آیا اوباما از تاریخ خارج خواهد شد؟

 با آغاز تحولات چند ماه اخیر در جهان عرب ممکن است بسیاری از افراد ضرر کرده باشند اما بیداری عربی که از ماه دسامبر در تونس آغاز شد و به سرعت به کشورهای دیگر رسید باراک اوباما را در ردیف یکی از زیان دیدگان اصلی از این تحولات قرار داده است.

در کنار بیداری عربی اگر شکست اوباما در طرح صلح منطقه ای را اضافه کنیم زیان رئیس جمهوری آمریکا در منطقه را باید زیانی فاحش خواند تا جایی که به تهدیدی علیه رویاهایش برای بازی نقش تاریخی در خاورمیانه تبدیل شده است.

شکی نیست خاورمیانه از جمله مناطقی است که در سیاستهای اوباما در اولویت قرار دارد و وی از آغاز روی کار آمدنش در راس کاخ سفید توجهی جدی به این منطقه داشت زیرا تصمیم داشت با توفیق در نهایی کردن صلح منطقه ای نامش را به عنوان اولین رئیس جمهور سیاه پوست آن هم رئیس کشوری که ریشه در نژاد پرستی دارد در تاریخ ثبت کند اما نه تنها در این زمینه موفق نبود بلکه با توجه به تحولاتی که منطقه شاهد بود و هنوز هم در برخی از کشورهای عربی در جریان است حال باید نگران آن باشد که ممکن است دچار ناکامی هایی شود که می تواند حتی نامش را از تاریخ حذف کند.

از زمانی که آمریکا خود را به عنوان ابرقدرت جهان مطرح کرده و به بازیگر اصلی در عرصه بین الملل تبدیل شده است به نظر می رسد اولین باری است که این کشور در جهت دهی منافع کاخ سفید در منطقه عاجز مانده است. باراک اوباما را باید اولین رئیس جمهوری آمریکا خواند که نتوانست هیچ یک از دو طرف اصلی درگیر در منطقه را ( اسرائیل و اعراب) راضی نگه دارد زیرا نه اسرائیل از او دلخوشی دارد و نه اعراب چیزی از او دیدند که تایید بر حکمت و تدبیرش باشد.

دولت اوباما با نوسانات شدیدی که در مواضعش در قبال تحولات اخیر خاورمیانه نشان داد خود بخود سبب بی اعتمادی بسیاری از دولت های عربی شد تا این دولتها دوستی با آمریکا را دلگرم کننده ندانند ضمن اینکه این دولت در جلب نظر افکار عمومی مخالف در کشورهای عربی نیز ناکام بوده است.

وقتی تنگنای دوجانبه آمریکا چه از سوی اعراب و چه از طرف اسرائیل را ارزیابی کنیم اوضاع دشواری که اوباما در آن گرفتار آمده است آشکارتر می شود. حکومت بنیامین ننتانیاهو در اسرائیل هر چند در تعامل با آمریکا این کشور را دشمن خود نمی پندارد اما سیاست های اوباما سبب شد تا رویکرد اسرائیل به کاخ سفید مبتنی بر تعامل با یک هم پیمان اساسی نباشد و حتی چنین تعاملی را باید رویکرد جامعه امروز اسرائیل خواند زیرا سیاستهای نتانیاهو سیاستهای جامعه راستگرا و تندروی اسرائیل است.

واقعیتی است که وقتی جهان عرب اوباما را با آن همه شعار در دوران تبلیغات انتخاباتی و حتی پس از آن، در مسئله کوچکی چون تلاش برای متوقف ساختن سیاست شهرک سازی اسرائیل موفق نمی بیند چگونه باید به او دلخوش باشد؟ در چنین شرایطی آنچه ناخرسندی اعراب را بیشتر می کند تصمیم دولت آمریکا برای وتو کردن طرح به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطینی در مرزهای 1967 و به پایتختی قدس است که قرار است تشکیلات خودگردان آن را در ماه سپتامبر به سازمان ملل تحویل دهد.

از آنجایی که تحولات و تغییرات چند ماهه در چند کشور عربی برای اوباما و دولتش غیر قابل پیش بینی بود آنان را در یک غافلگیری شدیدی قرر داده است و همین امر تا حدی سبب سردرگمی اوباما و اعضای دولت او شده است.

سردرگمی اوباما سبب شد تا چاره ای جز تعامل با اتفاقاتی نداشته باشد که هنوز نتیجه بسیاری از این اتفاقات را نمی داند حال آنکه همین جهل به نتایج بوده است که سبب شد تا در ماههای اخیر مواضع سست و پرنوسانی در قبال آنچه که در مصر و تونس اتفاق افتاد داشته باشد.

تحولی که در تونس آغاز شد آمریکا را غافلگیر کرد اما سرعت تکرار این تحول در مصر برای دولت اوباما غافلگیر کننده تر بود تا جایی که در طی 17 روز از روزهای اوج انتفاضه مصر( بیست و پنجم ژاویه تا 10 فوریه) کاخ سفید چهار بار مواضع خود را عوض کرد.

 البته مواضع آمریکا در موضوع لیبی آشکار بود اما این امر ناشی از درایت کاخ سفید یا نشان از عبرت گرفتن اوباما از حوادث تونس و مصر نبوده است بلکه آنچه در اتخاذ مواضع کاخ سفید در باره لیبی به کمک اوباما شتافت سیاست های سرکوبگرانه قذافی علیه مردم لیبی و چهره منفی او در جهان عرب و جامعه بین الملل بوده است در نتیجه اگر لیبی هم وضعیتی مشابه با مصر و تونس داشت شاید هنوز هم شاهد ثبات موضع آمریکا در قضیه این کشور نبوده ایم.

* وحید عبدالحمید