arrow-right-square Created with Sketch Beta.
کد خبر: ۳۵۶۷۹۳
تاریخ انتشار: ۰۰ : ۲۱ - ۰۴ مرداد ۱۳۹۶

راهبرد محمد‌بن‌سلمان در قبال ایران

صلاح‌الدین هرسنی* مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
هم‌اینک و به دنبال انتقال مسالمت‌آمیز و آرام قدرت در ساختار سیاسی عربستان همه شرایط عینی و ذهنی برای در اختیار گرفتن قدرت مطلق از سوی بن سلمان فراهم شده است. حتی گفته می‌شود با توجه به وخامت اوضاع جسمانی و حال نزار ملک سلمان تهیه و بیانیه کناره‌گیری وی و تاج‌گذاری محمد‌بن‌سلمان در حال آماده شدن است. بدون تردید پایان سلطنت ملک سلمان و روی کار آمدن محمد‌بن‌سلمان مسیر تازه‌ای از فرآیندها و ساز‌وکارهای قدرت در عربستان را باز می‌کند. در این ارتباط نوع مواجهه و رقابت با ایران بیش از هر تصمیم دیگر در ثقل مرکز تصمیمات شاهزاده سعودی است.

آن‌گونه که از شواهد پیداست، بیشترین تغییر راهبردی عربستان تحت زعامت محمد‌بن‌سلمان متوجه ماهیت و نوع رقابت با ایران است به این معنی که رقابت‌های وقت حاضر عربستان و ایران ماهیت هویتی، ایدئولوژیک و ژئوپلیتیکی پیدا می‌کند که همراه با نشانه‌هایی چون تهدیدات پرشدت، فراگیر و گسترش‌یابنده است. در چنین فرآیندی محمد‌بن‌سلمان تلاش می‌کند از طریق ائتلاف‌های امنیتی و راهبردی و همچنین سازماندهی گروه‌های اپوزیسیون در قالب گروه‌های تکفیری و سلفی، محدودیت‌های بیشتری علیه ایران ایجاد کند.در این ارتباط تهدیدات پر‌شدت محمد‌بن‌سلمان در قالب راهبرد توسعه بحران، بهانه‌یابی، جنگ نیابتی، بحران‌سازی دیپلماتیک و قطع روابط سیاسی با ایران پیگیری می‌شود. شکل‌گیری مثلث جدید ترکیه، عربستان و اسراییل بارزترین نماد تهدیدات پرشدت محمد‌بن‌سلمان است. همان‌گونه که محمد‌بن‌سلمان اخیرا اعلام کرده بود، در زمان صدارت او هم پروژه عادی‌سازی روابط با تل‌آویو از سر گرفته می‌شود و هم روابط با آنکارا ارتقا می‌یابد.

اما رقابت ژئوپلیتیک و ایدئولوژیک محمد‌بن‌سلمان با ایران بیشتر در حمایت از گروه‌هایی همانند داعش و النصره انجام می‌شود. افزون بر داعش و النصره، هم‌اینک طیف گسترده‌ای از نیرو‌های تبلیغی و تکفیری در محیط‌های منطقه‌ای غرب آسیا وجود دارند که اقدام آنها از طرف محمد‌بن‌سلمان در مقابله با آینده ژئوپلیتیک راهبردی ایران سازماندهی می‌شود. در این ارتباط جدال‌گرایی راهبردی عربستان در بحرین، مقابله پرشدت با حکومت بشار اسد در سوریه، تولید بحران در عراق و یمن و بی‌ثبات‌سازی ساختار سیاسی لبنان از طریق ترور و عملیات انتحاری، ابزار‌های مقابله محمد‌بن‌سلمان در رقابت ژئوپلیتیک و ایدئولوژیک با ایران است. چنین فرآیندی را می‌توان به‌عنوان بخشی از رقابت امنیتی برای اهداف ژئوپلیتیک عربستان در دوران محمد‌بن‌سلمان دانست؛ اهدافی که می‌تواند زیرساخت‌های لازم برای رقابت، امنیت و تهدید‌ها در فضای منطقه‌ای غرب آسیا را به وجود آورد و آثار آن را در الگوی کنش تعاملی با ایران فراهم سازد. در سطح دیگر موازنه‌سازی قدرت با هدف گسترش درگیری در برابر ایران، همراه‌سازی قدرت فرامنطقه‌ای و جایگاه‌یابی عربستان در مناسبات منطقه از راهبرد‌های دیگر محمد‌بن‌سلمان در قبال ایران است. موازنه‌سازی قدرت علیه ایران بیشتر به آن جهت انجام می‌شود که کشور‌های عربی نسبت به جایگاه ایران و نقش‌یابی راهبردی آن در منطقه احساس نگرانی دارند. مقامات سعودی به ویژه محمد‌بن‌سلمان بر این اعتقادند که اگر قدرت راهبردی ایران از طریق ائتلاف با تل‌آویو یا واشنگتن پایش و مهار نشود، زمینه برای گسترش قدرت راهبردی ایران اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. به همین دلیل است که مقامات سعودی تلاش دارند از راهبرد موازنه‌سازی برای مهار قدرت و نفوذ ایران استفاده کنند. در همین ارتباط راهبرد همراه‌سازی قدرت‌های فرامنطقه‌ای به منظور جایگاه‌یابی عربستان در مناسبات منطقه انجام می‌شود. بنابر‌این راه‌اندازی جنگ نیابتی مهم‌ترین ابزار برای نیل به جایگاه‌یابی و بازیابی نقش در منطقه است. واقعیت آن است که عربستان در زمره بازیگران جنگ نیابتی آمریکا در منطقه ایفای نقش می‌کند و عربستان هرگونه نقش‌یابی در منطقه را در مقابله با ایران و بیشتر براساس واقعیت‌های محیط منطقه‌ای انجام می‌دهد. به این ترتیب و در سایه ضرورت و تحقق این راهبرد‌هاست که جایگاه محمد‌بن‌سلمان در ساختار قدرت عربستان تقویت شده است.

در این میان اما همزمانی تفویض حتی موقت پادشاهی به محمد‌بن‌سلمان درست با پایان سفر اردوغان به خلیج‌فارس و تشدید تحریم‌ها علیه قطر، اگر هم تصادفی باشد، می‌تواند آغاز قدرت‌نمایی پادشاه جوان سعودی را به رخ بکشد.

نظرات بینندگان