستیم که آمارهای خوبی داریم.
یکی از بهترین کارهایی که انجام دادیم و در آن پیشرفت داشتیم، تربیت نیروی انسانی در حوزه فضایی است که خیلی دستاورد خوبی بوده است، البته بخشی از فناوری‌ها را هم به‌دست آورده‌ایم اما هنوز راه زیادی در پیش داریم ولی بخش مهمی از زیرساخت‌ها را ایجاد کرده‌ایم.
*** تعجب مسئولان خارجی از پیشرفت ایران در حوزه فضایی
اخیراً از یکی از کشورها به ایران آمده بودند که وقتی امکانات فضایی ما را دیدند، رئیس دانشگاهی که آمده بود به من گفت شما خیلی جلو هستید، خیلی پیش رفته‌اید، من گفتم که، شما چه می‌خواهید، گفتند که ما فعلا چیز خاصی نداریم و باید از ابتدا شروع کنیم.
بالاخره ما خیلی چیز‌ها به‌دست آورده‌ایم ولی بسیاری از موارد هم به حدی نرسیده است که انتظار داشته باشیم ارزآوری داشته باشد. بله، اگر سرمایه گذاری شود و طبق برنامه مدون پیش برویم، می توانیم به اهداف بلند برسیم. قطعا انگلستان که حدود 12 میلیارد پوند گردش مالی بخش فضایی‌اش است، سالها پشتوانه سرمایه‌گذاری و کار دارد، ولی همین انگلیس پیش بینی کرده که تا سال 2020 بتواند این رقم را به حدود 20 میلیارد پوند برساند. این نشان دهنده پتانسیل این حوزه است که اگر درست هزینه و کار شود، قابلیتش را دارد و قاعدتاً باید مدتی بگذرد که به آن مرحله‌ای برسیم که میوه را بچینیم.
حثی مطرح است و آن اینکه، ما اخیراً چند نهاد موازی با هم در حوزه فضایی داریم، کار اینها به صورت مجزا، علاوه بر اینکه هزینه‌بردار است، رسیدن به اهداف را هم کمی سخت‌تر می‌کند. نظر شما چیست؟
- نصرت‌اللهی: ما همان موقع به بحث تشکیل سازمان فضایی و به آن روندی که تشکیل شد، یک سری نظرات داشتیم چون که آنزمان اصولاً کار کار‌شناسی جدی برای ساختار آن انجام نشد و یا حداقل در اجرا محقق نشد و شاید در شکل گیری بدنه سازمان فضایی عجله شد؛ بخشی از این بدنه واقعاً مصرف کننده هستند، اگر می‌خواستیم، می‌توانستیم مشکل را حل کنیم.
*** سازمان فضایی، یک مجموعه فراسازمانی
اگر ما در اولین سطح حوزه فضایی یک سری انشعاب و گرایش برای آن ببینیم، مجموعه ماهواره‌های مخابراتی - ارتباطی، یکی از این مجموعه‌ها هستند. ما حداقل 8-9 شاخه در سطح یک داریم که اصولاً ارتباطی با مجموعه ارتباطی - مخابراتی پیدا نمی‌کنند و موضوعات و گرایش دیگری در این حوزه هستند. چرا در آمریکا رئیس ناسا از رئیس جمهور حکم می‌گیرد، در روسیه حکم رئیس آژانس فضایی را رئیس جمهور روسیه می‌زند، هند دپارتمان فضایی دارد که مستقیماً با نخست‌وزیر هند کار می‌کند؟
چرا این اتفاق می‌افتد، چون سازمانی هست که اصولاً انقدر موضوعاتش متنوع است که فقط یکی دوتا از این موضوعات به یک وزارتخانه برمی‌گردد و برای حل مشکلات پیش‌رو، رئیس سازمان فضایی این کشورها با رأس قوه مجریه مرتبط است تا هماهنگی را برای شکل گیری ساختار لازم در کشور انجام و مدیریت این حوزه را به بهترین وجه تحقق ببخشد.
ما قبلا یک سری مشکلات داشتیم ولی با تغییر جایگاه این سازمان به لحاظ ساختاری هم مشکلی حل نشد، ما هنوز بدنه حجیم حقوق بگیر را داریم. مضاف بر آن یک سری از مباحث که در حوزه فضایی هست اصولا نمی‌تواند زیرمجموعه تنها یک وزارتخانه با مأموریت و شرح وظایف مشخصی قرار بگیرد و از آن فراتر است. بنابراین ما نه تنها آن مشکل را حل نکردیم، بلکه با این تغییرات یک مشکلی هم اضافه کردیم و واقعاً شاید چند گام به عقب برداشتیم.
*** "توان فضایی" می‌تواند یک پیشانی خیلی خوب برای کشور باشد
معتقدم ما امور فضایی را باید کاملاً شفاف به دست سازمان فضایی بدهیم، تا ارتباطات داشته باشند تا تعامل و دیپلماسی بین‌المللی برقرار کنند و از این طریق بتوانیم به اهداف‌مان دست پیدا کنیم و اتفاقاً "توان فضایی" می‌تواند یک پیشانی خیلی خوب برای کشور باشد و نشان‌دهنده این باشد که ایران صرفا در راستای یک سری اهداف صلح‌آمیز به دنبال به‌دست آوردن فناوری فضایی است.
