دکتر محمدحسین امید، معاون اداری و مالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سرپرست جدید دانشگاه جامع علمی کاربردی، داستان انتصابش به عنوان سرپرست در این دانشگاه را تمام‌شده می‌داند و با تغییرات موردنظر در همه حوز‌ه‌ها به دنبال بازگرداندن این دانشگاه به مسیر اصلی رسالتش است؛ به گفته او حدود 10سال است دانشگاه جامع علمی کاربردی تغییر مسیر داده است. او برای اولین بار از چرایی برکناری رئیس پیشین دانشگاه جامع علمی‌کاربردی صحبت کرده است.

محمدحسین امید، سرپرست جدید دانشگاه جامع علمی کاربردی در گفت‌وگو با آنا درباره وضعیت استادان این دانشگاه گفت: «دانشگاه جامع علمی کاربردی از نظر استاد با همه دانشگاه‌ها متفاوت است. این دانشگاه استاد تمام‌وقت استخدامی ندارد، مراکزی که وابسته به دانشگاه جامع علمی کاربردی هستند برای تدریس دروس از استادان دیگری استفاده می‌کنند. این استادان ممکن است مربیان مهارتی یا استادانی باشند که در دیگر دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند. بنا نیست ما در دانشگاه جامع علمی کاربردی استاد داشته باشیم و حتی در مراکزی هم که متعلق به خود دانشگاه هستند از مدرسان بیرون دانشگاه استفاده می‌شود. در مجموع می‌توان گفت حدود 40 هزار مدرس فعال داریم. این مدرسان کسانی هستند که در تدریس دروس به مراکز کمک می‌کنند اما در استخدام دانشگاه هم نیستند. این استادان از بخش خصوصی از اداره‌های مختلف کشور، کارخانه‌جات و ... هستند، یعنی نیروهای مهارتی هستند که مهارت دارند و دروس مهارتی را هم ارائه می‌دهند. دانشگاه جامع علمی کاربردی به معنای خود دانشگاه یک ستاد است که در تهران مستقر است و 31 واحد استانی دارد، حتی واحدهای استانی هم استاد ندارند و کارشان نظارتی است.»

امید گفت: «در دانشگاه جامع علمی کاربردی در حال حاضر بیش از هزار و 50 مرکز داریم که از این تعداد فقط 23 مرکز متعلق به خود دانشگاه است و بقیه مراکز، مراکزی هستند که یا به دستگاه‌های اجرایی وابستگی دارند یا به بخش خصوصی مرتبط می‌شوند. برای مثال وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جهاد کشاورزی، جهاد دانشگاهی، قوه قضائیه و ... همه مؤسسه دارند، این مؤسسات در چهارچوب مقررات دانشگاه عمل می‌کنند ولی متعلق به دانشگاه نیستند. متاسفانه باید گفت تقریبا حدود 25درصد مراکز در استان تهران و بقیه مراکز در استان‌های دیگر متمرکز هستند، بنابراین نتیجه می‌گیریم که 25درصد مدرسان هم در تهران متمرکز هستند.»

دوره‌های ارشد دانشگاه جامع علمی‌کاربردی در دست بازنگری است

او درباره وضعیت رشته‌ها و مقاطع تحصیلی در دانشگاه جامع علمی کاربردی گفت: «در حال حاضر نزدیک به 500هزار دانشجو داریم که قاعدتاً در مهر تعداد زیادی هم به این جمع اضافه می‌شوند. البته این دانشگاه در مقاطعی حدود یک‌میلیون دانشجو هم داشته است. دانشگاه جامع علمی کاربردی فعلا در دوره کاردانی و کارشناسی پذیرش دارد، البته در یکی دو دوره پذیرش کارشناسی‌ارشد هم داشته است اما فعلا ندارد. دوره‌های ارشد این دانشگاه خاص و پروژه‌‌محور است. برای یک دوره خاص در یک شغل خاص ممکن است دوره‌ای تعریف شود و چند دانشجو با چند مدرس روی یک موضوع مشخص کار کنند و آن دوره تمام شود. دوره‌های ارشد دانشگاه جامع علمی و کاربردی در دست بازنگری است و اگر این بازنگری انجام شود احتمال اینکه بتوانیم برای سال بعد دانشجو پذیرش داشته باشیم؛ زیاد است. در این دانشگاه در 4 حوزه کشاورزی، صنعت، خدمات و هنر دانشجو داریم. دانشجویی هم که در این دانشگاه پذیرش می‌شود، می‌تواند قبلا در هر حوزه‌ای تحصیل کرده باشد و الزامی برای هر نوع مدرک دیپلم در این دانشگاه برای ورود به یک رشته خاص مطرح نیست. در دانشگاه جامع علمی کاربردی باید دروس کارورزی و کاربینی دانشجویان بر دروس تئوری آنها غلبه داشته باشد.»

مرکز علمی‌کاربردی استان فارس برای یکی از کشورهای همسایه نیرو تربیت می‌کند

امید گفت: «اخیرا در حوزه بین‌الملل فعالیت‌هایی شروع شده است و مدیریت قبل نیز در این زمینه کارهای مقدماتی را انجام داده است. چون یکی از سیاست‌های وزارت علوم رفتن به سوی دانشگاه بین‌المللی هم برای استفاده از ظرفیت‌های بیرون از کشور و هم برای ارائه توانمندی‌های داخل به خارج است، طبیعتا برای این دانشگاه هم در این زمینه رسالت‌هایی تعیین شده است و ما بنا داریم هم از تجربیات دانشگاه‌های علمی کاربردی سراسر دنیا استفاده کنیم و هم اینکه بتوانیم به نیازهای کشورهای همسایه پاسخ دهیم. اتفاقا کشورهای همسایه به بسیاری از دوره‌های مهارتی که ما در آنها تجربه داریم برای بازسازی خودشان نیاز دارند. اخیرا یکی از مراکز دانشگاه جامع علمی کاربردی در استان فارس در حال تربیت تعداد زیادی نیروی متخصص در یک زمینه خاص برای یکی از کشورهای همسایه است و ما امیدواریم بتوانیم حداقل برای دو کشور عراق و افغانستان نیروهای متخصص تربیت کنیم.»

سرپرست جدید دانشگاه جامع علمی کاربردی در پاسخ به این سوال که تحلیلتان از نحوه مدیریت دوره قبل به چه صورت است، گفت: «آنچه که من دنبال می‌کنم برایم از اهمیت بیشتری برخوردار است. رسالتی که من دارم و وظیفه‌ای که بر عهده من گذاشته شده، این است که دانشگاه جامع علمی کاربردی که به مرور زمان نه در یک مقطع خاص، بلکه در یک دوره زمانی از مسیر خود دور شده و به سوی دانشگاه‌های دیگر رفته است را به مسیر اصلی خود بازگردانم. یعنی دانشجویان این دانشگاه حتما باید دانشجوی مهارتی باشند و رشته‌ها هم باید شغل‌محور باشند. همچنین پودمان‌ها را هم باید توسعه دهیم. اینها چیزهای مورد نیاز صنعت و بخش اجرایی ما است که به آنها کم‌توجهی شده است. در یک دوره زمانی رویکرد این دانشگاه یک رویکرد کمی بوده است، این رویکرد مورد نقد است و به حق هم مورد نقد است. اما رویکرد جدید کیفیت است و افزایش ظرفیت و رویکرد کمی نه ضرورت دارد و نه به نفع کشور است و نه اینکه بازار کار برای این ظرفیت وجود دارد به ویژه در این دانشگاه که رشته‌های شبه نظری ایجاد شد است. بنابراین ما به این سمت حرکت می‌کنیم که دانش‌آموخته این دانشگاه کیفیت و مهارت لازم را داشته باشد و بلافاصله بعد از فارغ‌التحصیلی بتواند در یک شغل مشغول شود یا اینکه خودش یک شغل را راه‌اندازی کند.»

در دانشگاه جامع علمی‌کاربردی صرفا با یک تغییر نام، رشته‌های شبه‌نظری ایجاد شده است

او ادامه داد: «نقدی که من می‌توانم به گذشته داشته باشم و البته نه به یک دوره خاص، بلکه به یک دوره زمانی 10 ساله مربوط می‌شود، می‌تواند پذیرش دانشجو در این دانشگاه باشد و حتی نمی‌توانم به رؤسا این نقد را داشته باشم. چون در کلان کشور یک سری سیاست‌های کمی در دانشگاه‌ها دنبال می‌شده است. این نقد در این دانشگاه هم هست، به هر حال کیفیت قربانی کمیت شده است و مراکزی که شایستگی لازم را نداشته‌اند مجوز گرفته‌اند که امیدواریم این‌ها اصلاح شود. یکی از مشکلات اساسی در این دانشگاه این بوده که صرفا با یک تغییر نام یک سری رشته‌های شبه‌نظری ارائه شده است. یکی از دلایل آن هم این بوده که بعضی از مراکز در مقاطعی چون شهریه‌های دانشگاه پایین بوده و مقرون به صرفه نبوده است مجبور شده‌اند به سوی دوره‌هایی بروند که هم دانشجوی زیادی داشته باشند و هم اینکه کم هزینه باشند.»

امید افزود: «ماموریت‌های این دانشگاه براساس اساسنامه کاملا روشن است. رشته‌ها باید مهارتی و شغلی شوند. اینکه این دانشگاه از مسیر ماموریت خود دور شده است همه باور دارند که اتفاق افتاده است، اما در مورد اینکه آیا این دور شدن ضرورت داشته، اجتناب‌ناپذیر بوده یا نبوده است، بحث‌هایی مطرح است. حتی اگر من فرض کنم این تغییر مسیر اجتناب‌ناپذیر بوده است و بنا به شرایطی این مسیر انتخاب شده است، الان دیگر این شرایط وجود ندارد. در حال حاضر دیگر آن بار جمعیتی سنگین پشت کنکور وجود ندارد که بگوییم باید به تقاضای آنها پاسخ دهیم. این طور نیست؛ خوشبختانه امروز آنقدر ظرفیت آموزش عالی در کشور ایجاد شده است که ضرورتی ندارد یک دانشگاه کیفیت را قربانی کمیت کند. دور شدن دانشگاه جامع علمی کاربردی از مسیر اصلی خود در یک دوره 10 ساله اتفاق افتاده است عمر این دانشگاه 20 سال است که از نیمه به بعد وارد این فاز شده است. آن نگاه کمیت‌گرایی آموزش عالی که در کشور عمومیت دارد به این دانشگاه هم سرایت کرده است.»

او به فعالیت‌های حوزه‌های مختلف دانشگاه در دوره سرپرستی خودش اشاره کرد و گفت: «ماموریت‌های حوزه آموزشی در دو معاونت تفکیک شده بود که هر دو را در یک معاونت ادغام کردیم. برای اینکه می‌خواهیم بحث‌های مربوط به برنامه‌ریزی مهارتی درسی، گسترش و خدمات آموزشی، امور مدرسان و ... در یک جا قرار بگیرند. در این حوزه نگاه ما تقویت رشته‌های شغل‌محور، تقویت و گسترش رشته‌های مهارتی و گسترش پودمان‌ها است. یک حوزه جدید نظارتی هم در دانشگاه ایجاد شده است که با ایجاد معاونت نظارتی فکر می‌کنیم نقش نظارتی دانشگاه که یک مقدار کم‌رنگ شده بود و مراکز مقررات دانشگاه را رعایت نمی‌کردند اصلاح شود. در حوزه پژوهشی، فعالیت ما رفتن به سوی موضوعات کارآفرینی، ارتباط با صنعت و اشتغال‌زایی برای مجموعه دانش‌آموختگان است. در حوزه بین‌الملل هم جذب دانشجو از کشورهای همسایه و هم دریافت کمک‌های فکری از کشورهایی که در این زمینه صاحب‌نظر هستند در دستور کار قرار دارد. ما در دنیا کشورهایی داریم که در حوزه علوم کاربردی موفق بوده و زبان‌زد هستند.»

امید درباره ماموریت حوزه دانشجویی و فرهنگی نیز گفت: «در حوزه دانشجویی و فرهنگی نیز چون تعداد دانشجویان این دانشگاه زیاد هستند و به طور متوسط در هر مرکز 500 دانشجو وجود دارد، نتوانستند با هم یک هویت دانشگاهی پیدا کنند و کار فرهنگی با آنها صورت نگرفته است، در حالی که بخشی از هزینه‌های مراکز باید صرف کارهای فرهنگی می‌شد. در واقع کار فرهنگی و دانشجویی از هم جدا شده بودند که اینها را هم یکی کرده‌ایم و در حال حاضر معاونت دانشجویی، فرهنگی و تربیت‌بدنی در کنار هم قرار گرفته‌اند. یک مرکز جدید هم به عنوان مرکز قرآن و عترت شکل گرفته است تا بتوانیم در این حوزه هم فعالیت کنیم. ما واحد بین‌الملل نداریم و ترجیح ما این است که واحدها و مراکز دانشگاه خود بتوانند کار بین‌المللی انجام دهند در حال حاضر دانشجوی خارجی هم نداریم، اما جزو سیاست‌های دانشگاه است که در مراکز شرقی و غربی از کشورهای همسایه دانشجو جذب کنیم.»

وزیری که یک روز کسی را نصب می‌کند، می‌تواند یک روز او را عزل هم بکند

سرپرست دانشگاه جامع علمی‌کاربردی درباره نحوه تغییر ریاست قبلی این دانشگاه گفت: «موضوعات مربوط به این جابه‌جایی را نباید من پاسخ دهم. وزیر، روابط عمومی یا معاون حقوقی باید پاسخگو باشند. اما به هر حال اولین بار نیست که در این کشور یک رئیس دانشگاه جابه‌جا می‌شود. حتی در دانشگاهی مثل تهران که دانشگاه مادر ایران است، بسته به سلیقه وزرا، روسا تغییر کرده‌اند. در عین حال وزیری که به یک نفر سمت داد، همان وزیر ممکن است یک روز دیگر تشخیص دهد مثلا من نمی‌توانم این کار را انجام دهم و به همین خاطر تصمیم دیگری می‌گیرد. در واقع این جابجایی‌ها یک چیز بدیهی است که در همه دستگاه‌ها اتفاق می‌افتد و در دانشگاه هم بدیهی است.»

وجود باند فساد در وزارت علوم، فقط یک ادعا است که صحت ندارد

امید ادامه داد: «در مورد دانشگاه جامع علمی کاربردی هم همین‌طور است. آن چیزی که یقینی است می‌توانم بگویم که عملکرد این دانشگاه با سیاست‌های ابلاغی وزیر علوم هماهنگ نبوده است و همین هم برای آنکه وزیر تصمیم جدیدی بگیرد، کفایت می‌کند. حالا رئیس دانشگاهی برود شکایت کند که چرا من را برداشتند و ... . وزیری که یک نفر را منصوب می‌کند این اختیار را دارد که او را عزل هم بکند. از نظر ما این موضوع تمام شده است و پرداختن به این موضوعات نه ضرورت دارد و نه به نفع آموزش عالی است. درباره ادعاهای باند فساد در وزارت علوم به طور قاطع می‌توانم بگویم نه وجود ندارد. ادعاهای آقای اخباری به حوزه آموزش مرتبط است ولی واقعا چنین چیزی نبوده است. من فکر می‌کنم یک سوء‌تفاهمی به وجود آمده است. به هر حال وزارت علوم به دنبال این بود که دانشگاه‌ها ازجمله این دانشگاه به ماموریت‌های خود برگردند و به کیفیت به جای کمیت اهمیت بدهند. این در مورد همه دانشگاه‌ها ابلاغ و اعمال شد. شاید سخت‌گیری‌های وزارتخانه در قبال این دانشگاه باعث شده است که برخی این‌گونه بخواهند تصور کنند. بنابراین تاکید می‌کنم چیزی که ایشان می‌گوید صحت ندارد. این همه دستگاه نظارتی در کشور هستند، خوب است که ایشان مدارک و اطلاعات‌شان را به دستگاه‌های نظارتی بدهند تا رسیدگی شود ولی به نظر من چیزهایی که مطرح شده است فقط یک ادعاست که صحت ندارد.»

او گفت: «این دانشگاه نباید رشته نظری می‌داشت، پس اگر داشته و اگر آنها حذف شده‌اند کار درستی انجام شده است و قطعا این فساد نیست بلکه برگرداندن دانشگاه به مسیر خودش است. یک هیاتی که در آن هم مدیران دانشگاه و هم مسئولان وزارت علوم بوده‌اند، همه رشته‌ها را بررسی کرده و به این جمع‌بندی رسیده‌اند که تعدادی از رشته‌ها یا غیرمهارتی هستند یا با رسالت و ماموریت دانشگاه غیر مرتبط هستند و باید حذف شوند. البته 50درصد رشته‌ها که واقعا به حق حذف شده بود دوباره چیزی حدود 35 درصد آنها برگشت و پذیرش دانشجو صورت گرفت و به مراکز دانشگاه فرصت داده شده است که در یک سال آینده خود را با شرایط و مقررات دانشگاه تطبیق دهند. وزارت علوم و مدیران آن برداشتی از اساسنامه، ماموریت و مسیر این دانشگاه داشتند، مدیریت قبلی هم یک برداشت دیگری داشته، که من فکر می‌کنم برداشت وزارت علوم دولت تدبیر و امید درست‌تر بوده است.»

او افزود: «این گسترش کمی در دوره قبل اتفاق نیفتاده است. به علت اینکه در ابتدای دولت جدید وزارت علوم محدودیتی را برای دانشگاه ایجاد کرده است و فقط هم برای دانشگاه علمی کاربردی نیست بلکه برای دانشگاه پیام‌نور هم اتفاق افتاد. یعنی دانشگاه پیام‌نوری که یک زمان یک میلیون دانشجو داشته است الان تعداد دانشجویانش به نصف رسیده است. در آنجا هم از سیاست اصلی دور شده‌ بودند و باید به مسیر خودشان برگردند. بنابراین می‌توان گفت سیاست کیفیت‌گرایی و کنترل کمیت در مجموعه وزارت علوم اتفاق افتاده و در مورد این دانشگاه هم است.»

سرپرست جدید در دانشگاه علمی‌کاربردی می‌ماند یا به وزارت‌خانه برمی‌‌گردد؟

سرپرست دانشگاه جامع علمی‌کاربردی درباره ادامه همکاری با این دانشگاه گفت: «اولا حکم دیوان عدالت اداری این بوده که تا زمان مشخص شدن نتیجه پرونده، نباید انتصاب رئیس دانشگاه صورت گیرد. درحالیکه انتصاب رئیس مراحل خاص خود را دارد و درخواست وزیر باید به شورای عالی انقلاب فرهنگی برود و در صورت تایید، رئیس انتخاب شود. در دوره‌ای که من سرپرست بودم، وزیر علوم اصلا بنایی بر انتصاب رئیس نداشته است تا نقصی صورت گرفته باشد. اگر من هم در چهارچوب سیاست‌های وزیر عمل نکنم کس دیگری به این دانشگاه می‌آید. من یک سرباز در نظامی جمهوری اسلامی ایران هستم و هر کجا به من ماموریت دهند، انجام وظیفه می‌کنم. براساس قانون در حال حاضر من معاون وزیر علوم و همزمان سرپرست دانشگاه جامع علمی کاربردی هم هستم و طبق قانون در پایان دوره سرپرستی من که یک دوره سه ماهه است و می‌تواند برای سه ماه دیگر هم تمدید شود، تشخیص می‌دهند که چه باید شوند. من در اینجا شغل جدیدی ندارم، حقوق و مزایایی هم به من تعلق نمی‌گیرد، بنابراین منع قانونی هم ندارم. در پایان مدت قانون وزیر علوم تصمیم می‌گیرد که من به سمت قبلی خود در وزارتخانه برگردم یا در دانشگاه بمانم.»