داعش یا به تعبیری خلافت خودخوانده در عراق و شام نزدیک به 3 سال است که منطقه خاورمیانه را به جنگ و آشوب کشانده است به‌طوریکه سوریه و عراق در این چند سال به‌طور جدی با این گروه سلفی در حال جنگ بوده‌اند.
به گزارش انتخاب؛ بعد از حوادث 11 سپتامبر که هواپیماهای القاعده برج‌های دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک و ساختمان پنتاگون در واشنگتن را مورد هدف قرار دادند دنیا بیشتر از گذشته به خطر روز افزون گروه‌های سلفی- تکفیری پی برد. آمریکا به طالبان و سازمان القاعده اعلان جنگ داد و طولی نکشید که افغانستان در سال 2001 اشغال شد. "اسامه بن لادن" رهبر القاعده مورد تعقیب قرار گرفت تا 10 سال بعد از حادثه 11 سپتامبر در"ابیت آباد" پاکستان به دست نیروهای عملیات ویژه آمریکا ردیابی و کشته شد.
بعد از بن‌لادن سازمان القاعده روبه ضعف نهاد تا اینکه 3 سال پیش ناگهان گروهی سلفی- تکفیری به نام داعش سر برآورد و به سرعت مناطق زیادی را در سوریه اشغال کرد و پس از سوریه دست به یک حمله برق‌آسا به عراق زد و بخش‌های زیادی از این کشور از جمله موصل را به اشغال خود در آورد و پس از این حملات بود که "ابوبکر بغدادی" سرکرده گروه تروریستی داعش خود را خلیفه مسلمین نامید و شهر رَقه در سوریه را پایتخت این خلافت اعلام کرد.
در ماه‌های اخیر به اعتقاد کارشناسان نظامی قدرت داعش تا حد زیادی در عراق و سوریه کاهش پیدا کرده است. در دو ماه گذشته حملات تروریستی این گروه در فرانسه و برخی دیگر از کشورهای اروپایی افزایش پیدا کرد و موجی از نگرانی و دلهره را در جوامع اروپایی ایجاد کرد. در اینجا این سوال‌ها مطرح می‌شود که چرا کشورهای اروپایی و به‌ویژه فرانسه بیشتر مورد این حملات تروریستی قرار می‌گیرند؟ آیا این نشانه استیصال داعش است و به زودی این گروه تکفیری از بین می‌رود؟ و یا این یک تغییر تاکتیک از سوی داعش است؟ نقش آمریکا و غرب در تضعیف یا قدرت گرفتن داعش چقدر است؟
برای بررسی بیشتر این موضوع خبرنگار سیاسی ایسنا منطقه اصفهان با محمدعلی بصیری- استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
آمریکا و غرب قصد تضعیف جریان مقاومت را دارند
بصیری گفت: آمریکا و دولت‌های اروپایی با هماهنگی عربستان آمدند برای مهار جنبش‌هایی که در منطقه بر علیه منافع آنان کار می‌کردند. از جریان‌های سلفی- تکفیری استفاده کردند تا محور اصلی مقاومت را درگیر کنند و در نتیجه منافع خود و امنیت اسرائیل را تأمین کرده باشند.
وی افزود: بنابراین غرب و آمریکا از جریان‌های اسلام‌گرای تندرو که در کشورهایشان حضور داشتند حمایت و این گروه‌ها را سازماندهی کردند. با پول و سلاح این گروه‌های تندرو و تکفیری را وارد منطقه خاورمیانه و خصوصاً عراق و سوریه کردند، اما آن نتیجه مطلوب را به دست نیاوردند به طوری که علی‌رغم حمایت همه‌جانبه غرب از جریان‌های سلفی و تکفیری امروز این جریانات براثر تجارب میدانی که به دست آورده‌اند یک حرکت معکوس را علیه کشورهای حامی خود آغاز کردند و به منظور انتقام‌گیری به انجام عملیات تروریستی در اروپا روی آوردند.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: همان‌طور که دیدیم این عملیات‌های تروریستی در 2 ماه گذشته در فرانسه و آلمان تشدید شد و حتی آمریکا نیز از آن بی‌نصیب نماند. به احتمال قوی اگر غربی‌ها نتوانند مسئله را به شکل عاقلانه جمع و جور کنند این اعمال تروریستی باز هم در شکل وسیع اتفاق خواهد افتاد.
بصیری گفت: برای مثال زمانی که برخی افراد گروه‌های سلفی از خاورمیانه خارج می‌شوند و به کشورهای خود در غرب بر می‌گردند با تجربه نظامی که در منطقه کسب کرده‌اند دست به انتقام‌گیری از دولت‌های غربی می‌زنند.
بیشتر اسلام‌گراهای تندرو در فرانسه هستند
وی در پاسخ به این سؤال که چرا فرانسه در میان کشورهای اروپایی بیشتر مورد حمله قرار می‌گیرد، اظهار کرد: یکی از دلایل مهم این امر این است که بیشتر نیروهای اسلام‌گرا در فرانسه هستند و فرانسه حدود 6 میلیون مسلمان دارد که در اروپا از این نظر اول است. بنابراین طبیعی است که نسبت به دیگر کشورهای اروپایی بیشتر مورد هدف قرار گیرد.
این استاد علوم سیاسی در همین باره افزود: یکی دیگر از دلایل حمله به فرانسه از سوی تکفیری‌ها این است که فرانسه نقش محوری در بسیج نیرو برای حمله به داعش در میان کشورهای اروپایی داشته است.
بصیری در مورد عملکرد نیروهای امنیتی کشورهای اروپایی در مقابله با حملات داعش، گفت: البته ضعف نیروهای امنیتی فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی در وقوع این حملات مؤثر بوده است، اما قدرت مانور گروه‌های تروریستی آن‌قدر زیاد و ریشه دار است که به راحتی می‌توانند نیروهای امنیتی را دور بزنند.
وی ادامه داد: این حملات تروریستی داعش تأثیری بر کاهش حملات کشورهای اروپایی بر این گروه ندارد و بدون شک حملات هوایی ائتلاف بر علیه داعش در منطقه تشدید خواهد شد. در هر صورت استراتژی غربی‌ها این است که دو دشمن بالقوه و بالفعل را در منطقه داشته باشند تا به صورت تدریجی هر دوی آن‌ها را نابود کنند.
آمریکا و غرب از حضور داعش در منطقه سود می‌برند
این استاد علوم سیاسی تصریح کرد: در بلند مدت، دشمن اروپایی‌ها جریان مقاومت و گروه‌های اسلام‌گرا هستند به همین دلیل قصد درگیر کردن هر دوی این گروه‌ها را با یکدیگر دارند تا در یک جنگ فرسایشی بلند مدت هر دو گروه تضعیف شوند. به عبارت دیگر استراتژی اصلی غرب در این درگیری‌ها این است که به‌صورت غیرمستقیم با مدیریت و فروش سلاح و بدون استفاده از نیروی انسانی خودشان، اوضاع را در منطقه مدیریت کنند تا منافع آن‌ها و متحدانشان حفظ شود.
بصیری با بیان اینکه غرب و آمریکا از حضور داعش در منطقه سود می‌برند، گفت: با حضور داعش در عراق و سوریه هم امنیت اسرائیل حفظ می‌شود و هم غرب می‌تواند سلاح‌های بیشتری را به فروش برساند. بنابراین با این وضعیت زیرساخت‌های کشورهای منطقه تخریب می‌شود و در نتیجه این کشورها به یک اقتصاد صرفاً تک‌محصولی که همان نفت است وابسته می‌شوند.
وی در ارزیابی قدرت کنونی داعش، تصریح کرد: داعش هم‌اکنون نسبت به گذشته ضعیف‌تر، زخمی‌تر و در منطقه پراکنده‌تر شده است و بیشتر سعی می‌کند به منافع کشورهای غربی ضربه بزند. هم‌اکنون در عرق و سوریه داعش تحت فشار است به طوری که بخشی از نیروهای این گروه تکفیری به شمال آفریقا، لیبی، سومالی و یمن رفته‌اند. حتی در یمن جاپایی برای خودشان بازکرده‌اند و در افغانستان نیز تحرکاتی دارند و در چند نوبت با طالبان درگیر شده‌اند.
نیروهای امنیتی ایران در مقابله با داعش خوب عمل کرده‌اند
این استاد علوم سیاسی درباره وضعیت ایران در این تحولات گفت: ایران باید سیستم امنیتی خود در مرزها را قوی‌تر و حرکت گروه‌های تکفیری را رصد کند و تا می‌تواند تهدید و خطر آن‌ها را نسبت به خود مرتفع کند. بدون شک داعش در ایران هم قصد انجام عملیات تروریستی را دارد همان‌طور که در استان‌های مرزی یارگیری کرده است و اخیراً هم یک شبکه تروریستی آن با هوشیاری نیروهای امنیتی در تهران متلاشی شد.
بصیری افزود: به هر حال عملکرد نیروهای امنیتی ایران تاکنون خوب بوده است. در منطقه‌ای که تمام کشورهای اطراف ایران بی‌ثبات هستند ایران از امنیت خوبی برخوردار است. اکثر کشورهای خاورمیانه از گروه تکفیری داعش ضربه خورده‌اند اما ایران اسلامی جلوی تحرکات آن‌ها را گرفته است.
وی درباره نقش عربستان در حمایت از داعش، اظهار کرد: عربستان سعودی در واقع مهد ظهور جریان‌های سلفی و وهابی است به‌طوری که اتاق‌های فکر این گروه‌ها در ابتدا در عربستان تشکیل شد و مفتی‌ها آنان به وعظ و خطابه می‌پرداختند. اما همان طور که دیدیم عربستان هم از ضربات گروه‌های تکفیری بی‌نصیب نماند به‌طوری که مدینه و قطیف مورد حملات انتحاری قرار گرفتند.
این استاد علوم سیاسی افزود: تهدیدی که امروز عربستان حس می‌کند این است که اگر یمن تضعیف شود و به پایگاه دومی برای داعش و القاعده تبدیل شود کل این کشور بی‌ثبات می‌شود.
بصیری گفت: به نظر می‌رسد در 2 سال گذشته با ظهور داعش، سازمان تروریستی القاعده نسبتاً به حاشیه رفته باشد، اما به هر حال این دو گروه تکفیری از یک طیف فکری هستند و تنها پوست می‌اندازند، رنگ عوض می‌کنند و اسم تغییر می‌دهند در صورتی که فکر و نحوه عملیات آن‌ها مشابه یکدیگر است. ایمن الظواهری –رهبر القاعده با ابوبکر بغدادی- رهبر داعش ارتباط تنگاتنگی دارد.
وی به نقش آمریکا و غرب در حمایت از گروه‌های جهادی در افغانستان در زمانی که این کشور توسط شوری اشغال شده بود اشاره و خاطرنشان کرد: غرب و آمریکا همان سیاستی را که در افغانستان سازماندهی کردند و بر علیه دشمن مشترکشان که سوسیالیسم و ارتش سرخ بود به مجاهدین افغان کمک نظامی کردند امروز از همان سیاست سه دهه قبل خود ضربه خوردند چراکه در اثر همین حمایت‌ها بود که گروه‌های تندرو و تکفیری قدرتمند و تجهیز شدند.
این استاد علوم سیاسی در همین باره افزود: همین سیاستی را که در افغانستان پیش گرفتند امروز هم در قبال داعش پیش گرفته‌اند تا جریان مقاومت تضعیف شود. آن زمان برای مهار ایدئولوژی شوروی به مجاهدین افغان کمک کردند و امروز هم به دلیل هراس از پا گرفتن اسلام سیاسی و برای مهار اسلام ناب انقلابی از داعش حمایت می‌کنند.
در صورت پیروزی داعش در منطقه، قفقاز مقصد بعدی آن‌هاست
بصیری درباره نگرانی‌های روسیه از تحولات منطقه گفت: روسیه هم احساس خطر می‌کند چون اگر این جریانات تکفیری در منطقه رشد کنند و در عراق و سوریه به پیروزی برسند مقصد بعدی آن‌ها قفقاز و آسیای میانه خواهد بود همان‌جایی که برای روسیه از اهمیت ژئوپلتیکی فراوانی به دلیل دارا بودن منابع غنی نفت و انرژی برخوردار است. به همین دلیل روسیه تمام قد در سوریه وارد شده است تا داعش را در همان جا زمین گیر کند. باید این نکته را هم مد نظر قرار دهیم که کشورهای آسیای میانه به دلیل سنی مذهب بودن مورد توجه داعش هستند و همین موضوع هم روسیه را نگران می‌کند.
وی افزود: غرب و ناتو هم دقیقاً همین را می‌خواهند که منافع روسیه تهدید شود. روسیه هم با تمام توان قصد دارد نگذارد داعش به حوزه امنیتی‌اش وارد شود که نسبتاً هم موفق عمل کرده است و ضربات زیادی را به گروه‌های تکفیری وارد کرده است.
این استاد علوم سیاسی درباره توان داعش در سازماندهی مجدد عملیات‌های تروریستی در خاک کشورهای اروپایی، گفت: تا بحران داعش در منطقه کاملاً مهار و سرکوب نشود و از نظر اعتقادی و میدانی این جریان‌ها تخریب نشوند احتمال تکرار این حوادث دردناک تروریستی باز هم وجود دارد.
بصیری درباره احتمال از بین رفتن تسلط داعش بر موصل، تصریح کرد: واقعیت‌های میدانی نشان می‌دهد که این احتمال است که داعش، موصل را از دست بدهد. با توجه به پیروزی‌هایی که در سوریه به دست آمده است احتمال زیادی می‌رود که اگر عملیات جدیدی انجام شود موصل از دست داعش خارج شود.
وی در همین باره افزود: اگر داعش موصل را از دست بدهد از قدرت منطقه‌ای آن به شدت کاسته می‌شود، اما اینکه داعش به کلی نابود شود در کوتاه مدت بعید به نظر می‌رسد. به هر حال هر چقدر از قدرت داعش کاسته شود نیروهای آن در کشورهای دیگر پراکنده می‌شوند و به یک خطر بزرگ برای امنیت کشورها در آینده تبدیل می‌شوند.
این استاد علوم سیاسی درباره راهکارهایی که می‌توان برای از بین بردن تفکرات تکفیری به کار گرفت، خاطرنشان کرد: مشکل عمده کشورهای اسلامی فقر، تبعیض، بی‌عدالتی و جهل و بی‌سوادی است. تمام این عوامل باعث شده است که برخی افراد این کشورها به‌عنوان نیروی پیاده‌نظام داعش به کار گرفته شوند. برای جلوگیری از چنین رخدادی نخبگان و رسانه‌های جوامع اسلامی باید دست به اطلاع رسانی صحیح درباره اهداف شوم گروه‌های تکفیری بزنند.
بصیری در همین باره افزود: اگر این اطلاع‌رسانی به شکل صحیح
انجام شود بسیار ریشه‌ای‌تر می‌تواند خطر داعش و گروه‌های تندرو را مرتفع
کند تا اینکه بخواهند از طریق برخورد نظامی و اقتصادی آن را مهار و ریشه‌کن
کنند. بنابراین یک حرکت هم‌زمان فرهنگی نیاز است تا این جریان خانمان سوز
مهار شود.
