چند سال است که شخصیت‌های برجسته جریان محافظه‌کار از هر تریبونِ در دسترس، از حسن روحانی، رئیس‌جمهور و حامیانش اکبر هاشمی رفسنجانی و سیدمحمد خاتمی انتقاد می‌کنند. بزرگ‌ترین و مهمترین تریبون هم نماز جمعه است. از زمان شروع به کار دولت یازدهم، خطبه‌های نماز جمعه، میعادگاه مخالفت با جریان اعتدال بوده‌اند. ویژگی مشترکِ اغلب مخالفت‌ها این است که در آنها به صراحت نامی از سران جریان تحولخواه برده نمی‌شود اما با اشارات و ارجاعات کافی مواضع محافظه‌کاران را علیه دولت و حامیانش مشخص می‌کنند؛ خطبه‌هایی که هر کدام در هر شهر و بعضی‌ها به طور سراسری از طریق رسانه ملی پوشش داده می‌شوند.
دوهفته‌نامه روبه‌رو شماره ششم خود را به طور کامل به نماز جمعه و امامان جمعه اختصاص داده است. این مجله در متنی با عنوان «نبرد تریبون‌ها» از سه سال مواجهه با اصلاح‌طلبان و حسن روحانی در نماز جمعه نوشت: «هفتم اسفندماه ۱۳۹۴ صحنه تقابلِ آشکارِ فهرست مشترک اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان با فهرست اصولگرایان بود. آغاز این رویارویی اما اسفند سال گذشته نبود و ماجرای کاملی محسوب می‌شد که تازه خود را به طور آشکار نشان داد. چند سال است که شخصیت‌های برجسته جریان محافظه‌کار از هر تریبونِ در دسترس، از حسن روحانی، رئیس‌جمهور و حامیانش اکبر هاشمی رفسنجانی و سیدمحمد خاتمی انتقاد می‌کنند. بزرگ‌ترین و مهمترین تریبون هم نماز جمعه است. از زمان شروع به کار دولت یازدهم، خطبه‌های نماز جمعه، میعادگاه مخالفت با جریان اعتدال بوده‌اند. ویژگی مشترکِ اغلب مخالفت‌ها این است که در آنها به صراحت نامی از سران جریان تحولخواه برده نمی‌شود اما با اشارات و ارجاعات کافی مواضع محافظه‌کاران را علیه دولت و حامیانش مشخص می‌کنند؛ خطبه‌هایی که هر کدام در هر شهر و بعضی‌ها به طور سراسری از طریق رسانه ملی پوشش داده می‌شوند.
در امتداد برجام
احمد علم‌الهدی در تازه‌ترین حرف‌هایش و در پاسخ به یکی از سخنرانی‌های رئیس‌جمهور که در آن برجام را مایه عزت کشور دانسته بود، گفت: «یک آقایی نیز می‌گوید با برجام عزت پیدا کردیم. چه عزتی؟ این که شرکت مدلینگ ایتالیایی بیاید عزت است؟ این را در برجام پیش بردید؟» کاظم صدیقی، امام‌جمعه تهران، هم درباره برجام مواضع زیادی گرفته است از جمله این که «برجام را خیلی بزرگ نکنید. مقام معظم رهبری مرتب از بدعهدی دشمن سخن می‌گوید اما عزیزان ما یک بار حاضر نیستند از این بدعهدی‌های دشمنِ غدار ما سخن بگویند. من نمی‌خواهم پرده از روی بعضی چیزها بردارم اما حرکت‌های دیپلماسی کشور باید در همه جا برای ما موجب سرافرازی و اقتدار باشد و عمل فردی و اجتماعی مسئولین نظام ما نیز باید در تراز عمل شهید رجایی باشد.»
حمله به نماینده
بعد از آن که علی مطهری مطالباتش را درباره مسئله حصر مهدی کروبی، میرحسین موسوی و زهرا رهنورد به طور علنی اعلام کرد و مجازات بدون محاکمه آنها را ناقض قانون اساسی و به ضرر مصالح کشور دانست، در مسیر فرودگاه شیراز به دانشگاهی که در آن سخنرانی داشت، از طرف چندین فرد ناشناس مورد حمله واقع شد. رئیس مجلس به شدت این اتفاق را محکوم و دولت به سرعت دستور رسیدگی به موضوع را صادر و تأکید کرد حتما با «اراذل و اوباشی» که به نماینده مردم حمله کردند، برخورد شود. احمد علم‌الهدی اما در یکی از خطبه‌های نماز جمعه مشهد گفت: «افرادی که با مطهری، نماینده مجلس، برخورد کردند اراذل و اوباش نبودند بلکه همین مردم ارزش‌مدار بودند که وظیفه خود دیدند با یک عنصر غیرارزشی و منحرف برخورد کنند و نیروهای متدین پای آرمان‌های خود ایستاده‌اند.»
پاکت نشریات
در هفدهمین اجلاس سالانه بسیج اساتید، احمد علم‌الهدی درباره مسئله توسعه تعامل، خاطره‌ای نقل کرد: «با بررسی نشریه مؤسسه استراتژیک وابسته به مجمع تشخیص مصلحت نظام از ۱۵ سال گذشته تا قبل از دولت یازدهم متوجه می‌شویم مسئله توسعه تعامل در تمام نشریات با پیشنهاد بر بعضی حرکات سیاسی و اقتصادی نشان داده شده است. سال ۸۵ برخی از این نشریات را جمع کردم و در پاکتی آن را از طریق مرحوم طبسی به آیت‌الله هاشمی رساندم که وی بداند انقلابی که روزی خودش سنگ زیرین آن بود، با چه مسائلی روبه‌رو شده است. پس از مدتی از مرحوم طبسی پرسیدم که پاکت را داده است یا خیر و او گفت هاشمی پاکت را به طرفی پرتاب کرده و گفته است، حرف‌های علم‌الهدی مشخص است. او می‌تواند با رئیس نشریه که حجت‌الاسلام روحانی است، صحبت کند.»
کلید و عصا
حسن روحانی در بیست‌ودومین گردهمایی ائمه جماعات سراسر کشور با تأکید بر این که مشکلات اقتصادی یکی، دو روزه حل نمی‌شود، گفت: «این دولت عصای موسی به دست ندارد و ید بیضایی هم ندارد و آن کلمه‌الله و کسی که می‌توانست با اشاره همه را شفا بدهد ندارد.» او که این حرف‌ها را در پاسخ به هجمه‌های متراکم محافظه‌کاران علیه دولت گفته بود، خیلی زود و در اولین نماز جمعه با واکنش طعنه‌آمیز آیت‌الله موحدی کرمانی روبه‌رو شد که «درست است که دولت نه عصای موسی در دست دارد و نه این که ید بیضا در اختیارش است اما بحمدالله کلید دارد. پس این کلید را به کار بیندازد و مشکلات، از جمله گرانی سرسام‌آور را حل کند.»
کلیشه کنسرت‌ها
مدت‌هاست هیچ کنسرتی در مشهد برگزار نشده است. اخیرا احمد علم‌الهدی در یکی از خطبه‌های نماز جمعه با لحن تند و صریح گفت: «کنار گنبد امام رضا نمی‌شود کنسرت برگزار کرد. این خلاف حیثیت و هویت این شهر است. تو کنسرت می‌خواهی، مشهدی نباش! برو یک شهر دیگر زندگی کن!» در ادامه چند نقل قول از امامان جمعه سراسر کشور درباره برگزاری کنسرت‌ها می‌آوریم:
رمضانپور - خطیب جمعه خواف: «نیاز امروز جامعه اسلامی ما برگزاری کنسرت نیست که برخی برای جلوگیری از برگزاری آن در مشهد مقدس، جوسازی می‌کنند.»
سیدمهدی قریشی - امام‌جمعه ارومیه: «تنها توجه به مسئله امنیت درست نیست و باید از محتوای برنامه‌ها به خوبی خبر داشت و در راستای ایجاد فضای معنوی در مراسم‌ها گام برداشت. مسئولان باید حس معنویت را بین اعضای جامعه روان کنند و از ایجاد بوالهوسی و شهوترانی دوری کنند زیرا هر اقدامی شود، هم خود اعمال از فرد و هم اثرات آن از فرد در نامه عمل وی ثبت می‌شود و در نهایت در روز قیامت باید پاسخگوی خداوند متعال باشد.»
رضا سالاری - امام‌جمعه عنبرآباد: «هشدار من در رابطه با فرهنگ اسلامی این است که متوجه باشید در رابطه با فرهنگ، آب رفته از جوی را نمی‌شود برگرداند. انقلاب اسلامی ما را از فکر فرهنگ‌فروشی درآورد. حال چرا امروز دغدغه برخی از مسئولان نظام اسلامی برگزاری کنسرت شده و آیا برگزار کردن کنسرت مشکل اصلی ماست یا روی آوردن جوانان.»
غفوری - امام‌جمعه تفت: «موضع ما در رابطه با برگزاری کنسرت و برنامه‌های این‌چنینی در تفت، همان موضع نماینده ولی فقیه در استان است و آیت‌الله ناصری در همایش ائمه جمعه صراحتا اعلام کردند که به وزیر کشور هم گفته‌ایم، دور یزد را برای برگزاری این برنامه‌ها خط بکشند. یزد حسینیه ایران و تفت حسینیه در حسینیه ایران است و همه ما می‌دانیم که عزاداری مردم این دیار شهرت جهانی دارد. آیا جایگاه معنوی شهر تفت شأنیت برگزاری چنین برنامه‌هایی را دارد؟»
بعد از این برخوردها سرانجام وزیر فرهنگ و ارشاد حسن روحانی در یک عقب‌نشینی واضح، بازی را به امام جمعه مشهد واگذار کرد و علنا اعلام کرد این وزارت به احترام امام جمعه مشهد از خیر برگزاری کنسرت در این شهر گذشت. همین جا بود که موج بزرگی به مخالفت علیه علی جنتی برخاست و مطالبه‌اش این بود که وزیر نباید از حق قانونی مردم بگذرد. حسن روحانی در حاشیه دیدار با جامعه پزشکی این گونه واکنش نشان داد: «ما مجلس شورای اسلامی داریم و هر کسی که صبح بیدار می‌شود و یک تریبون پیدا می‌کند، نمی‌تواند قانون‌گذاری کند و وزیر هم نباید تبعیت کند؛ چرا که وزیر باید تابع قانون باشد. اگر قرار است قانونی وضع شود باید از طریق مجلس اقدام شود و مراحل خود را در شورای نگهبان طی کند و در نهایت رئیس‌جمهور آن را ابلاغ کند تا عملی شود.»
با همه این تفاسیر، سرنوشت برگزاری کنسرت‌ها در دومین کلانشهر کشور هنوز معلوم نیست.
الفبای ناخوانا
در مورد موضوع اجرای مقررات مبارزه با پولشویی یا همان FATF هم دولت شاهد یکی از حجیم‌ترین امواج از سوی امامان جمعه علیه خود بود. احمد علم‌الهدی «برجام» و «قراردادهای نفتی» و «بحث پولشویی» را مثلثی شوم خواند که باعث از دست رفتن استقلال کشور شد. او گفت دولت سر مردم را کلاه گذاشته است و ادامه داد: «این که برجام در مجلس گذشته بدون بررسی تصویب شد، لک‌های سیاه است و ممکن است این قراردادهای FATF و نفتی هم برای مجلس دهم لکه سیاه باقی بماند. در مسئله FATF حیثیت مردم و اصل هستی نظام در ملعبه و خطر است. نماینده‌ای که می‌گوید من از FATF سردرنمی‌آورم، فعل حرام انجام داده و خائن به مردم است و با خیانت خود، سرنوشت مردم را به بازی گرفته است و سردرنمی‌آورم، جواب صدها هزار موکل نیست.»
همزمان با او، احمد جنتی، خطیب موقت نماز جمعه تهران هم با دور زدن روند قانونی رسیدگی به انتقادات به طور مؤکد گفت: «در هر صورت جلوی این امر گرفته می‌شود اما باید درسی برای اینها شود که خدا و انقلاب و نظارت مردم را در نظر بگیرند و بعد هر کاری که می‌خواهند بکنند.»
حجت‌الاسلام عابدیان، خطیب نماز جمعه اردبیل، گفت: «موضوع مبارزه با پولشویی و تروریسم از مواردی است که جمهوری اسلامی ایران همواره خواستار اقدام جدی در این زمینه بوده و هست اما این که آمریکا و کشورهای استکباری که خودشان حامیان تروریسم و فساد هستند، جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران را حامی ترویست معرفی کنند، این قابل قبول نیست.»
سخنگوی دولت در واکنش به اظهارنظرهای تند ائمه جمعه گفت: «همان طور که ما انتظار داریم تریبون نماز جمعه اخلاق، تقوا، دین و سیاست را تبلیغ کند. به همان میزان هم نهادهای تخصصی نظام باید وظایف خود را انجام دهند.»
علاوه بر جوابیه‌ای که شورای سیاستگذاری ائمه جمعه به اظهارات نوبخت صادر و در آن این سؤال را مطرح کرد که اگر اعتراض به این موضوع تبلیغ سیاست نیست، پس اسم آن را باید چه چیزی گذاشت، احمد خاتمی و سیدرضا تقوی، رئیس شورای سیاستگذاری مذکور هم به طور مستقل موضع گرفتند. احمد خاتمی گفت: «درست است که درباره FATF باید در شورایعالی امنیت ملی تصمیم گرفت نه نماز جمعه اما نماز جمعه جای روشنگری است. اگر این روندی که برخی در پیش گرفته‌اند پیش برود، خواهند گفت امامان جمعه وارد مسائل تحلیل سیاسی هم نشوند. نماز جمعه، نماز عبادی - سیاسی است و باید در این مسائل ورود داشت.»
غلامعلی صفایی بوشهری، نماینده ولی فقیه در استان بوشهر و امام جمعه بوشهر نیز گفته است: «ائمه جمعه خود می‌دانند که چه کار کنند و نیازی نیست آنان را به اموری که مرتبط با آنهاست، راهنمایی کنید. آیا صحبت کردن در رابطه با مسائل سیاسی در حوزه ائمه جمعه نیست؟ آیا اگر قراردادهایی دارای ضعف باشند، نباید ائمه جمعه درباره آنها صحبت کنند؟ آیا این حرف بوی محدودیت در رابطه با ائمه جمعه و نمایندگان مقام معظم رهبری نیست؟»
ابراهیم حسینی، امام جمعه ساوه نیز گفت: «متأسفانه برخی به دنبال از بین بردن جنبه‌های سیاسی دین هستند. برخی که در برجام دچار اشتباهات راهبردی شده‌اند، از واگوشدن حقایق نگران هستند. ضمن حفظ احترام برای آقای نوبخت باید بگوییم ایشان در حد و اندازه‌ای نیست که برای ائمه جمعه تعیین تکلیف کند.»
امام جمعه عجبشیر نیز اشاره کرد: «برخی از مسئولین انتظارات بی جا و توقعات زیادی از ائمه جمعه دارند و می خواهند امامان جمعه تمام کارهای آنان را اعم از خوب و بد تأیید کنند. به آقای نوبخت توصیه می کنم مراقب اظهارات خود باشد و چنین کم‌لطفی‌هایی را تکرار نکنند. ما حقوق‌بگیر دولت‌ها نیستیم.»
این افراد شرور و منافق
حدود یک ماه پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۲، اکبر هاشمی رفسنجانی در دیداری که با جمعی از حامیانش داشت، گفت اگر نظام به حرف من گوش می‌کرد، شرارت‌های ۸۸ پدید نمی‌آمد. چند روز بعد از چرخیدن این نقل قول در خبرگزاری‌ها، احمد علم‌الهدی به سرعت واکنش نشان داد و گفت: «یک زمان آقای هاشمی می‌خواهد نظری را ابراز کند، در بیانش آزاد است اما وقتی می‌گوید اگر به نظر من عمل می‌شد آن مسائل پیش نمی‌آمد، چیز دیگری است. مگر نظر آقای هاشمی چه بود که به آن عمل نشد؟ آقای هاشمی نظرش را در نماز جمعه بیان کرد و گفت همه این زندانی‌ها را آزاد کنید و هیچ برخوردی با آنان نکنید. نکته اینجاست که این افرادِ شرور و منافق که به این اکتفا نمی‌کردند و قانع نمی‌شدند. ما از آقای هاشمی می‌پرسیم که آیا باید افرادی که آدم کشتند و اماکن عمومی و خصوصی را به آتش کشیدند، آزاد کنیم؟ آقای هاشمی نظرش را در نماز جمعه داد.»
قضیه لیست انگلیسی
اعتدالگرایان و اصلاح‌طلبان تحت عنوان دو «لیست امید» برای مجلس شورای اسلامی و «خبرگان مردم» برای مجلس خبرگان رهبری به انتخابات هفتم اسفندماه ۱۳۹۴ وارد شدند. در بعضی نسخه‌ها که منسوب به فهرست خبرگان مردم بودند، نام بعضی شخصیت‌ها هم دیده می‌شد که به اصولگرایی معروف‌اند. موحدی کرمانی در واکنش به قرار گرفتن نامش در یکی از لیست‌های منتسب به خبرگان مردم این طور گفت: باید بگویم که من انقلابی و ولایی و اهل اصول هستم. کسانی که اسم بنده را در لیست‌هایشان می‌آورند، می‌دانند من مواضعم چیست. شنیده‌ام که این اصلاح‌طلبان هم اسم من را در لیست‌شان گذاشته‌اند. من راضی به زحمتشان نبودم! هم آنها می‌دانند و هم مردم می‌دانند که من گروه خونی‌ام به این جریان نمی‌خورد و به این جریان نمی‌چسبم. من انقلابی و ولایتمدار هستم و پایبند به اصول. من مطلع شدم دوستانی که همگروه خونی ما هستند هم در برخی لیست‌های انحرافی اسمشان را زده‌اند. من توصیه می‌کنم این دوستان هم از این لیست‌ها برائت بجویند و عدم رضایتشان را از این امر اعلام کنند.»
دری نجف‌آبادی، امام‌جمعه اراک هم که نامش در یکی از لیست‌های منتسب دیده می‌شد، گفت خیلی‌ها من را در خیلی لیست‌ها می‌گذارند اما من فقط در لیست جامعتین هستم. من به کسی نگفتم اسمم را در لیست بگذار و جز لیست جامعتین در لیست دیگری نیستم. حالا یک کسانی من را در لیست‌شان گذاشته‌اند که من اصلا خبر ندارم اما مشخص است از این حرکت که انگلیس دنبال این است که بنزین بریزد در انتخابات. کار انگلیس تفرقه‌انداختن است.»
مجید انصاری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور، در نهایت به این صحبت‌ها واکنش نشان داد و گفت: «طرح موضوع لیست انگلیسی از طنزهای تلخ روزگار ماست؛ چرا که شورای نگهبان با سخت‌گیری فراوان عده‌ای را تأیید صلاحیت کرده است.»
امام جمعه موقت بودن
در نمایشگاه مطبوعات سال ۹۴، حسن روحانی، رئیس‌جمهور، بعضی رسانه‌ها را پلیس مخفی خواند و گفت «از نوشته‌های آنها می‌توان فهمید فردا چه کسی دستگیر می‌شود.» امام‌جمعه موقت تهران، کاظم صدیقی، به تاریخ ۲۲ آبان پارسال در پاسخ به رئیس‌جمهور در نماز جمعه تهران پس از آن که به طور مستقیم رئیس‌جمهور را خطاب قرار داد گفت: «بد است که انسان در برابر بیگانگان رعایت ادبیات و جوانب را بکند اما در مورد خودی‌ها جور دیگری صحبت کند.» این تنها موضع امام‌جمعه موقت تهران و به قول بعضی‌ها «جایگزین هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه» علیه رئیس‌جمهور و حامیانش نبود. همان روز و پیش از اظهارنظرش درباره حرف روحانی در نمایشگاه مطبوعات گفته بود: «نفوذ می‌تواند فکر رئیس‌جمهوری را طوری تغییر دهد که تصمیمات او مطابق میل آمریکا باشد و بدون هزینه ما را به قشون آمریکا تبدیل کند.» او در هفته دولت گفت: «آن چه باید بشود در برابر آنچه شده، اصلا قابل ملاحظه نیست و نیازهای کشور خیلی زیاد است.» در همین نماز جمعه گفته بود که «دولت فرصت باقیمانده را به سیاسی‌کاری و تبلیغات انتخاباتی نپردازد؛ چرا که معلوم نیست فرصت مجددی برای خدمت به مردم پیدا کند.»
در توییتر یک حساب کاربری منتسب به هاشمی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام وجود داشت که یک روز نوشت: «دنیای فردا دنیای گفتمان‌هاست نه دنیای موشک‌ها». پس از آن که بعضی شخصیت‌های اصولگرا واکنش‌های تندی نشان دادند، دفتر هاشمی رفسنجانی سریعا اعلام کرد رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام فاقد هرگونه حساب کاربری در توییتر است اما این باعث نشد کاظم صدیقی در نماز جمعه نگوید: «بعضی‌ها که می‌گویند فردای دنیا فردای گفتمان است نه فردای موشک به آیات قرآن توجهی ندارند.» او ادامه داد و گفت: «دشمن می‌خواهد ما را تحت فشار قرار دهد. مسئولانی هم در داخل با آنها همفکر هستند و می‌خواهند زیر یوغ کافر زندگی کنند.» هاشمی رفسنجانی در سالگرد ورود امام خمینی(ره) در فرودگاه مهرآباد از رد صلاحیت حداکثری اصلاح‌طلبان از طرف شورای نگهبان انتقاد تندی کرده و گفته بود: «عده‌ای صلاحیت شخصیتی را که جدش امام است، قبول نمی‌کنند، باید از آنها پرسید پس شماها خودتان صلاحیت خودتان را از کجا آورده‌اید؟ چه کسی به شما صلاحیت داده است؟ چه کسی به شما اجازه قضاوت داده است؟ چه کسی به شما اختیارات، اسلحه، تریبون، تریبون نماز جمعه و صداوسیما داده است؟ اگر امام نبود، اگر آن نهضت نبود، اگر آن اراده مردمی نبود، شماها هم نبودید. به بیت امام بد کردید و زمانی که باید در این دوران به بیت امام تبریک می‌گفتید، تبریک بدی گفتید. خداوند از سر تقصیرتان بگذرد و باید عذرخواهی کنید.» کاظم صدیقی خیلی زود واکنش نشان داد. او در اولین نماز جمعه بعد از مراسم فرودگاه مهرآباد گفت: «اعتبار شما از کجا است؟ آیا از حضرت جبرائیل اعتبار گرفته‌اید یا از قانون؟ با این تشکیک‌ها خودتان در پیشگاه مردم بی‌اعتبار می‌شوید. معلوم است که شما نظام، قانون و ولایت فقیه را قبول ندارید.»
جهنم یا بهشت
اولین روزهای خرداد ۱۳۹۳ بود که حسن روحانی، رئیس‌جمهور، گفت: «مردم را سر مسائل جزئی و بی‌خودی و بی‌جهت و با بهانه‌های واهی اذیت نکنیم و بگذاریم مردم راحت و در سلامت روحی باشند. این قدر در زندگی مردم مداخله نکنید ولو به خاطر دلسوزی. بگذاریم مردم خودشان راه بهشت را انتخاب کنند. نمی‌توان با زور و شلاق مردم را به بهشت برد.»
این صحبت‌های رئیس‌جمهور واکنش شدید دو نفر از امامان جمعه مطرح کشور را در پی داشت: احمد خاتمی و احمد علم‌الهدی. با این که اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده وقت ناجا، در ارتباط تلفنی با یک برنامه تلویزیونی مواضع رئیس‌جمهور را تقریبا تأیید کرد و گفت: «با زور نمی‌توانیم کسی را مؤمن کنیم، در عین حال ما به عنوان حاکمیت و دولت به جای این که وارد مسائل فلسفی شویم به عنوان یک دستگاه باید وارد کار اجرای قانون شویم.» اما احمد خاتمی تأکید کرد: «اصلا رسالت حکومت دینی همین است که جاده بهشت را صاف کند. مأموریتش هم این است که حکومت وظیفه دارد جاده را هموار کند برای بهشتی شدن مردم.» همزمان با امام جمعه موقت تهران، احمد علم‌الهدی که اصولا همیشه از حاضران در این قبیل مباحث بوده و هست در یکی از خطبه‌هایش پاسخ رئیس‌جمهور را داد: «شلاق که سهل است. با همه قدرت جلوی کسانی که مانع بهشت رفتن مردم شوند، خواهیم ایستاد. این که می‌گوییم نمی‌خواهیم با شلاق مردم را به بهشت ببریم، درست نیست، چون اصلا مسیر فطری انسان‌ها بهشت است و اگر انسان‌ها با مسیر فطری خودشان حرکت کنند، حتما به بهشت می‌روند و کار پیغمبر هم مبارزه با کسانی بود که قصد جلوگیری از رفتن مردم به بهشت را داشتند.»
