چرا مصر به عربستان پشت کرد

روابط قاهره و ریاض طی ماه های گذشته اختلافاتی را شاهد بوده است. هر چند در سفر پادشاه عربستان به مصر دو جزیره صنافیر و تیران به عربستان واگذار شد اما در ماههای اخیر تقابل هایی بین ریاض و قاهره بویژه در مورد سوریه بروز بیشتری یافته است.

به گزارش ایرنا، در کنفرانس اهل سنت که در چچن برگزار شد نیز حضور علمای الازهر ودعوت نکردن شیوخ وهابی سعودی، در واقع نوعی صف آرایی مصر در برابر عربستان در جهان اهل سنت بود.
دیدار سامح شکری وزیر خارجه مصر با محمد جواد وزیر خارجه ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل نیز موجب غضب عربستان شد.

نخستین بحران در روابط مصر وعربستان بین 'جمال عبدالناصر' رئیس جمهور وقت مصر و 'ملک سعود بن عبدالعزیز' پادشاه وقت عربستان درباره جنگ یمن اختلاف ایجاد شد. مصر در این جنگ یکی از طرفهای درگیر بود، اما عربستان سعودی از حامیان حاکمان یمنی بشمار می رفت.

این یکی از طولانی ترین بحرانهای میان مصر و عربستان بود که در اواخر زندگی جمال عبدالناصر (1970) و دوران پادشاهی 'ملک فیصل بن عبدالعزیز' ادامه داشت.

پس از گذشت مدتی از بهبود روابط قاهره و ریاض و حمایت عربستان در کنار جنگ اکتبر (علیه رژیم صهیونیستی)، مسئله سفر 'انور سادات' به قدس و امضای پیمان کمپ دیوید همچون بمبی در روابط دو کشور منفجر شد.

پس از این پیمان عربستان و عراق رهبری جبهه اعراب علیه مصر را برعهده داشتند و این مسئله با تعلیق عضویت مصر در اتحادیه عرب و قطع روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی بسیار از کشورهای جهان عرب با قاهره همراه شد.

بحران در روابط دو کشور تا زمان ترور انورسادات ادامه داشت و با آغاز ریاست جمهوری 'حسنی مبارک' روابط دو کشور به تدریج به بالاترین سطح ارتقا یافت.

پس از انقلاب مصر و برگزاری تظاهرات مردمی در برابر ساختمان کنسولگری عربستان که به دلیل بازداشت 'احمد الجیزاوی' (وکیل مصری) به اتهام قاچاق مواد مخدر، -در حالی که برخی معتقد بودند وی به علت برخی مسائل سیاسی بازداشت شده- این کشور تصمیم گرفت تا سفیر خود از قاهره را فرابخواند و اعضای هیات کنسولی را نیز از مصر خارج کند.

عربستان سعودی همچنین از زمان پیروزی انقلاب مصر بارها حتی با اعلام آمادگی برای کمک مالی خواستار آزادی حسنی مبارک از زندان شده است.

با توجه به بحران های منطقه ای به ویژه موضوع بحران سوریه می توان گفت که اولویت های مصر و عربستان با یکدیگر متفاوت است.

اولویت عربستان ، توقف نفوذ ایران در یمن، سوریه و عراق است. از همین رو توسل به اسلامگرایان اهل تسنن از جمله اخوان المسلمین برای متوقف کردن ایران از جمله اقدامات مورد نظر سعودی هاست.

علاوه بر این ریاض ترکیه و قطر را از متحدان خود می داند و هر چند وقت یکبار برای آشتی بین مصر و قطر و نیز بین اخوانی ها و مصرتلاش کند ، اما به نظر می رسد این اقدامات مورد قبول عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر نیست زیرا وی نمی خواهد اخوان المسلمین بار دیگر در مصر یمن سوریه ولیبی جان بگیرد.

بنابراین اولویت السیسی در مرحله کنونی برخلاف عربستان عدم حضور اخوان المسلمین در ترتیب اولویت های منطقه ای است. اما عربستان نقش اخوان المسلمین برای مقابله با نفوذ ایران در سوریه و یمن را می پذیرد و حضور آنها در آینده این کشورها را قبول دارد که به معنی ادامه حضور اخوان درمنطقه است.

علاوه بر این حمایت عربستان از اخوان سوریه به معنی وجود متحد قوی ترکیه و قطر است که این نیز به نوبه خود نه تنها به معنی حمایت از اخوان مصر بلکه به معنی فشار بر نقش منطقه ای مصر است.

دیدگاه مصر نسبت به سوریه این است که بقای بشار اسد در قدرت موجب تضعیف گروههای افراطی در سوریه خواهد شد زیرا نبود بشار اسد می تواند موجب بروز خلأ به نفع گروههای افراطی و تکفیری و بروز فاجعه برای کل منطقه شود اما عربستان به دنبال سرنگونی بشار اسد است و آینده سوریه برایش اهمیتی ندارد و نقطه اصلی اختلاف بین مصر و عربستان همین است.
مصر همواره در طول بحران سوریه، گرچه ممکن بود شعارهایی به نفع اهداف سعودی ها در سوریه بدهد، اما همواره از یکپارچگی سوریه حمایت و از هرگونه سخنی درباره سرنوشت بشار اسد پرهیز نمود.

در تمام طول این مدت همکاری های اطلاعاتی مصر و سوریه نیز روال عادی خود را داشت. حتی در زمان حکومت محمد مرسی نیز با اینکه اخوانی ها تلاش داشتند حمایت های بیشتری را از مخالفین بشار اسد داشته باشند اما به این علت که تصمیم گیر واقعی درباره روابط با سوریه ارتش و بخش امنیتی مصر بودند تغییر چندانی در سیاست مصر به وجود نیامد، حتی به نظر می آمد که مرسی نیز با وجود شعارهایی که در حمایت از مخالفان بشار اسد می داد، اما اقدام عملی وی برای تشکیل گروه چهارجانبه شامل ایران، مصر، ترکیه و عربستان، کاری برخلاف رضایت عربستان بود؛ گروهی که عربستان فقط در جلسات نخست آن و البته با سطحی پایین شرکت کرد و در جلسات بعدی آن که در سطح وزرای خارجه و رؤسا تشکیل شد مشارکت نکرد.

در مورد ایران و رابطه با آن باید گفت مصری ها در برقراری رابطه یا همکاری در موضوعات منطقه ای با ایران ملاحظات سعودی ها را در نظر دارند. البته این موضوع فقط به خواست سعودی ها مربوط نمی شود، بلکه این خواسته مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی نیز است. سابقه فشار آمریکا به مصر برای پرهیز از همکاری با ایران به دهه های گذشته برمی گردد و البته سابقه فشار سعودی ها در این باره چندان طولانی نیست و در پنج سال گذشته شدت گرفته است. مصری ها ده ها سال است که از کشورهای مختلف کمک مالی دریافت می کنند، بعد از امضای قرارداد کمپ دیوید، آمریکا با کمک مالی که به دو میلیارد و 300 میلیون دلار در سال های پایانی دوره مبارک رسیده بود و اکنون نیز به زیر دو میلیارد کاهش یافته، بزرگ ترین کمک کننده به مصر بوده است، البته عربستان در مقطع بعد از سقوط مرسی به همراه کویت و امارات وعده کمک 12 میلیارد دلاری به السیسی دادند که بخش زیادی از آن به صورت بلاعوض و یا ودیعه در بانک مرکزی مصر محقق شده است.

اما در مورد یمن به نظر می رسد که سعودی ها به ورود نیروهای زمینی مصری به خاک یمن امیدوار بودند، ولی مصری ها فقط با نیروهای دریایی خود در منطقه دریایی باب المندب گشت زنی می کنند تا مانع از کمک رسانی به انصارالله شوند که آن هم در چارچوب قطعنامه شورای امنیت درباره ممنوع بودن کمک به انصارالله بود، بدیهی است وقتی نیروهای اماراتی و بحرینی وارد خاک یمن شده اند کنار کشیدن مصری هایی که عربستان و امارات چندین میلیارد دلار به آنها کمک کرده اند، نارضایتی و خشم عربستان را به دنبال داشت.

در مورد روابط مصر و عربستان پیش بینی های زیادی شده است و این وضعیت پس از فوت ملک عبدالله بن عبدالعزیز بیشتر شد و با وجود اینکه شواهد زیادی در مورد اختلاف دیدگاههای دو کشور در خصوص مسائل منطقه ای وجود دارد، اما این اختلافات در فواصل زمانی مختلف شدت و ضعف پیدا می کند.

رهبران عربستان سعودی در ارزیابی خود اشتباه کردند آنها گمان می کردند کمک های مالی میلیاردی به مصر آنها را مطیع و دنباله رو ریاض می کند تا همه طرح های سعودی ها را عملی وموضع گیری های عربستان علیه ایران و دولت سوریه را تایید کند و با همه دشمنان عربستان قطع رابطه کند همان کاری که کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام ددادند؛ اما ارزیابی سعودی ها اشتباه بود.

دیپلماسی پشت کردن بهترین توصیف برای روابط میان عربستان سعودی و مصر در این روزهاست و به احتمال زیاد به روابط مصر با دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز کشیده می شود.