تصويرسازي يک قهرمان بي بديل

داود ميرباقري در ميان مجموعه سازان تلويزيون نامي ممتاز و صاحب اعتبار به شمار مي رود و با ساخت مجموعه هاي تاريخي- اسلامي نام خود را پر آوازه کرده است . کارنامه بيست ساله او گواهي بر اين مدعاست. او با مجموعه هاي موفق امام علي(ع) و معصوميت از دست رفته، که هر دو به نوعي با مذهب در ارتباط بودند، نشان داده است که علاقه خاصي به تصوير سازي زندگي سياسي و اجتماعي اعراب در تقابل با حضور اسلام در جامعه عربي آن دوره دارد.

مجموعه عظيم و خوش ساخت"مختار نامه" هم در راستاي اين حماسه سازي به شمار مي رود. ميرباقري در اوايل دهه 1380 توانايي و تسلطش بر مديوم سينما و به تبع آن تلويزيون را اثبات کرد و با توجه به اشراف قابل توجهي که به تاريخ اسلام دارد  تحليل هاي نزديک به واقعيتش از حوادث و وقايع تاريخ اسلام مورد تاييد مديران صدا و سيما قرار مي گيرد و با اين فرصت و با استفاده از بودجه  کلان، ايده هاي بکر خود را در قالب مجموعه"مختار نامه"پياده مي کند. مختار نامه در حالي به پخش رسيد که پيشينه هفت سال تلاش او، کاري آبرومند و پر مخاطب را خلق کرده است. در اين ميان ساخت مجموعه هاي عظيم تاريخي او را به عنوان يکي از برترين نام هاي صاحب سبک در اين عرصه مطرح کرده است .سبک منحصر به فرد کارگرداني مير باقري که يکي از شاخصه هاي مهم آثار او به حساب مي آيد، شخصيت پردازي عميق و معقول کاراکترهايش است. اين موضوع در تاثيرپذيري و بسط کاراکترهاي منفي آثارش بازخورد استثنايي سبک کارگرداني او به حساب مي آيد و همين امر مهمترين جاذبه آثار اوست ، مشاهده کاراکترهاي با باردراماتيکي درخور توجه، به ويژه در تقابل قطب هاي منفي و مثبت.

يکي ديگر از نکات بارز آثار او استفاده از ديالوگ نويسي خاص و منحصر به فرد کاراکترهاي قصه هاي تاريخي است که در نهايت نقش مهمي در مرزبندي شخصيت هاي حق و باطل ايجاد کرده است. اين موضوع را تعميم بدهيد به عظمت کارهاي چهره پردازي و صحنه آرائي که در نهايت منجر به خلق آثاري مي شود که تاويل جديد و مدرني از داستان هاي کهنه و قديمي است که در اذهان مردم به نوع ديگري ماندگار شده اند . همه اين نکات ياد شده در اين مجموعه به کاملترين شکل گرد هم آمده و به درجه اعلاي کيفيت (در استانداردهاي سريال سازي تلويزيوني در ايران) رسيده اند.

گويي مير باقري همه ايده ها و تصويرهاي ذهني خود را با بهره مندي از امکانات و زمان کافي پرورانده است .

اما شايد مهم ترين ويژگي مختارنامه نگاه منحصربه فرد داوود ميرباقري به تاريخ و علوم اجتماعي باشد  و همين امر باعث شده است اين سريال با سريال هاي هم رديف خودش تفاوت زيادي داشته باشد.

ميرباقري در مختارنامه کيفيت بصري ويژه اي ايجاد کرده که نمونه اش در سريال موفق امام علي هم ديده شده بود. فيلمبرداري به شيوه 35 ميلي متري در خدمت فضاسازي است و ميدان عمل مناسبي را به کارگردان داده است. علي الخصوص در صحنه هاي جنگ و چينش نيروهاي خير وشر استفاده از اين شيوه فيلمبرداري و نماهاي لانگ شات تداعي کننده صحنه هاي عظيم فيلم هاي حماسه اي تاريخ سينماست. استفاده از نماهاي بديع و حرکت هاي ساده دوربين بر روي شخصيت ها و محيط هايي مثل بازسازي شهر کوفه و مکه تاثيرپذيري زيادي در تصوير ذهني بيننده ايجاد کرده است که در نتيجه باعث روايت تاريخ با ارائه تصويري واقع گرايانه از يک دوره تاريخي خاص است.

مختارنامه در سکانس هاي زيادي اين حس را ايجاد مي کند که تصويرش از شهرها، آدم ها، ساختمان ها و محيط هاي جغرافيايي به واقعيت هاي مستند نزديک است، مثلا مي توان کوفه را آن طور تصور کرد که در اين سريال مي بينيم.

اين موضوع برگ برنده اي در شاخصه کارگرداني ميرباقري به شمار مي آيد. ميرباقري درک درستي از جامعه عربي دارد و مي داند که روايت تاريخي فقط در صورتي مي تواند ادراک تاريخي را منتقل کند که حس و حال زمانه و جغرافياي مورد نظر را بدرستي بازتاب دهد.

تاثير اين نگاه فقط در فضاسازي و حال و هواي بصري منحصر نمي شود، بلکه نحوه شخصيت پردازي و طراحي مناسبات اجتماعي آن دوران هم با اتکا به همين درک تاريخي انجام شده است. مثلا تصويري که از شخصيت شمر ارائه مي شود بسيار عميق تر از نوآوري در گريم و طراحي لباس است. همين امر نيز در تصويرسازي شخصيت اصلي داستان تاثير به سزايي دارد .مير باقري در بازسازي شخصيت مختار ثقفي نگاه ويژ ه اي به نکات مهم اين کاراکتر داشته است. مختار تنها شخصيت و قهرمان بالفطره نيست. مير باقري با تصويرسازي شخصيت خاکستري از مختار او را به قهرمان بي بديلي تبديل مي کند که نه تنها ذاتا فرشته نيست بلکه در بسياري از لحظات لغزش هايش مانعي بر سر راه او به حساب مي آيد. اما در مجموع قهرمان اصلي کل مجموعه مورد اقبال مخاطب قرار گرفته است. او با تاويلي که از شخصيت واقعي مختار داشته است، نکات اخلاقي مناسبات او را برجسته تر کرده است، که در نهايت منجر به همدلي مخاطب با شخصيت شده است.

در نگاهي کلي به مجموعه عظيم مختار نامه مي توان به قدرت کارگرداني ميرباقري پي برد. هدايت و دقت نظر در جزئيات بسيار زياد اين داستان تاريخي شامل نکات بارزي از مقوله کارگرداني خاص اوست.

پروراندن شخصيت هاي بسيار زيادي که هر کدام به تنهايي توانايي اين را دارند که قهرمان يک فيلم يا سريال باشند و هماهنگي آنها در همسويي با قطب اصلي ماجرا، مختار ثقفي حاکي از ذوق ويژه کارگرداني است. پرداخت درست او از آدمهاي قصه اي که ماجراي حقيقي را در پس زمينه دارد و به نوعي با فرهنگ شيعه عجين شده است کار آساني نيست. علي الخصوص که در قسمت هايي از سريال فلاش بک به واقعه کربلا بيننده را با بازسازي تصويرهاي ذهني اش، درگير مي کند. مير باقري با ساخت مختارنامه نام خود را در مقوله سريال سازي تاريخي جاودانه کرد. تنها نکته اي که مي توان نقطه ضعف پروژه عظيم او دانست . پرداخت نه چندان کامل او از واقعه عاشوراست.شايد ميرباقري قصد نداشته است با بازسازي لحظه به لحظه روز عاشورا پس زمينه ذهني جامعه را تغيير دهد.
نکته اي که اگر ميرباقري در صد آزمون و خطايي آن را در نظر مي گرفت مي توانست مختارنامه را براي ساليان متمادي محبوب مردم ايران زمين کند.
هر چند که شايد حذف ماجراي حضرت عباس از اين مجمو عه، عاملي براي اين ضعف باشد.