عیدت مبارک، قلبت سلامت!

دکتر محمدصادق کشمیری*: مبتلایان به فشارخون، نارسایی‌های قلبی، تنگی یا انسداد عروق کرونر، بیماران با مشکلات مهم دریچه‌ای قلب و سایر بیماران قلبی جزو افرادی هستند که باید برای حفظ سلامت خود در نوروز به ملاحظات ویژه‌ای توجه داشته باشند. البته این بیماری‌ها مانعی برای سفر محسوب نمی‌شوند اما بی‌توجهی به اصول سفر سالم می‌تواند تعطیلات نوروز را به کام این بیماران تلخ کند. پس برای لذت بردن از ایام نوروز و آغاز سال جدید، نکات زیر را به خاطر بسپارید.

  

1. قبل از سفر حتما برنامه‌ریزی کنید

برنامه‌ریزی سفر برای بیماران قلبی و افراد مسن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این افراد نباید حین سفر دچار خستگی و بی‌خوابی شوند، بنابراین باید از قبل درمورد مسیر سفر و محل اسکان در مقصد آگاه باشید. عجله و استرس نیز برای این افراد بسیار خطرناک است. پس برای رسیدن به‌موقع به وسیله نقلیه و مقصد، از قبل برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشید.

2. بیش از حد نیازتان دارو ببرید

مصرف نادرست داروها از دیگر عوامل خطر در سفر است. بیماران قلبی باید فهرست داروهایشان را همراه با نام ژنریک آنها در کیف خود قرار دهند و بیشتر از تعداد روزهای سفر با خود دارو حمل کنند. بسیاری از داروها در کشورهای دیگر با نام‌های تجاری متفاوتی عرضه می‌شوند یا گران‌قیمت هستند، بنابراین تهیه دارو در کشورهای خارجی ممکن است مشکل باشد. توصیه می‌شود داروهای خود را در دو کیف جداگانه قرار دهید تا درصورت گم شدن یکی از آنها به بسته دیگر دسترسی داشته باشید.

3. مامور فرودگاه را از وجود باتری در قلبتان مطلع کنید

سفر با هواپیما برای بیماران قلبی بسیار مناسب‌تر از وسایل نقلیه زمینی است زیرا زمان کوتاه‌تری را به خود اختصاص می‌دهد. البته اگر فرد با سفر هوایی دچار استرس و ترس شدید می‌شود باید از وسیله نقلیه زمینی استفاده کند. افرادی که دارای باتری قلبی ضربان‌ساز یا شوک‌دهنده هستند نیز نباید در فرودگاه از گیت‌ها یا دروازه‌های بازرسی عبور کنند زیرا امواج الکترومغناطیس در کارکرد باتری قلب اختلال ایجاد می‌کند. این افراد معمولا کارت‌هایی دارند که با نشان دادن آنها به مامور فرودگاه می‌توانند از کنار گیت یا دروازه بگذرند.

4. ممنوعیت سفر هوایی را در نظر بگیرید

سفر با هواپیما برای بیماران قلبی ممنوعیت مطلق ندارد. افرادی که دچار آنفارکتوس میوکارد (سکته قلبی) شده‌اند بعد از ترخیص از بیمارستان می‌توانند سفر هوایی داشته باشند اما این بیماران اصولا 1 ماه بعد از سکته به زندگی عادی و طبیعی خود بازمی‌گردند. مبتلایان به پرولاپس دریچه میترال نیز منعی برای سفر هوایی ندارند. این مشکل بسیار شایع اما معمولا بی‌خطر است و حدود 20 درصد از مردم جامعه به آن مبتلا هستند. افرادی که جراحی قلب باز داشته‌اند نیز از زمان ترخیص‌ می‌توانند سوار هواپیما شوند. بیمارانی که تعویض دریچه قلب داشته‌اند تا 2 هفته، افرادی که آنژیوگرافی کرده‌اند تا 24 ساعت و کسانی که آنژیوپلاستی انجام داده‌اند هم تا 48 ساعت نباید سوار هواپیما شوند. بیماران مبتلا به ترومبوفلبیت و سایر افرادی که در معرض خطر لخته در عروق پا هستند نیز فقط به شرط مصرف منظم داروهایشان می‌توانند سفر هوایی داشته باشند. این افراد باید هر 30دقیقه تا 1ساعت از جای خود بلند شوند و راه بروند. افراد مسن و سایر بیماران قلبی نیز هر 1 تا 2 ساعت باید برای 5 تا 10 دقیقه از روی صندلی بلند شوند و راه بروند.

5. اگر آنژین قلبی ناپایدار دارید، سفر نروید!

افراد مبتلا به آنژین‌های ناپایدار نباید سوار هواپیما شوند. آنژین درواقع همان درد قلبی است که می‌تواند پایدار یا ناپایدار باشد. مبتلایان به آنژین‌های پایدار از مدت‌ها پیش درد قلبی را تجربه کرده‌اند. این افراد می‌دانند که اگر از یک حدی بیشتر فعالیت داشته باشند دچار درد قلبی می‌شوند، اما آنژین‌های ناپایدار از قبل وجود نداشته‌ و به تازگی ایجاد شده‌اند. برای مثال فرد همیشه 20 پله را به راحتی بالا می‌رفته اما اخیرا بعد از پله پنجم دچار تنگی‌نفس و درد قلبی می‌شود. این افراد باید در اسرع وقت برای بررسی مشکل خود مراجعه پزشکی داشته باشند و از سفر و سوار شدن به هواپیما خودداری کنند، اما مبتلایان به آنژین‌های پایدار می‌توانند با اجازه پزشک و مراقبت‌های لازم سفر هوایی داشته باشند. مبتلایان به آنژین قلبی باید همیشه همراه خود داروی نیتروگلیسیرین (به‌صورت قرص زیرزبانی یا اسپری) داشته باشند. حتی افراد سالم هم بهتر است این دارو را در جیب یا کیف خود نگه دارند، شاید روزی جان یک نفر را از سکته در خیابان، اتوبوس و... نجات دهند. لازم به ذکر است که تاریخ مصرف قرص زیرزبانی بسیار کم و در حدود 6 ماه است.

6. برای بیماران قلبی، دریا بهتر از کوه است!

سفر به ارتفاعات بیش از 2 هزار متر از سطح دریا برای بیماران قلبی می‌تواند خطرناک باشد زیرا در این مکان‌ها از اکسیژن خون کاسته می‌شود و فشارخون افزایش می‌یابد، بنابراین سفر به مناطق ساحلی برای این افراد مناسب‌تر است. البته سفر به اغلب مناطق کوهستانی ایران برای بیماران قلبی مجاز است و تنها نباید به سمت قله‌های بلندی مثل دماوند سفر کنند.

7. دمای هوای مقصد را در نظر بگیرید

بیماران قلبی باید به دمای هوای مقصد سفر توجه داشته باشند. سرما، انرژی و کالری زیادی از بدن می‌گیرد زیرا بدن برای گرم نگه داشتن خود باید انرژی مصرف کند، بنابراین قرار گرفتن در مناطق خیلی سرد می‌تواند به بدن فشار بیاورد و خونرسانی به عروق کرونر و قلب را در بیماران قلبی مختل کند. دمای بالا نیز می‌تواند با خطر گرمازدگی، کم‌آبی و آسیب کلیوی همراه باشد. استرس حاصل از گرما و سرمای بیش از حد هم مشکلات این افراد را دوچندان می‌کند. به همین دلیل بیماران قلبی باید حتما از پوشش مناسب با دمای هوا استفاده کنند و قبل از سفر پیش‌بینی‌های لازم را در نظر بگیرند.

8. خودتان را زیادی خسته نکنید

در سفرهای نوروزی ممکن است میزان فعالیت و پیاده‌روی افزایش یابد. بیماران قلبی و افرادی که دچار گرفتگی عروق قلب هستند نباید بیش از حد تعیین‌شده توسط پزشک، ورزش و فعالیت بدنی داشته باشند. میزان فعالیت مجاز را می‌توان با کمک تست ورزش برای این بیماران تعیین کرد. در این تست فرد در حضور پزشک روی تردمیل می‌دود و همزمان از او نوار قلب گرفته می‌شود. به‌طور کلی بیماران قلبی باید تا حدی فعالیت داشته باشند که دچار خستگی، تنگی‌نفس و درد قفسه‌سینه نشوند. لازم به ذکر است که ورزش و فعالیت بدنی برای بیماران قلبی مفید و ضروری است اما نباید در آن افراط و تفریط شود. همچنین فعالیت بدنی نباید به‌طور ناگهانی نسبت به روزهای قبل افزایش یابد بلکه باید به‌تدریج و در طول زمان بیشتر شود.

9.برای رفتن به بیمارستان بهانه نیاورید

بیماران قلبی و افراد مستعد باید از اهمیت زمان درمورد سکته‌های قلبی آگاه باشند. برای درمان و رسیدگی به سکته، فرصت بسیار محدودی وجود دارد. افراد باید به محض وقوع درد قلبی و قفسه سینه، هرچه سریع‌تر به مرکز درمانی مراجعه کنند. در تعطیلات نوروز خیلی اوقات به این دردها بی‌توجهی می‌شود. برای مثال ممکن است فرد در مهمانی یا مسافرت باشد و مراجعه به پزشک را پشت گوش بیندازد یا اینکه در منطقه ویلایی باشد و دسترسی نزدیک به مرکز درمانی نداشته باشد. خیلی از افراد نیز گمان می‌کنند که در ایام نوروز مراکز درمانی تعطیل هستند یا شهرستانی که در آن حضور دارند فاقد متخصص قلب است، در حالی که باید گفت در تمام شهرهای ایران متخصص قلب حضور دارد و بیمارستان‌ها، به‌خصوص بخش اورژانس، در تمام شبانه‌روز به فعالیت خود ادامه می‌دهند. پس به این بهانه مراجعه پزشکی را پشت گوش نیندازید و جان خود را نجات دهید.

10. تغذیه‌تان را سالم‌سازی کنید

مصرف غذا به‌خصوص فست‌فود در تعطیلات نوروز معمولا بسیار بیشتر از روزهای عادی است. افراد در این روزها اغلب رژیم غذایی طبیعی خود را کنار می‌گذارند و به غذاهای چرب، شور و سنگین، نوشیدنی‌های گازدار و شیرینی‌جات روی می‌آورند. زیاده‌روی در مصرف نمک برای مبتلایان به فشارخون و نارسایی قلبی بسیار مضر است و باعث تشدید مشکلات قلبی می‌شود. نمک می‌تواند باعث افزایش فشارخون و بالا رفتن خطر سکته قلبی و مغزی شود؛ حتی اگر فرد تحت درمان با داروهای فشارخون باشد. بیماری‌های گوارشی نیز معمولا طی نوروز به‌دلیل پرخوری و تنوع غذایی افزایش می‌یابد. غذاهای چرب و شیرین باعث تشدید گاستریت یا ورم معده و ریفلاکس می‌شوند. برای جلوگیری از این عوارض باید تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهید و از غذاهای سبک استفاده کنید.

11. آجیل بخورید، اما به اندازه!

آجیل و مغزدانه‌ها از جمله گردو، پسته، بادام، فندق، تخمه، بادام زمینی و... همگی می‌توانند برای حفظ سلامت قلب و عروق مفید باشند. این خوراکی‌ها از کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسرید خون می‌کاهند و کلسترول مفید (HDL) را افزایش می‌دهند، اما اگر آجیل شور باشد، برعکس، باعث افزایش خطر سکته و بیماری‌های قلبی می‌شود، بنابراین آجیل را باید بدون نمک و ترجیحا خام مصرف کنید. برای هدیه دادن به میزبان نیز بهتر است به جای شیرینی، یک دیس میوه یا یک بسته آجیل بدون نمک همراه با خود ببرید.

12. دور سیگار خط بکشید

در تعطیلات معمولا میزان مصرف دخانیات بالاتر می‌رود، به‌خصوص اگر فرد در جمع‌های سیگاری قرار بگیرد. مصرف بیش از حد سیگار در یک بازه زمانی مشخص نه‌تنها در طولانی‌مدت مشکل‌ساز می‌شود بلکه در کوتاه‌مدت نیز فرد را در معرض خطر سکته قلبی قرار می‌دهد.

*فوق‌تخصص قلب و عروق، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی