جشن نمايشهاي سنتي در تهران

* مهدي نصيري
زمان زيادي تا برگزاري جشنواره بين المللي تئاتر آييني و سنتي تهران باقي نمانده است. اين جشنواره را که امسال با دبيري دکتر محمود عزيزي برگزار مي شود بعد از حدود دو دهه حيات حالا مي توان سومين جشنواره مهم تئاتري کشور دانست. در واقع جشنواره اي که برآيند شفاف تئاتر ملي بود و قصد داشت تا سنتهاي نمايش ايراني را مورد توجه و تاکيد قرار دهد، اينک سومين جشنواره مهم تئاتر ماست.
پرسش مهمي که همواره همزمان با برگزاري اين جشنواره مطرح شده اين بوده است که آيا پس از حدود يک قرن تاريخ رسمي نمايش امروزي ايراني امروز ما تئاتري کاملا ايراني و ملي داريم؟ و اگر تعزيه و تخت حوضي و نقالي و... اشکال سنتي تئاتر در ايران هستند، تاکنون چقدر در پرورش و تقويت اين شکلهاي نمايشي کوشيده ايم و تا چه اندازه در حفظ آن موفق بودهايم؟
پاسخ به اين پرسش به نظر چندان دشوار نمي رسد. کافي است انواع نمايش هاي به اجراي عموم در آمده يکسال اخير را با دوره هاي پيشين مثلا ده سال پيش، مقايسه کنيم! امروز نمايش سنتي ايراني چه جايگاهي در ساختار کلي تئاتر ما دارد؟ چند نمايش مبتني بر شيوه هاي نمايش ايراني در تالارهاي شهر به روي صحنه مي روند؟ واقعيت اينست که در ميان خلوت و سکوت اين روزهاي تئاتر ما نمايش آييني و سنتي ايراني رفته رفته مسير فراموشي را طي مي کند و اگر گهگاه نامي از يک نمايش سنتي ايراني شنيده مي شود هم باز بايد به واقعيت سنتي بودن، ايراني بودن و آييني بودن آن شک کرد.
نکته ديگر آنکه سالها پيش پروژه ملي سازي تئاتر در پي برگزاري سمينارها و همايشها و تحت عنوان برنامه هاي راهبردي تئاتر برگزار مي شد و شايد مهمترين برآيند اين برنامه ها و سياست ها اين بود که شيوه ها و اشکال ايراني نمايش مي بايست ساختار و شکلي علمي و آکادميک پيدا کنند و با برنامهريزي و حمايت تقويت شوند تا شايد روزي ما هم بتوانيم تئاتر پويا و پيوسته و البته زنده ايراني خودمان را داشته باشيم.
امروز اما نتيجه برنامه ها و سمينارهاي مقطعي تنها در برگزاري دوسالانه جشنواره بين المللي تئاتر آييني و سنتي خلاصه شده است. امسال هم همه نمايشگران تئاتر ايراني در اين جشن بزرگ گرد هم خواهند آمد و بعد از مدتي کوتاه پرونده تئاتر سنتي و آييني تا دو سال ديگر بسته خواهد شد.

* نامها و نشان ها

حتما خيلي وقتها با اشخاصي مواجه شده ايد که نام و شهرتشان شباهت زيادي به خودشان، کسب و کارشان، يا اخلاق و رفتار آنها دارد. مثلاً نام کسي قادري است و واقعا هم خوب مي تواند. يا آشناي ديگري که نامش صادق است و در صداقتش هيچکس ترديد ندارد؛ آشنايي که دشت گلي است و لبخندش هميشه بوي عطر گل دارد. کسي از بزرگان که پارسايي است و حقيقتاً پارساست! اما در ميان همه اهالي تئاتر آشناي تئاتر کسي هست که مو لاي درز کارش نمي رود. هميشه همان گونه است که به آن شهرت دارد. «حسين مسافر آستانه» که اهالي تئاتر از او با نام «حسين مسافر» ياد مي کنند.
اين روزها که همه تئاتري ها و البته کانونها و انجمن ها و مديران در آستانه آغاز مشغله هاي جدي تئاتري هستند و اغلب کار و بارشان هم جايي گير است و ظاهرا گره کارشان به دست رئيس مرکز هنرهاي نمايشي باز مي شود و بس، به تکرار از حسين مسافر ياد مي شود. راستش را بخواهيد مدتهاست که همه منتظرند حسين مسافر از مسافرت برگردد يا روزي مسافرت هايش تمام شود.البته مسافر بودن همواره و هميشه مدير مرکز هنرهاي نمايشي بي دليل هم نيست. جناب مسافر به خاطر قلب مهربان و لبخند و آغوش صميمي يکي از معدود هنرمندان تئاتر ايران است که همه دوستش دارند و سفره خانه و دل اهالي تئاتر در هر شهر و آبادي برايش گسترده است. عموي مهربان تئاتر ايران حالا رئيس مرکز هنرهاي نمايشي هم هست بايد به همه تئاتري ها در نقطه نقطه اين کشور هم سر بزند.
طبيعي است که با اين اوصاف با نامي که ايشان حتماً بي دليل به آن شهره نيستند، گاه و بي گاه مسافرت ها... يي هم پيش بيايد.