تاريخ فلسفه معاصر ايران در محاصره آهن ها

چهارراه ولي عصر(عج)، پايين تر از پارك دانشجو در ميان شلوغي، دود و سر و صداي ماشين ها در گذر يكي، دو خيابان فرعي، ساختماني واقع است كه براي دانشجويان و علاقه مندان به فلسفه در حكم مامني امن به شمار مي آيد.

به گزارش انتخاب به نقل از شرق، انجمن حكمت و فلسفه يا با نام جديدش موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، ردپاي اهالي فلسفه، نويسندگان و اساتيد بسياري را بر خود دارد؛ اساتيدي كه شاگردان شان حالاخود اساتيد طراز اول دانشگاه هاي ايران هستند. چهار دهه پس از تاسيس اين انجمن نگراني هايي بابت حريم آن شكل گرفته است.

رييس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران به همين نگراني اشاره مي كند: ساخت يك مجتمع تجاري هشت طبقه روبه روي ساختمان تاريخي و ثبت شده موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران به تهديدي براي حريم اين بناي ثبت شده در فهرست آثار ملي و بافت فرهنگي خيابان آراكليان تهران تبديل شده است.

غلامرضا اعواني اين موسسه را جزيره فرهنگي خيابان هاي اطراف اميراكرم تهران دانسته و تاسف خورده كه «ساخت و سازهاي تجاري باعث مي شود فضاي فرهنگي حاكم بر اين محله و موسسه از بين برود و تحت الشعاع قرار گيرد؛ هر چند ممكن است اين موضوع از نظر شهرداري و مراكز ديگر چندان اهميتي نداشته باشد.»
    
    ميراث فلسفي و فكري ايران
    انجمن حكمت و فلسفه در دي ماه 1353 به منظور ترويج و گسترش ميراث فلسفي و فكري ايران در دوران اسلامي و قبل از اسلام در داخل و خارج از كشور و نيز آشنا كردن هر چه بيشتر ايرانيان با سنت هاي فكري و فلسفي تمدن هاي شرق و غرب و تطبيق و مقايسه مكتب هاي مختلف فلسفي شروع به كار كرد. فعاليت انجمن را مي توان به عنوان نقطه عطفي در تاريخ فلسفه معاصر ايران دانست. اين انجمن كه توسط سيدحسين نصر تاسيس شد، توانست در طول فعاليت خود محلي براي حضور فيلسوفاني شود كه تا آن زمان سابقه اي از حضور آنان در ايران متصور نبود. انتشار مجله «جاويدان خرد» يكي ديگر از اقدام هاي مهم اين انجمن بود.

اين نشريه كه به زبان هاي فارسي، انگليسي، آلماني و فرانسوي در تيراژ 3000 نسخه منتشر مي شد توانست طي مدت كوتاهي (تنها شش شماره) در محافل بين المللي فلسفه مطرح شود.

 انجمن حكمت و فلسفه ايران با تشكيل كلاس هاي آزاد كه همه بر اساس قرائت و تفسير متون اصيل فكري و فلسفي اداره مي شدند شاگردان خوبي را در اين حوزه پروراند كه امروز هر يك از ايشان خود اساتيد برجسته اي هستند. در كنار كلاس هاي آموزشي بايد به سخنراني هاي فيلسوفان مختلف ايراني و غيرايراني اشاره كرد كه در انجمن انجام شده است.

با انقلاب اسلامي، دوره جديدي از فعاليت هاي انجمن حكمت و فلسفه شروع شد. در سال 61 كلاس هاي فلسفه مجددا داير شدند و فضاي كشور كه به مباحث گوناگون فلسفه نيازمند بود با سخنراني استادان زيادي رونق گرفت. اين افراد با سخنراني هايشان جاني دوباره به انجمن دادند. در سال 63، اين انجمن و 12 موسسه ديگر زير نظر وزارت علوم و موسسه مطالعات فرهنگي (پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي كنوني) قرار گرفتند.
    
    تغيير نام
    30 سالگي انجمن با پوست اندازي آن همراه بود. انجمن در سال 1380 با عنوان موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران به صورت مستقل و با شش گروه پژوهشي كار خود را آغاز كرد. در آبان ماه 83 اين موسسه به طور رسمي كار خود را آغاز كرد.

فعاليت هاي موسسه در شش حوزه تعريف شده اند و هر كدام از حوزه ها مدير گروهي دارد. فلسفه غرب به مديريت غلامرضا اعواني (رياست موسسه)، فلسفه اسلامي به مديريت غلامحسين ابراهيمي ديناني، كلام به مديريت مصطفي محقق داماد، مطالعات علم به مديريت شاپور اعتماد، اديان و عرفان به مديريت شهرام پازوكي و منطق به مديريت موحد.

هر كدام از اين حوزه ها كارشناساني را نيز در زيرمجموعه خود دارند. بيش از 20 نفر هم اكنون عضو هيات علمي موسسه هستند. موسسه همچنين چند دوره است دانشجويان دكترا را در شاخه هاي فلسفه اسلامي، فلسفه غرب و مطالعات علم جذب كرده است. در كنار تمامي فعاليت هاي موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، مي توان به برگزاري همايش و نشست هاي متعدد آن اشاره كرد.

برگزاري چنين نشست ها و همايش هايي تاكنون در نوع خود كم نظير بوده است. افراد مطرحي در موسسه سخنراني كرده اند و جديدترين آراي خود را با پژوهشگران موسسه و ديگر متخصصان فلسفه در ايران در ميان گذشته اند. موسسه چندي است انتشار مجله «جاويدان خرد» را نيز از سر گرفته است.
    
    ديوارهاي مزاحم
    حال انجمن در چهارمين دهه از فعاليت خود با چالشي عجيب مواجه شده است. به گفته غلامرضا اعواني روبه روي انجمن سال ها ساختماني با كاربري كارگاه دوزندگي بود اما از هشت ماه پيش تاكنون سرمايه گذاراني قصد دارند به جاي آن يك ساختمان با كاربري مسكوني و تجاري بسازند. اين در حالي است كه خيابان شهيد آراكليان عرض باريكي دارد و ايجاد يك مجتمع تجاري هشت طبقه در آن، اين خيابان را بسيار شلوغ مي كند. وقتي اينجا مركز تجاري شود، هياهوي رفت و آمدها نيز بيشتر مي شود، در حالي كه تمامي رفت و آمدها در اين خيابان و موسسه مربوط به قشر فرهنگي بوده و هست.

رييس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران تصريح كرد: در مذاكرات هيات امنا با شهرداري بيان شد كه سه طبقه از اين ساختمان زيرزمين است بنابراين ارتفاع اين ساختمان تاثير زيادي بر حريم موسسه نمي گذارد درحالي كه تنها نگراني ما ارتفاع ساختمان جديد نيست بلكه بافت فرهنگي محله نيز مدنظر است كه متاسفانه با ايجاد اين مجتمع از بين مي رود.

گلايه اعواني البته دامن وزارت ارشاد را نيز گرفت: «وزارت ارشاد از پارك دانشجو تا تالار وحدت را مركز فرهنگي اعلام كرده است اما حق آن بود كه اين محدوده تا خيابان نوفل لوشاتو گسترش مي يافت.» پيشتر شهين اعواني، معاون پژوهشي و تحصيلات تكميلي انجمن نيز نگراني خود را بابت ساخت اين مجموعه ابراز كرده بود: «من از سال 1356 تاكنون در اين انجمن مشغول به كار هستم.

آن زمان اين خياباني كه به نام شهيد وارتان آراكليان نامگذاري شده است، كوچه نظامي نام داشت قرار بر اين بود كه ساختمان هاي روبه روي انجمن حكمت و فلسفه به تناوب به پژوهشكده هاي فلسفه علم، فلسفه اخلاق، تاريخ علم وفلسفه تطبيقي و حكمت اسلام و غرب اختصاص يابد.

اما متاسفانه بدون هيچ گونه تغييري كوچه به خيابان تبديل شد و ساختمان هاي اطراف به صورت واحدهاي مرتفع مسكوني درآمد و اخيرا ساختمان روبه روي انجمن حكمت و فلسفه، قرار است تبديل به مركز تجاري شود!» اينها تنها بخشي از دغدغه هاي مسوولان انجمن حكمت است كه به گوش مي رسد، نگراني هاي بسياري هست كه ناگفتني و ناشنيدني است. البته آنچه به جايي نرسد؛ فرياد است.