کجای «بهارستان» ثبت ملی شد؟

کمتر از یک ماه پیش «میدان بهارستان» ثبت ملی شد؛ میدانی تاریخی که یادآور اتفاقات زیادی از دوره‌ی مشروطه بود. اما یک نکته مهم این است که چه چیز از این میدانِ تاریخی ثبت شد؟

به گزارش انتخاب، نمونه‌ی این نوع ثبت‌ها را حدود پنج سال پیش، سازمان میراث فرهنگی در دولت گذشته و در بازارِ گرم ثبت‌هایش به پرونده‌ی کاری خود وارد کرد؛ خیابان ولی‌عصر (عج) از این نمونه بود، یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های ثبت ملی که بحث‌های زیادی درباره‌ی عناصری که باید در این پرونده ثبتی جای می‌گرفتند و نشد، انجام گرفت. 

 

با وجودِ این بحث‌ها، یک مساله وجود دارد، اینکه در ثبت چنین مکان‌هایی که در فهرست پرونده‌های ثبتی «میدان تاریخی» یا «راه تاریخی» قرار می‌گیرند، چه عناصری باید مورد توجه قرار بگیرند؟

فرهاد نظری، مدیر کل دفتر ثبت آثار تاریخی درباره‌ی آن‌چه که در پرونده‌ی ثبتی «میدان بهارستان» مورد توجه قرار گرفته، به خبرنگار ایسنا توضیح می‌دهد: عرصه‌ی میدان تاریخی در «بهارستان» را ثبت کردیم که این عرصه شامل کف، جداره‌ها و فضای میدان است، اما طبیعتا بناهای پیرامون در حریمِ عرصه‌ی میدان نیز باید تحت ضابطه در بیایند.

وی تاکید می‌کند: بناهایی مانند ساختمان مجلس شورای اسلامی یا مسجد سپهسالار با توجه به ثبت ملی بودن‌شان ضوابط حفاظتی را دارا هستند، اما دیگر آثار تاریخی واجدِ ارزش که هنوز در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده‌اند، باید تحت ضابطه دربیایند.

او میدان بهارستان را یک فضای شهری می‌داند که به عنوان یک اثر ملی، به جهت وقوعِ رویدادهای مهم و شئون تاریخی و همجواری با مجلس شورای اسلامی دارای اهمیت است.

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی با تاکید بر ضرورت توجه بیشتر به این میدان تاریخی می‌گوید: باید با شهرداری مذاکره کنیم، آن‌ها قصد ساماندهی دارند، بنابراین باید مطالعه، مرمت و ساماندهی این محوطه تاریخی انجام شود.

نظری در حالی از برنامه‌های آینده که می‌تواند با هدف توجه بیشتر به این میدان تاریخی مورد توجه قرار گیرد صحبت می‌کند که بیش از شش ماه است سازمان زیباسازی در پروژه‌ای با عنوان «ساماندهی و احیای جداره‌ها و نمای میدان بهارستان» را آغاز کرده و حتی بیش از 10 لکه‌ی تاریخی در میدان را شناسایی و تا حد امکان آن‌ها را مرمت و احیا کرده است.

او ادامه می‌دهد: ما تلاش می‌کنیم با شهرداری یک طرح مرمت و ساماندهی داشته باشیم تا همه‌ی نشانه‌های تاریخی را حفظ کنیم و حتی‌الامکان تا جایی که امکان دارد، حال و هوای تاریخی را در میدان بهارستان حاکم کنیم، قطعا متولیان شهری از این موضوع استقبال می‌کنند.

به گزارش ایسنا، بزرگترین خیابان خاورمیانه را هفتم دی ماه 1390 در فهرست میراث ملی به ثبت رساندند، ثبتی که فقط آسفالت خیابان، درخت و جوی آب را شامل می‌شد و هر روز مانند قبل حریم منظری این خیابان بزرگ با ساخت آپارتمان‌ها و برج‌های آسمانخراش مخدوش می‌شود و هیچ حرف و اعتراضی به زبان نمی‌آید! یا «بلوار کشاورز» که همان  سال به لیست ثبتی‌ها پیوست و این اتفاق در این میدان تاریخی نیز  به طور دائم تکرار می‌شود بدون هیچ اعتراضی!

حالا «نظری» میدان بهارستان را محوطه‌ای تاریخی می‌داند که عناصر بسیار کمی از آن  ثبت شده‌اند،  عناصری که اگر هر کدام در طول بهسازی شهری توسط شهرداری از بین برود مانند رنگ جداول میدان، تغییر نمای جوی‌ها یا برداشت آسفالت خیابان و ریخت آسفالت جدید روی خیابان! آیا حکم زندان یا مجرمیت برای این نهاد به دنبال دارد؟

در طول سال‌های گذشته نمونه‌های زیادی از این میدان‌ها در کشور به ثبت رسیده‌اند، و البته در دو فهرست متفاوت با نام «میدان تاریخی» یا «راهِ تاریخی»!  

 

میدان «خان» و بازارهای اطراف آن در یزد، میدان‌های «شهدا» در تهران، «1 5  خرداد» در کاشان، «شهدا» در ساری، «ساعت» در رشت  و «ایالت» در ارومیه از جمله 10 میدان تار یخی هستند که در  فهرست میادین تاریخی به ثبت رسیده‌اند، اما میدان‌هایی مانند «نقش جهان»، « امام خمینی (ره)» در همدان‌ و «حسن‌آباد» در تهران ر ا در لیست «راه‌های تاریخی» به ثبت ملی رسانده‌اند!

توجه به معیارها و عناصری که باید در ثبت این میادین تاریخی و انتخاب لیستی که نام‌شان باید در آن‌ها ثبت برسند حائز اهمیت‌اند، درست مانند آن‌چه در پرونده‌ی خیابان ولی‌عصر (عج) یا میدان بهارستان مورد توجه قرار گرفت و ثبت شد.