عربستان و ساختار بيمار دروني

قاسم غفوري:عربستان با برخورداري از شرايط ويژه جغرافيايي با 2 ميليون و 100 هزار کيلومتر وسعت، داشتن منابع نفتي، ميزباني مقدس ترين اماکن مذهبي براي 1/5 ميليارد مسلمان، توانسته است جايگاه ارزنده اي را در حوزه منطقه اي و جهاني به دست آورد.
اين کشور با کشورهاي عراق، کويت، بحرين، يمن، امارات و قطر همسايه است. هر چند که برخي اختلافهاي مرزي با همسايگان، چالشهايي را براي اين کشورها ايجاد کرد، اما نقش پدر خواندگي عربستان تا حدودي در جلوگيري از شعله ور شدن اين اختلافها مهم بود.
آل سعود که زادگاه آنها منطقه " نجد " است، از سال 1924 تاکنون توانسته اند نفوذ خود را بر اين کشور حاکم کنند. با وجود آنکه عربستان با ابزارهاي مختلف تلاش کرد تا ثبات و اقتدار دروني خويش را به نمايش گذارد، اما با آغاز انقلابهاي مردمي در کشورهاي حوزه خليج فارس و شمال آفريقا، ناتواني اش، بيش از پيش آشکار شد که نمود آن را در برخي مخالفتهاي مردمي و افزايش فضاي امنيتي در اين کشور مي توان ديد.
ناآرامي هايي که بسياري از ناظران سياسي با اشاره به ساختار حاکم بر عربستان و نيز فضاي اجتماعي اين کشور، آن را مهم دانسته اند.
*ساختار سياسي عربستان
در ساختار سياسي عربستان چند جريان مختلف و متفاوت وجود دارد که هر کدام به اندازه وزن و ظرفيتهاي خود بر موقعيت و سياستهاي اين کشور تاثير گذارند.
اصلي ترين ساختار قدرت در عربستان را خاندان سعود به پادشاهي عبدا... بن عبدالعزيز تشکيل مي دهد و بيش از 7 هزار شاهزاده اين خاندان را فرا گرفته است.هر چند که ملک عبدا... تلاش کرده تا فضايي از آرامش سياسي را بر کشور حاکم نمايد، اما بيماري وي و نامعلوم بودن شرايط جسمي «بن سلطان» جانشين او، شرايط خاصي را بر خاندان سعود حاکم کرده است.
هر چند که بر اساس اصلي تعريف شده، قدرت از برادر به برادر انتقال مي يابد و بر اين اساس نيز در صورت مرگ عبدا... بن سلطان ، بخت شاهزاده " نايف " برادر وي بيشتر از ديگران است، اما اکنون چندين گروه در ساختار آل سعود ايجاد شده است که اين شيوه انتقال حکومت را به چالش و رقابت مي کشند.
در حال حاضر در عربستان بخشي از جريانها وشخصيتها، طرفدار عبدا... و جانشين وي، هستند.
برخي چهره هاي جريان سنتي هاي همچون سعود الفيصل ، بندر بن سلطان و ترکي فيصل نيز از افراد خواهان قدرت در تغييرات آينده عربستان هستند و در اين راه نيز مشارکت خاصي براي به دست آوردن رضايت غرب دارند و حتي به سياست مصالحه و نزديکي با رژيم صهيونيستي نيز مي انديشند.
دسته سوم جريان جوانان سکولار و غرب گراي تحصيل کرده هستند که به دنبال حذف نظام سلطنتي هستند. مجموع اين بازيگران، جنگ قدرت پنهاني را در خاندان آل سعود به راه انداخته اند که در آينده تشديد خواهد شد.

ساختار اجتماعي
بررسي و تحليل ساختار اجتماعي عربستان را مي توان بر اساس اصل قوميت و مذهب مورد بررسي قرار داد. هر چند که بسياري از کشورها بر اساس اصل ملي گرايي تشکيل شده اند، اما عربستان را مي توان برگرفته از جايگاه قوميت و مذهب دانست.
در اين کشور از يک سو بر اساس ساختار خاندان يا همان قوميت، آل سعود، بيشترين نقش و جايگاه را در صحنه اجتماعي و سياسي ايفا مي کنند که در ساختار اقتصادي و اداري کشور قابل مشاهده است.
از سوي ديگر مذهب در عربستان به يکي از ارکان اجتماعي تبديل شده است.
بر اساس آمارها حدود 10 درصد از جمعيت 27 ميليون نفري عربستان را شيعيان تشکيل مي دهند، اما به طور معمول اين طيف از جامعه عربستان در ساختار اجتماعي و سياسي کشور چندان نقش نداشته اند و در حاشيه قرار دارند.
شيعيان بيشتر در منطقه شرقيه شامل ظهران، حسا و قطيف، زندگي مي کنند. متاسفانه نفوذ و حضور وهابي ها در ساختار قدرت عربستان موجب فشارهاي بسيار بر شيعيان شد که سؤ استفاده دشمنان جهان اسلام براي تفرقه ميان شيعه و سني را به همراه داشته است. تفرقه اي که نه تنها عربستان، بلکه سراسر جهان اسلام را گرفتار مي کند.