نتیجه تصمیمات شتاب‌زده برای جمع‌آوری قلیان...

عرضه‎‎ قلیان یکی از دغدغه‎‎های مهم سال‌های اخیر شبکه‎‎ی بهداشت و درمان استان یزد است، هر چند که سابقه‎‎ برخورد با استعمال قلیان در قهوه‎‎خانه‎‎های استان به دوران فرماندار وقت یزد در سال‌های 86 و 87 بازمی‎‎گردد.

به گزارش انتخاب، البته عاقبت این دستور غیرکارشناسی و عجولانه در آن دوران باعث شد که طی تنها یکی دو سال تعداد اندک قهوه‎‎خانه‎‎‎‎های مجاز شهر یزد به صدها قهوه‏‏‌خانه غیرمجاز و زیرزمینی افزایش یابد؛ قهوه‎‎خانه‎‎هایی که برخلاف قهوه‎‎خانه‎‎های سنتی سابق، بدون مجوز و نظارت کارشناسان بهداشت و اماکن نیروی انتظامی فعالیت کرده و می‌کنند.

از طرفی اصرار مسئولان بهداشت استان برای ساماندهی غیراصولی قهوه‎‎خانه‎‎های استان در سال‏‏‌های بعد، کم‎‎کم قلیان را به بین خانواده‎‎های یزدی نیز کشاند تا نتیجه یک تصمیم نابخردانه، سلامتی دیگر افراد خانواده‎‎ را نیز به مخاطره بیاندازد.

به دنبال ورود قلیان به درون خانواده‎‎ها، نه تنها قبح کشیدن قلیان در بین اعضای خانواده‎‎ها از بین رفت بلکه باعث شد تا در سال‌های اخیر به نوعی تفریح در بین آنها در مجالس و جمع‎‎های رسمی و غیررسمی خانوادگی نیز تبدیل شود. حتی امروز قلیان به یکی از تنقلات رایج در پارک‎‎های عمومی یزد هم تبدیل شده به نحوی که خانواده‌هایی که روزی قلیان کشیدن را ناهنجاری می‌دانستند، کم‌کم به آن با نگاه یک هنجار بنگرند و به سمت استفاده از آن سوق یابند.

البته در طول این سال‌ها برخوردهای مسئولان مربوطه در مورد برخورد با قهوه‎‎خانه‎‎ها نیز به طور منظم اتفاق نیافتاده و بیشتر به مناسبت‎‎هایی مانند هفته سلامت و غیره محدود شده است.

نکته بسیار جالب‎‎تر این که برخوردهای صورت گرفته نیز عمدتاً فقط محدود به قهوه‎‎خانه‎‎ها بوده و اماکن عرضه و فروش قلیان و ملزومات آن در استان با آزادی کامل به فعالیت پرداخته‎‎اند؛ انگار که از منظر مسئولان استان تنها کشیدن قلیان در قهوه‌خانه‌ها ممنوع است و افراد می‏‏‌توانند در محیط‎‎های عمومی و خصوصی به راحتی مبادرت به استعمال آن کنند و البته نتیجه آن نیز آنچه شده است که امروز در جامعه می‎‎بینیم.

صد البته که همه معتقد بر این هستیم که مصرف دخانیات مضر است و باید به مردم هشدار داد که اگر به فکر سلامت خود هستند، از آن پرهیز کنند اما به نظر می‌رسد که نتیجه‌ی اقدامات قهری گذشته تاکنون بیشتر منجر به ترویج قلیان در جامعه شده است و کارآیی لازم را نداشته است.

نکته قابل تامل دیگر در برخوردهای سال جاری مسئولان استان با عرضه قلیان در قهوه‏‏‌خانه‎‎ها اعم از مجاز و غیرمجاز این است که امسال مسئولان علاوه بر این که همچون گذشته هیچ مشکلی با فروشندگان وسایل قلیان ندارند بلکه با کافی‎‎شاپ‎‎ها و رستوران‎‎های سنتی سطح شهر هم که از مشتریان خود با قلیان پذیرایی می‎‎کنند، برخورد نمی‎‎کنند.

مسئولان کشور در سال‎‎های گذشته طرحی مبنی بر ممنوعیت ورود بانوان به قهوه‎‎‌خانه‎‎ها را ارائه کرده بودند که خوشبختانه سنخیتی با فرهنگ عمومی مردم دارالعباده یزد نیز نداشت، ولی به برکت ورود آزادانه قلیان به کافی‎‎شاپ‎‎ها و رستوران‎‎های سنتی استان، این روزها شاهد پذیرایی از بانوان یزدی در این اماکن با قلیان نیز هستیم.

هرچند پژوهشگران نیز بارها هشدار داده‎‎‎‎اند که مصرف هر بار قلیان برابر با استعمال 100 نخ سیگار است ولی به نظر می‌رسد که برچیدن این تفریح مضر از محفل‌ها به تصمیم‎‎گیری با نگاهی همه‌جانبه به مسائل پیرامونی و حاشیه‎‎ای آن نیاز دارد و باید جایگزین مناسبی نیز برای آن در نظر گرفت.

همیشه برخوردهای قهری در مراحل نهایی مبارزه با آسیب‌های اجتماعی اعمال می‌شود، لذا شاید بهتر باشد که مسئولان استان قبل از انجام چنین اقداماتی، با فعالیت‌های فرهنگی و مداخله‌های آموزشی به مبارزه با این ناهنجاری بپردازند و ضمن برخورد قهری با قهوه‎‎خانه‎‎های غیرمجاز، نظارت و اقدامات فرهنگی بیشتری را در مورد قهوه‏‏‌خانه‎‎های مجوز‎‎دار اعمال کنند.

دکتر "اسماعیل نیک‌نام" جامعه‌شناس نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، تاکید می‌کند: برخورد قهری با آسیب‌های رفتاری و اجتماعی یکی از بدترین شیوه‌های برخورد با این نوع آسیب‌هاست.

وی در مورد نحوه برخورد با آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: رفتارشناسی اجتماعی یکی از ضروری‌ترین عوامل تدوین برنامه‌های هدفمند در راستای تعیین هنجارهای اجتماعی و فرهنگی بین اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان است.

وی اضافه می‌کند: اجرای کامل و صحیح سیاست‌های راهبردی در حوزه اجتماعی و فرهنگی مستلزم آگاهی از منشأ تحولات درونی و رفتاری جامعه هدف است.

به گفته‌ این جامعه‌شناس، نتایج تحقیقات سال 93 بیانگر اعتیاد بیش از 17 درصد دانشجویان به مصرف سیگار و قلیان است، ولی متأسفانه این آمار در شرایط کنونی به رقمی معادل 22 درصد افزایش پیدا کرده است.

وی اظهار می‌کند: برخوردهای غیرکارشناسانه و قهری، از سوی مسئولان و برخی از دست اندرکاران فرهنگی، عامل اصلی گرایش اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان به تفریحات ناسالم به ویژه مصرف قلیان در اماکن عمومی و خصوصی است.

نیک‌نام با اشاره به نقش خانواده‌ها در راستای آگاه‌سازی صحیح فرزندان از نتایج آسیب‌های اجتماعی، تصریح می‌کند: ایجاد محدودیت و تلاش برای تغییر ساختار رفتاری جامعه بدون در نظر گرفتن عوامل بروز آسیب‌های مختلف رفتاری و اجتماعی،‌ امری نادرست و فاقد نتیجه مثبت است.

وی برنامه‌ریزی برای هدایت فرزندان از دوران کودکی(سنین 4 تا 5 ساله) به فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی نظیر موسیقی را از جمله وظایف والدین در راستای مقابله با ناهنجاری‌های رفتاری و اجتماعی می‌داند و خاطرنشان می‌کند: متأسفانه در شرایط کنونی رفتارهای نادرست اجتماعی از قبیل مصرف قلیان به تفریح عمومی و گروهی برخی از جوانان تبدیل شده است.

این جامعه‌شناس در پایان تدوین طرح بیمه سلامت روانی از سوی دولت را از جمله راهکارهای موثر در حوزه مقابله با آسیب‌های رفتاری و اجتماعی عنوان می‌کند و می‌گوید: شهرداری‌ها به عنوان متولیان اصلی مدیریت شهری نقش مهمی در هدایت جامعه به سمت ایده‌آل‌های رفتاری و شیوه‌های مقابله‌ای با آسیب‌های اجتماعی ایفا می‌کنند.