روسیه چگونه می‌تواند به تحریم‌های دوباره آمریکا پاسخ دهد؟

مسکو در صورت تصویب نهایی تحریم‌های یکجانبه آمریکا، پاسخ‌های متقارنی را آماده کرده، ولی اقدامات غیرمتقارنی نیز پیش بینی می‌شود که البته اعمال محدودیت‌های اقتصادی به منافع هر دو طرف آسیب خواهد رساند.

به گزارش انتخاب، روزنامه «کامرسانت» در تحلیلی نوشت: لایحه قانونی مصوبه مجلس نمایندگان کنگره آمریکا که اعمال تحریم‌های شدیدالحنی علیه روسیه، ایران و کره شمالی را در نظر گرفته است. این قانون که اقدامات محدود کننده‌ای مضاعفی علیه اشخاص حقیقی و حقوقی روسیه و بخشهای اقتصادی متعددی را در نظر گرفته، عملا امکان لغو تحریمهای جدید و حتی تحریمهای قبلی اعمال شده در دولت "باراک اوباما" علیه روسیه را از رئیس جمهوری آمریکا گرفته است. بعد از تایید این لایحه قانونی در مجلس سنا، این سند روی میز "دونالد ترامپ" قرار خواهد گرفت تا آن را امضاء کند.

در مسکو هشدار داده اند که این اقدام آمریکا امید برای عادی سازی دوباره روابط دوجانبه را از بین می برد و تهدید کرده اند که مقابله به مثل شدیدالحنی در انتظار واشنگتن خواهد بود. این روزنامه تلاش کرده تا روشن سازد روسیه چگونه می تواند آمریکا را به خاطر این اقدامش تنبیه کند و در عین حال به خود آسیبی نرساند.

از بین رفتن هر امیدی به بهبود روابط روسیه و آمریکا

سند مربوط به گسترش تحریمهای یکجانبه علیه روسیه، ایران و کره شمالی از سوی 419 نماینده مجلس نمایندگان کنگره آمریکا مورد حمایت قرار گرفته و فقط 3 نفر به آن رای منفی دادند. صحبت بر سر شدیدالحن ترین تحریمها علیه روسیه از زمان «جنگ سرد» است.

در کاخ سفید یادآور شده اند که فعلا نمی توانند بگویند دونالد ترامپ این لایحه قانونی را امضاء خواهد کرد یا نه، ولی حتی اگر رئیس جمهوری آمریکا از حق وتوی خود استفاده کند که البته احتمال آن بسیار کم است، رای مثبت بیش از دو سوم نمایندگان کنگره کافی است تا بر این وتو فایق آمده و در هر صورت این تحریمها قانونی و لازم الجرا شوند. با وجود ادعای قبلی ترامپ در مورد تمایل برای عادی سازی روابط با مسکو، با تصویب نهایی این لایحه قانونی، رئیس جمهوری دیگر نقشی در تعیین خط مشی آینده آمریکا در رابطه با روسیه نخواهد داشت.

در روسیه هم این مسئله به خوبی درک شده است. "کنستانتین کاساچوف" رئیس کمیته امور بین الملل شورای فدراسیون (سنای) روسیه بعد از نخستین دیدار روسای جمهوری روسیه و آمریکا در هامبورگ آلمان هشدار داده بود که «باید با دیده تردید به امیدواری به بهبود روابط نگاه کرده و هیچ توهمی در این رابطه نداشت». و اکنون کاملا واضح است که این پیش بینی درست بوده و امید به عادی سازی روابط در حال از بین رفتن است.

آمریکا، منشاء تهدیدات برای روسیه است

"دمیتری پسکوف" سخنگوی دفتر ریاست جمهوری روسیه اخبار رسیده از واشنگتن را «کاملا ناامیدکننده و غم انگیز برای دورنمای توسعه روابط دوجانبه» توصیف کرد. سپس "سرگئی ریابکوف" معاون وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد، «تصویب این لایحه قانونی به منزله آن است که آمریکا انتخاب کرده که روسیه را دشمن خود بشمارد و البته مسکو نیز دقیقا با همین شکل با واشنگتن امروزی برخورد خواهد نمود.»

وی افزود: «واشنگتن منشاء خطرات برای روسیه است. این مسئله را باید درک کرد و سپس عاقلانه و با آرامش با این تهدیدات به مقابله پرداخت.»

مقامات روسی فعلا در مورد چگونگی پاسخهای احتمالی به اقدام آمریکا نظر مشخص نداده اند. پسکوف، سخنگوی کرملین تاکید کرده است که هر نوع تصمیمی در مورد مقابله به مثل با اقدام واشنگتن، منحصرا از طرف "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه و بعد از تجزیه و تحلیل دقیق اوضاع اتخاذ خواهد شد. ولی سرگئی ریابکوف گفته است: «مسکو دهها بار به واشنگتن علامت داده است که به تحریمهای ضدروسی پاسخ قاطع داده خواهد شد، ولی این علائم نتیجه ای نداشته و به مقصد نرسیده است.»  

کاساچوف، رئیس کمیته امور بین الملل سنای روسیه نیز یادآور شده است: «واکنش مسکو به این تحریمها باید نه تنها متقارن باشد، بلکه باید دردناک باشد». این سناتور در پاسخ به سئوال خبرنگار «کامرسانت» در مورد اینکه منظور دقیقا چه اقداماتی است، از پاسخ مشخص خودداری کرده و گفت: «پیشنهاداتی در این زمینه از سوی کارشناسان مطرح شده است، ولی مسلما تصمیم گیری با رئیس جمهوری است. من فقط اصول حاکم در این قبیل مواقع را گفته ام که پاسخ باید نامتقارن و شدیدالحن باشد. البته باید توجه داشت که این اقدامات نباید به منافع روسیه آسیب برساند.»

تحریم، سلاحی دوسره که به هر دو طرف آسیب می‌زند

این در حالی است که منابع خبری روزنامه «کامرسانت» در وزارت امور خارجه روسیه یادآور شده اند، مسکو پاسخهای مناسبی را در نظر گرفته که در صورت امضای این لایحه قانونی از سوی دونالد ترامپ، آنها را عملی خواهد کرد. بر اساس این اطلاعات، با توجه به اینکه این سند عملا قضیه بازگرداندن املاک توقیف شده روسیه در خاک ایالات متحده را دیگر غیرممکن خواهد کرد، مسکو نیز احتمالا امکان دسترسی سفارت آمریکا به برخی ساختمانهای خود را از بین خواهد برد. ضمن اینکه احتمالا 35 دیپلمات آمریکایی- دقیقا معادل دیپلماتهای روسی اخراج شده از آمریکا در دسامبر سال گذشته- از روسیه اخراج خواهند شد. طرف روسی همچنین امکان محدود کردن تعداد کارکنان در سفارت آمریکا در مسکو را نیز مورد بررسی قرار می دهد.

پاسخ‌های غیرمتقارن روسیه به آمریکا چه می‌تواند باشد

در سایر موارد تحریمهای کاملا متقارن روسیه، مسلما آنها دارای تاثیر زیادی نخواهند بود. ولی اگر صحبت از اقدامات نامتقارن به میان آید، مسکو می تواند در عرصه دیپلماتیک به همکاریهای خود با واشنگتن در مسائلی که برای آمریکا اهمیت دارد، خاتمه دهد. برای مثال آمریکا از روسیه خواسته تا اعمال فشار بر کره شمالی، از جمله در شورای امنیت سازمان ملل را افزایش دهد. مسکو می تواند در این رابطه سیاست منحصرا بر اساس منافع خویش را دنبال کرده و به خواسته طرف آمریکایی اهمیتی ندهد.

در رابطه با سایر مسائل اهرمهای فشار کرملین نسبتا محدود است. "الکساندر شوخین" رئیس اتحادیه صنعتگران و کارآفرینان روسیه اعتراف کرده است: «ما دارای روابط توسعه یافته و زیاد تجاری-اقتصادی و سرمایه گذاری با آمریکا نیستیم تا بتوانیم با محدود ساختن آنها به این کشور فشار بیاوریم.» البته شوخین، خودداری روسیه از فروش موتورهای جت «آر.دی-180» به آمریکا و محدود کردن همکاریها در زمینه فعالیت ایستگاه بین المللی فضایی را از جمله موارد محدودی نامید که برای آمریکا اهمیت دارند.  

البته به گفته کارشناسان، روسیه با چنین اقداماتی، قبل از هر چیز به خود آسیب خواهد رساند و آسیب جدی هم در این رابطه متوجه طرف آمریکایی نخواهد بود.

"سرگئی کاراگانوف" رئیس دانشکده سیاست و اقتصاد جهانی در دانشگاه دولتی مدرسه عالی اقتصاد مسکو در گفتگو با «کامرسانت» یادآور شد که همکاریها در زمینه ایستگاه بین المللی فضایی در بالاترین سطح متقابلا سودمند هستند. البته به عقیده وی، عرصه هایی وجود دارند که «روسیه می تواند آسیب اقتصادی و روانی زیادی به آمریکا وارد کند».

عرصه‌های همکاری اقتصادی بین روسیه و آمریکا

بطور فرضی، تحریمهای اقتصادی مسکو علیه واشنگتن می تواند در مورادی مانند ممانعت برای مبادلات بازرگانی مستقیم و محدودیت در فعالیت شرکتهای آمریکایی در روسیه و لغو معافیتها در رابطه با سرمایه گذاری در روسیه، موثر واقع شوند.  

مبادلات بازرگانی بین روسیه و آمریکا چندان قابل توجه نیست و در سال 2016 فقط حدود 20 میلیارد دلار بود که تقریبا نیمی از این میزان هم در بخش توزیع است. از آمریکا بیشتر محصولات مهندسی و تجهیزات فوق مدرن (عمدتا در زمینه انرژی و استخراج نفت) به روسیه وارد می شود که به احتمال زیاد یافتن جایگزین مناسب برای آنها، حتی در کشورهای اروپایی، بسیار دشوار خواهد بود. بدین ترتیب در عرصه روابط فنی که دارای اهمیت راهبردی هستند، توقف همکاریها بیشتر به ضرر مسکو خواهد بود تا واشنگتن.

باز هم بطور فرضی، محدویتهای احتمالی در عرصه صادرات روسیه به آمریکا می تواند دارای حساسیت بیشتری و البته با کمترین اثر معکوس باشد. البته برخلاف وضعیتی که بر روابط روسیه و اتحادیه اروپا حاکم است، در این عرصه مسئله انرژی در اولویت قرار ندارد. بزرگترین میزان صادرات انرژی روسیه به آمریکا محصولات نفتی است که در سال 2016 حدود 35 درصد از صادرات روسیه به آمریکا را شامل میشد. البته پالایشگاههای نفتی آمریکا قادر هستند بدون هیچ مشکلی این محصولات را از بازار جهانی نفت و از طریق دیگر صادرکنندگان تامین کنند.

در عوض آمریکا طی چند دهه گذشته بطور جدی به واردات اورانیوم غنی شده روسیه برای نیروگاههای اتمی خود وابسته شده است. طی سالهای 2011 الی 2016 سهم روسیه در تامین اورانیوم غنی شده آمریکا افزایش قابل توجهی یافته و قرار است تا سال 2020 به 95 درصد برسد. البته توقف احتمالی ارسال این مواد به منافع اقتصادی هر دو طرف آسیب خواهد رساند. واشنگتن مجبور خواهد شد، به دنبال جایگزینی برای روسیه در بازار جهانی باشد که نقش آفرینان زیادی ندارد. روسیه نیز مشتری خوب خود در این زمینه را از دست خواهد داد.

یکی دیگر از جهت گیریهای دولبه، صادرات تیتانیوم روسیه به آمریکاست. آمریکا در سال 2016 به اصلی ترین مشتری روسیه در بازار صادراتی این ماده تبدیل شد. بیش از نیمی از تیتانیوم مورد نیاز در آمریکا از روسیه تامین می شود که برای صنایع هواپیماسازی آمریکا بسیار با ارزش است.

حجم قابل توجهی از صادرات روسیه به آمریکا هم به آلومینیوم مربوط می شود که امکان محدودیت در این زمینه بسیار کم است، برای اینکه تقریبا یک چهارم فروش کارخانه دولتی «روس آلومینیوم» را شامل می شود. و آخرین عامل در صادرات روسیه به آمریکا هم «کودهای شیمیایی» است که اهمیت زیادی برای هیچیک از طرفین نداشته و قابل اغماض هستند.

بیش از هر چیز دیگر، محدودسازی فعالیت شرکتهای آمریکایی در خاک روسیه می تواند برای آمریکاییان بسیار مهم باشد. اکثر این شرکتها در بازار کالاهای مصرفی و همچنین در بخش «آی.تی» فعالیت دارند، بدین ترتیب محدودیت فعالیت آنها و اعمال تحریمها می تواند روی زندگی مردم عادی روسیه نیز موثر باشد. البته مسکو می تواند جایگزینی ها برای شرکتهای آمریکایی در میان کشورهای اروپایی در این رابطه پیدا کند.