سرویس سیاسی «انتخاب»؛ سعید جعفری: تجربه کوتاه برگزاری مناظرات زنده تلویزیونی در ایران، پرطرفدار و تعیین کننده شده است. چه در مناظرات جنجالی سال ۸۸ که آثارش نه تنها در آن سال که حتی تا امروز و در نخستین مناظره انتخاباتی سال ۹۶ هم ادامه دارد. این سنت تازه پا همیشه برندگان و بازندگانی هم داشته است. چه در مناظره ۱۷ خرداد ۹۲ که واژه گازانبر به عبارات سپهر سیاسی ایران اضافه شد و چه امروز که دست بر قضا باز هم بازنده همان روز را می توان ناکام مناظره ۸ اردیبهشت ۹۶ نامید. اما چرا می توان محمدباقر قالیباف را بازنده بزرگ این مناظره تلقی کرد:

قالیباف پیش از حضور در این مناظره وعده داده بود که دوران من سرهنگ نیستم و من حقوق دانم گذشته و با گفتگوها  و اظهارنظرهایی که کرده بود، میشد حدس زد تاکتیک جناب شهردار کاملا تهاجمی خواهد بود. اما مرور مناظره روز جمعه نشان می دهد، این تهاجم ها، تدبیر چندانی به همراه نداشته است. او ابتدا با موضوع ۴ درصد و ۹۶ درصد آغاز کرد و تلاش داشت این ۴ درصد را به دولت نسبت دهد. او تا انتهای این مناظره ۴ درصد را رها نکرد اما در بخش ابتدایی صحبت هایش به دولت و وزارت مسکن انتقاد کرد که با رانت های چند میلیاردی و وام های کلان برخورد جدی نداشته است. 

اسحاق جهانگیری که عموم نظرسنجی های انجام شده در فضای مجازی از جمله نظرسنجی «انتخاب»، او را برنده مناظره نخست می دانند، در پاسخ به حملات قالیباف به موضوع صدور مجوزهای بی حساب و کتاب ساخت مسکن و فروش تراکم در شهرداری تهران اشاره کرد. دوئل های جهانگیری  و قالیباف به همینجا ختم نشد. دومین مورد به اشاره قالیباف به موضوع مشکلات اشتغال و ازدواج تاکید کرد جامعه افسرده تر شده است. جهانگیری بار دیگر در پاسخ به قالیباف گفت: «آقای قالیباف به مشکلات بیکاری و اشتغال اشاره کردند. یکی از مهمترین منابع ایجاد اشتغال بحث گردشگری است. بله دولت نمی تواند به سفارت یک کشور حمله کند.  آقای قالیباف چه کسانی به سفارت عربستان حمله کردند؟ آن افراد امروز در ستاد چه کسانی فعال هستند؟ کدام کاندیداها از آنها دفاع و به آنها پول می دادند.» حملات بی نتیجه و شاید چشم بسته قالیباف به اینجا ختم نشد و در موضوع بابک زنجانی و آلودگی هوا به اوج رسید. جایی که قالیباف دولت را مسئول آن می دانست اما جهانگیری از قالیباف پرسید، «چه کسی در شهرداری تهران مجوز ساخت آن برج های عظیم را به همان فرد داد؟ آقای قالیباف بعد از ۱۲ سال حضور در شهرداری هنوز نتوانسته اند موضوع تفکیک زباله را در این شهر حل کنند. ایشان در شهرداری تنها کاری که خوب بلندند انجام دهند، تراکم فروشی است.» در موضوع آلودگی هوا هم شهردار تهران تلاش کرد به مسئله ریزگردهای خوزستان اشاره کند که بازهم حمله اش ناموفق بود و با اشاره روحانی به ناکارآمدی قالیباف در حل آلودگی هوای تهران نتوانست همچون ۴ سال قبل پاسخی به این انتقاد بدهد. 

وقتی محمدباقر قالیباف کاغذی را با دستان خود بالا برد، پیش از اینکه مخاطبان به محتوای آن کاغذ توجه داشته باشند، به یاد کسی افتادند که نخستین بار چنین مدلی را در مناظرات انتخاباتی باب کرد. همان کسی که دیگر نه در جامعه محبوبیتی دارد و نه از شورای نگهبان صلاحیت حضور در رقابت ها را دریافت می کند. این مدل قالیباف نشان داد، همانطور که پیشتر هم ناظران سیاسی اشاره کرده بودند، شهردار ۱۲ ساله پایتخت برای پیروزی حاضر است از هر روشی استفاده و از هر فردی تقلید کند. کمااینکه آن فرد مخالف سیاسی اش باشد. قالیباف همچنین باز هم نتوانست ادعای خود را اثبات کند، چرا که روحانی در خصوص ایجاد اشتغال گفته بود: «اگر ۱۰ میلیون توریست وارد کشور شود، ۴ میلیون شغل ایجاد خواهد شد.» 

قالیباف اما دلیل دیگری هم برای ناکام ماندن داشت و آنهم کنار گذاشتن برخی معیارهای رایج اخلاقی است. او در بخشی از صحبت هایش خطاب به جهانگیری و روحانی می گوید: «این هم از عجایب روزگار است که هم آقای روحانی کاندیدا شده و هم شما» جهانگیری البته در پاسخ به او اشاره می کند که از این حق شهروندی برخوردار است که در انتخابات شرکت یابد. ضمن اینکه روند عادی و مرسوم را در جمهوری اسلامی سپری کرده و از استانداری و وزارت و معاونت رئیس جمهور به این جا رسیده. جهانگیری همچنین در بخش دیگری از صحبت هایش اشاره می کند که به عنوان نماینده جریان اصیل اصلاحات که همه نمایندگانشان حذف شده اند در صحنه حضور یافته تا حرف آنها را طرح کند. جهانگیری البته به نکته دیگری که اشاره نمی کند، اساسنامه جمنا است. جایی که جبهه ملی نیروهای انقلاب گفته اند، از بین نامزدهای معرفی شده شان، تنها یکی در صحنه خواهد ماند و باقی در روزهای پایانی و پس از مشخص شدن نتایج نظرسنجی ها و مناظره ها، به سود نامزد پیشرو کنار خواهند رفت. در نتیجه حضور قالیباف و رئيسی هم می تواند همان نامزد پوششی ارزیابی شود.

در مجموع محمدباقر قالیباف که از سال ۸۴ تا کنون نشان داده، از تغییر گریزان نیست و از آن استقبال می کند. او سال ۸۴ با ظاهری آراسته، کت و شلوارهای رنگارنگ و عکس گرفتن در کنار هواپیما و پررنگ کردن وجه مدرن خود، تلاش کرد آرای طبقه متوسط و دانشجویی را کسب کند. در سال ۹۲ او تغییر موضع داد و سعی کرد طبقات مذهبی را با خود به همراه داشته باشد و در سخنرانی های خود با چفیه حاضر می شد. حالا امروز با یک محمدباقر قالیباف تازه رو در رو هستیم. کسی که ریش می گذارد و جامعه هدفش طبقه ضعیف جامعه است و مدام از ۹۶ درصد و ۴ درصد می گوید. طرحی کپی برداری از کاندیداهای کشورهای دیگر که نتوانست آن را با موفقیت هم اجرا کند. محمدباقر قالیباف در مناظره ۸ اردیبهشت معجونی تلخ بود از تمام سیاستمدارانی که فکر می کرد، الگو برداری از آنها می تواند برایش رای آور باشد. از برنی سندرز و محمود احمدی نژاد گرفته تا آبراهام لینکلن و میرحسین موسوی. اما تاریخ به ما می گوید، سرنوشت خوبی در انتظار کسانی که خواسته اند، از ایده دیگران کپی برداری کنند، نبوده است.