حفره‌های مرگ زیرپای تهران

فرونشست زمین ٢٨ کیلومتر از اتوبان تهران - قم، ٢١ کیلومتر از جاده ساوه و بزرگراه بهشت زهرا و ٢٥ کیلومتر از کمربندی آزادگان را تهدید می‌کند. رخداد هولناکی که اگر اتفاق بیفتد، سونامی مرگباری در جاده تهران به جا می‌گذارد. این موضوعی است که کاوه زرگران رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق تهران با «شهروند» در میان می‌گذارد و می‌گوید: مرکز تحقیقات راه و شهرسازی با همکاری اتاق بازرگانی نقشه فرونشست دشت تهران را آماده کرده است و براساس این نقشه هشداردهنده نه‌تنها جاده‌های منتهی به پایتخت در معرض یک تهدید هولناک هستند که زیر لایه پوستی زمین در محل راه آهن شهر، پمپ بنزین‌ها و باند فرودگاه مهرآباد خالی شده است. برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی مهم‌ترین عامل این فاجعه‌ای است که تا چند قدمی تهرانی‌ها قرار گرفته است. علاوه بر آن فرسوده بودن لوله‌های آبرسانی شهر و نشت از آنها یکی دیگر از عوامل این تهدید بزرگ است. 

زرگران می‌گوید: عمر شبکه آب تهران در برخی مناطق به بیشتر از ٣٠‌سال می‌رسد و حالا لوله‌های منسوخ و از رده خارج شده به خطری بالقوه در زیر زمین تهران تبدیل شده‌اند. علاوه بر آن حفاری‌های غیراصولی مترو در شهر، موضوع دیگری است که گزارش مرکز تحقیقات راه و شهرسازی نسبت به آن هشدار داده است. تهران که حالا تبدیل به یک بمب مرگبار شده است، بزرگترین راه نجات خود را در اجرای طرح تعادل بخشی و احیای سفره‌های آب زیرزمینی می‌بیند. طرحی که وزارت نیرو متولی اجرای آن شده است اما همچنان درگیر اما و اگرهای تأمین اعتبار برای آن و کسری‌های بودجه است.

منطقه شهریار با بالاترین سرعت نشست می‌کند

شهروندان پایتخت‌نشین طی چند هفته گذشته، شاهد نشست زمین در چندین نقطه از تهران بودند و این اتفاقات زنگ خطر فرونشست زمین در کلانشهر تهران را بلندتر از گذشته به صدا درآورد. کار تا جایی پیش رفت که بحران فرونشست زمین به دلیل کاهش شدید منابع آب زیرزمینی باعث شد تا کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران دست به کار شود و این موضوع را در دستور جلسه نشست اخیر خود قرار دهد. روز گذشته نمایندگان بخش خصوصی در کنار نمایندگانی از نهادهای دولتی و عمومی در این نشست به بررسی این بحران زیستی پرداختند. نگرانی‌ها از فرونشست زمین در تهران تا حدی است که به گفته کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران، برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که سرعت سالانه نشست زمین در دشت تهران در برخی نقاط به ٣٦ سانتیمتر در ‌سال رسیده است. به گفته کاوه زرگران، برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی، از دلایل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشت‌های کشور اعلام شده است و گزارش‌ها حاکی از آن است که هم‌اکنون دشت‌ کبودرآهنگ همدان، ورامین، نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله‌ها و فرونشست قرار دارند. به‌طور نمونه در دشت کبودرآهنگ همدان طی دوره ٢٨ساله معادل ٤١,٨٩ متر و افت متوسط سالانه طی این دوره آماره معادل ١.٥٠ متر نشست رخ داده است.  او با استناد به برخی گزارش‌های مطالعاتی، تصریح کرد که گستره نشست دشت شهریار بیشترین سرعت را تجربه کرده و بخش‌هایی از مناطق ١٦ تا٢٠ تهران را در برگرفته و در معرض ریسک بالا قرار داده است. رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران افزود: سالانه دو متر سطح آب‌های زیرزمینی نزدیک به ٦٠ دشت اصلی در مرکز ایران افت می‌کند و این درحالی است که وجود چاه‌های غیرمجاز در کنار استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، این بحران را تشدید کرده است.

به گفته زرگران، درحال حاضر تعداد ١٥‌هزار حلقه چاه عمیق در استان تهران گزارش شده و آماری از چاه‌های غیرمجاز استان در دسترس نیست. او، مدیریت مصرف آب و پایش آن، مدیریت یکپارچه شهری و نیز پایش اطلاعات در این بخش را ازجمله راهکارهای جلوگیری از پیشرفت فرونشست زمین در کشور عنوان کرد.

مترو کار دست پایتخت داده است

رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق تهران در مورد فرونشست زمین در استان تهران گفت: جنوب تهران به‌طور جدی با مخاطرات نشست زمین مواجه است و بررسی‌ها و گزارش‌های مطالعاتی نشان می‌دهد که در میان مناطق ٢٢ گانه تهران، در مناطق شمالی و به‌طورکلی در شهر تهران دو عامل برای فرونشست وجود دارد که عامل اول فرسودگی تأسیسات شهری ازجمله فرسودگی لوله‌های آب و نشت آب و در نتیجه نشست زمین ناشی از این عامل است و عامل دیگر حفاری‌های صورت گرفته ازجمله شبکه مترو است که در چند ماه گذشته با چند مورد از این فرونشست‌ها در شهر تهران مواجه بودیم. اما در سایر مناطق که عمدتا در جنوب تهران واقع است، به دلیل افت آب‌های زیرزمینی  و آثار تکتونیکی آن نشست زمین خطری جدی محسوب می‌شود و باید به آن توجهی فوق‌العاده کرد. به گفته زرگران، طبق بررسی‌ها، مناطق ١٦، ١٧، ١٨، ١٩ و ٢٠ شهرداری تهران و شهرهای اسلامشهر، شهریار، چهاردانگه، نسیم شهر، صباشهر و کهریزک تحت‌تأثیر فرونشست دشت تهران قرار دارند. او ادامه داد: در منطقه وسیعی از جنوب غرب تهران به مساحت حدود ٦٠٠ کیلومتر مربع، پدیده نشست زمین رخ داده و این نشست کردن همچنان ادامه دارد و این درحالی است که حداکثر میزان نشست در برخی از مناطق دشت تهران نیز ٣٦ سانتیمتر گزارش شده است.

خروجی‌های راه‌آهن

تهران - جنوب و تهران - تبریز در لبه تیغ

رئیس کمیسیون کشاورزی و آب تهران با اشاره به اهمیت پدیده فرونشست در دشت تهران گفت: در کل، حدود ١٢٠ کیلومتر خط راه‌آهن و ٢٥ کیلومتر از خطوط مترو، حدود ٢٠٠ کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود ٢٣٠٠ کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی، ٢ انبار مواد نفتی و سوختی و ٤٤ جایگاه پمپ بنزین و ١٥ جایگاه پمپ گاز، ٧ ایستگاه گاز، ٣٠ کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از ٧٠ کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از ٢٠٠ کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارد. گفتنی است شاخه‌های جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر و همچنین بخش‌هایی از خطوط مترو در مرکز شهر در این محدوده واقع شده است.

فرونشست زمین در جنوب تهران جدی است

در نشست روز گذشته جواد میبدی، مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری و حفاظت آب و آبفای وزارت نیرو اعلام کرد: برخی اقدامات مجلس شورای اسلامی در دوره‌های گذشته منجر به تشدید این بحران شده به‌طوری که در ‌سال ٨٤ با تصویب قانونی، حق‌النظاره از صاحبان چاه‌های مجاز را مجانی کرد. به گفته او برای اجرای هرچه بهتر طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب‌های زیرزمینی، بسترهایی آماده شده است.

شهبازی، نماینده سازمان زمین‌شناسی نیز در این جلسه با بیان این‌که متوسط نشست زمین در شهر تهران، حدود ٥ سانتی‌متر است و رقم ٣٦ سانتی‌متر حداکثر میزان ثبت شده در دشت تهران است، بر ضرورت ارایه راهکارهای اساسی در مدیریت منابع آب تأکید کرد و ارایه نشدن راهکار سازه‌ای برای جلوگیری از فرونشست زمین و وجود برخی پیچیدگی‌ها در دشت تهران را ازجمله موانع پیش روی حل این بحران دانست.