گفتگو، کلید گشاینده قفل درهای بسته

دکتر سیدرضا صالحی امیری وزیر ارشاد در پایگاه اطلاع رسانی دولت نوشت: گفت‌و‌گو یکی از ضروریات جامعه امروز ایران است. نگاهی به تحولات چهار دهه اخیر و تغییرات اجتماعی حاصل از آن، اهمیت نهادینه شدن فرهنگ گفت‌و‌گو را دوچندان می‌کند. 

واقعیت آن است که در پی تغییرات دهه اخیر در نظام خانواده و اجتماع، از گفت‌و‌گو و تعامل فاصله گرفته‌ایم. کاهش مراودات در سطح خانواده به کمتر از بیست دقیقه در شبانه‌روز، بالا رفتن نگران‌کننده آمار طلاق و سیر صعودی آن در پنج دهه گذشته، افزایش میزان منازعات و تعداد پرونده‌های قضایی و مواردی از این دست، همگی بیانگر غفلت از عنصر تأثیرگذار گفت‌و‌گو در میان مردم می‌باشد. 

گفت‌و‌گو و تعامل در سطوح مختلف می‌تواند به حل بسیاری از مسائل مبتلابه جامعه بینجامد و اگر به‌عنوان یک فرهنگ پذیرفته شود، گام مهمی در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش همدردی و انسجام برداشته‌ایم. چرا که گفت‌و‌گو منجر به کاهش عصبیت و شکاف فرهنگی، افزایش اشتراکات، ایجاد فضایی برای داشتن گوش شنوا، پذیرش نقد و شکوفایی و پویایی در جامعه می‌شود. در جامعه‌ای که فضای گفت‌و‌گویی حاکم است، فضیلت، معرفت، اخلاق و بسیاری از فضایل دیگر افزایش می‌یابد.

در این میان تعامل میان کانون‌های حاکمیت، نخبگان و مردم، جامعه‌ای منسجم، سالم، دوراندیش، همه‌جانبه‌نگر و کل‌نگر را نوید می‌دهد و بی‌تردید نخبگان، اصحاب فرهنگ، هنر، علم و دانش و آگاهی از جمله کانون‌های اثر‌گذار در ایجاد فضای گفت‌و‌گویی هستند. همچنان که رسانه نیز به‌عنوان بستری برای انتقال عقاید نخبگان به جامعه و حلقه وصل میان دولت و ملت از دیگر کانون‌های تأثیر‌گذار در جامعه برای افزایش گفت‌و‌گو محسوب می‌شود.

برگزاری «همایش ایران فرهنگی در جهان امروز» در اواخر هفته گذشته که با هدف تمرین گفت‌و‌گو در سطوح نخبگی جامعه و بیان اهمیت موضوع گفت‌و‌گو برگزار شد و استقبال و همراهی بسیاری از نخبگان را به همراه داشت، در حقیقت این پیام روشن را منتقل می‌کند که برای برون‌رفت از فضای فعلی و حل مشکلات جامعه مسیری جز گفت‌و‌گو نداریم. این موضوع باید در سطوح خردتر از جمله میان هنرمندان، دانشگاهیان، اندیشمندان، حوزویان و... دنبال شود.

در این صورت است که گفت‌و‌گو به فرهنگ ملی کشور تبدیل می‌شود و به جای منازعه و تخریب، نقد سازنده و اصلاح روش‌ها اهمیت می‌یابد. بنابراین نقطه آغاز تعامل در جامعه، گفت‌و‌گوی فرهنگی است. چنان‌که عامل اصلی منازعه نیز، تخاصم فرهنگی است. در حقیقت، منازعه فرهنگی به‌دلیل عدم گفت‌وگو و مدارای فرهنگی شکل می‌گیرد. 

نادیده انگاشتن تنوع و تکثر فرهنگی به‌عنوان یک واقعیت انکار‌ناپذیر، زمینه منازعه فرهنگی را فراهم می‌کند، در حالی که پذیرش آن ما را به وحدت و همگرایی فرهنگی رهنمون می‌سازد. پس می‌توان با سازگاری و تأکید بر نقاط مشترک به مسائل بزرگتر و دغدغه‌های اصلی جامعه فکر کرد و در جامعه پرآسیب امروز، راه تداوم حیات اجتماعی، از مسیر گفت‌و‌گو می‌گذرد. 

باید گفت‌وگو، تعامل، سازگاری، ‌هم‌اندیشی، تحمل، مدارا و پذیرش حق دیگران برای زیست فرهنگی را به رسمیت بشناسیم. از این منظر گفت‌و‌گوی فرهنگی زمینه‌ای برای اشاعه گفت‌و‌گو به دیگر حوزه‌های تعاملی نظیر سیاست و اقتصاد نیز خواهد بود. 

آنچه که نباید مورد غفلت قرار گیرد، لوازم اخلاقی تحقق گفت‌وگوی فرهنگی یعنی تواضع، وفای به عهد و مشارکت است. گفت‌وگو باید با اصل احترام به تفکر، اعتقادات و آداب و رسوم طرف‌های گفت‌وگو همراه باشد. نتیجه گفت‌وگو باید به مشارکت‌جویی و همزیستی مسالمت‌آمیز فرهنگی متنوع منجر گردد.

کوتاه سخن اینکه گفت‌وگو راهبرد و مهم‌ترین کلید گشاینده قفل درهای بسته و گفت‌وگوی فرهنگی، بخشی اساسی از تداوم حیات اجتماعی ما است.