********
** به عنوان اولین سؤال با توجه به پرتاب موشک ماهواره بر ایران و بازتاب‌هایی که در خارج کشور داشته، در چند روز گذشته دانشگاه مریلند محبوب‌ترین چهره حال حاضر ایران را «حاج قاسم سلیمانی» معرفی کرده است. معرفی این چهره دارای پیام‌هایی است که مهم‌ترین آن پیام اقتدار و عزت هست و از آن طرف تحریم‌های جدید پس از موشک ماهواره بر وضع می‌شود. شما چه تحلیلی در خصوص این موضوع دارید؟
روابط ما با غرب، روابط ویژه‌ای است. از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی غرب به اعتبار این که با یک پدیدة ناشناخته‌ای روبرو شده، رفتار غیر عادی با ما در پیش گرفته است. انقلاب اسلامی یک کودتا نبود. انقلاب ایران همچون انقلاب‌هایی که در قرون گذشته رخ داده نبوده است. یک انقلاب ویژه‌ای بوده که دو عنصر اصلی داشته که باعث شده تا غرب با ما غیرعادی رفتار کند. انقلاب اسلامی یک شیوه جدیدی از حکمرانی را به دنیا عرضه کرده است.
انقلاب ما شیوه‌ای از حکمرانی در سایه مدیریت ولی فقیه ارائه نموده که در دنیا مرسوم نیست. این موضوع برای آنان نامأنوس است و نمی‌دانند این پدیده چیست.
دوم این که این شیوه حکمرانی یک پیام و بستری برای خود مهیا کرده است. فقط اقدام به ارائه یک چارچوب صوری نکرده است بلکه در این قالب، محتوا هم هست. آن محتوا همان اسلام است، احیای مجدد اسلام. این انقلاب زمانی که تحقق یافت خیلی از مکاتب و نحله‌های گذشته را که غرب با آنها آشنا شده بود همچون سوسیالیسم و کمونیسم، به چالش کشید. آنان از درک این نکته عاجز بودند که انقلاب ما چه آثاری را در منطقه و جهان اسلام به همراه خواهد داشت.
در این فضای جدید غرب از آن زمان با ما وارد یک چالش شد. فقط به دلیل عدم فهم، درک و استنباط از این دو مقوله که گفته شد. علت چالش موجود این است که غرب در حداقل یک قرن یا ۱۵۰ سال اخیرعادت کرده بود که یک نظام استکباری را بر دنیا حاکم کند و این نظام در دنیا جا افتاده بود. در پدیده انقلاب اسلامی ایران یکی از عمده‌ترین شعارها ظلم ستیزی، حمایت از مظلوم و مقابله با ظالم بوده است. غربی‌ها عنوان کردند یا ما باید این انقلاب را در نطفه خفه کنیم و یا اجازه ندهیم که ارزشهای این انقلاب خارج از اراده ما بسط و گسترش پیدا کند.
از طرف دیگر ما شاهد هستیم در ۳۸ سالی که از انقلاب می‌گذرد به رغم همه محدودیت‌هایی که برای ما ایجاد کردند، انقلاب راه خود را می‌رود که خود این یکی از معجزات الهی است.
اگر هر کشور دیگری با یک انقلابی، شکل جدیدی به خود می‌گرفت و فشارهایی که به ما وارد شد به آنها وارد می‌شد تا امروز هزار بار آن انقلاب ساقط شده بود. اما به لطف الهی، انقلاب اسلامی توانست از تمام این چالش‌ها عبور کند. چرا توانسته از پس این چالش‌ها بر بیاید خود دلیلی دارد. اگر بخواهیم تحلیل صرف مادی بکنیم، یک دلیل که انقلاب توانسته روی پای خود بایستد، همراهی مردم با حکومت بوده است چرا که همواره مردم پشتیبان نظام بوده‌اند. هر کشور دیگری آنگونه که مردم ما از حکومت خود حمایت کرده، حمایت کنند، آن نظام می‌تواند برقرار باشد و اغلب چالش‌ها را پشت سر بگذارد.
اگر بخواهیم از بُعد معنوی نگاه کنیم «چرا ملت ما حامی نظام خود بوده است»، درمی‌یابیم که ملّت ما به لحاظِ اعتقادی حامی نظام اسلامی بوده است. جامعة ما به لحاظ مؤلفه‌های گفته شده، توانسته است با صبوری و مقاومت بر مشکلات فائق آید. یکی از دلائل پیروزی ملّت ایران در این چالش، حضور مدیرانی توانمند و ایثارگر در سطوح کشوری و لشکری بوده است که تحقّق آرمانهای ملّی را بر عهده داشته‌اند.
به عنوان نمونه با شروع جنگ تحمیلی بخشی از ملّت بزرگ ایران در قالب نیروهای ارتش، سپاه و بسیج پا به میدان گذاشتند. این عزیزان تحت حمایت و راهبری امام راحل و مدیران ارشد نظام، آن حماسة بزرگ را خلق کردند. در این زمان سپاه و بسیج به وجود آمد، ارتش ایران مجدد احیا شد و اینها توانستند کیان این نظام را حفظ کنند. در این بین ما بزرگانی داشتیم که برخی از این بزرگان به رحمت خدا رفتند، شهید شدند و یاد آنها گرامی باد.
امّا برخی دیگر به حکم تقدیر الهی همچنان در حال خدمت هستند، مثل عزیز ما سردار سلیمانی.
سردار سلیمانی، امروز سردار سلیمانی که نشده است. وی حداقل ۳۸ سال است که در این مسیر حرکت می‌کند تا سردار سلیمانی بشود. این تجارب متراکم از جنگ تحمیلی تاکنون این شخصیتِ والا مقام را بوجود آورده است. آن چشم انداز و جهان بینی و تجربه‌ای که این عزیز دارد، باعث شده تا ایشان به فردی خاص تبدیل شود و موجبات تحیر و شگفتی جهان غرب را فراهم آورد. ما در جریان بحران خاورمیانه و ظهور اهریمنی گروه‌های تکفیری، شاهد کارایی، اثرگذاری و نقش‌آفرینی بی‌بدیل این شخصیّت بزرگوار بودیم.
** شما در زمان تصّدی وزارت امور خارجه به مدّت سه سال با سردار سلیمانی از نزدیک همکاری داشتید. آیا خاطره‌ای هم از آن ۳ سال همکاری دارید؟
بله. ذهن من، مشحون از خاطرات آن دوران است. در زمانی که در وزارت خارجه خدمت می‌کردم و بحث بحران سوریه پیش آمده بود، سردار سلیمانی عزیز وارد میدان شدند.
در آغاز برخی با نگاه تردید به این فرآیند نگاه می‌کردند. شاید هم حق داشتند چون که شرایط را به ظاهر آن زمان می‌دیدند. مثلاً امیر قطر در اوائل بحران سوریه چند بار به ایران آمد و گفت به زودی نظام سوریه فرو می‌ریزد و شما بهتر است ارتباط خود را با دولت سوریه و حکومت بشار اسد قطع کنید تا پس از استقرار حکومت بعدی، از جایگاه مناسبی نزد مقامات جدید سوریه برخوردار شوید.
شما اگر رسانه‌های آن زمان را ببینید، به وزارت خارجه هم همین ایراد را می‌گرفتند چرا که ترکیه زود پرچم مخالفت با بشار را بالا گرفت و دوستان در رسانه‌ها به وزارت خارجه ایراد می‌گرفتند که چرا شما درک سیاسی ندارید، وارد یک بحرانی شده‌اید که سرانجام این بحران معلوم است. چرا شما جمهوری اسلامی ایران را وارد یک عمل شکست خورده می‌کنید.
امّا موضع سردار عزیز ما بینش عمیق ایشان را نشان می‌داد که به زیبایی روند تحوّلات را پیش‌بینی کرد. می گویند معما چون حل گشت آسان شود. امروز شما نتیجه را در سوریه می‌بینید. کار به جایی رسیده است که آمریکاییها موضع خود را تغییر داده‌اند. اکنون ارزش سردار عزیز ما نه تنها در ایران بلکه در جهان اسلام و در عرصهٔ بین‌المللی بر همگان هویدا شده است.
بنده مایلم به این نکته اشاره کنم که یکی از امتیازات سردار عزیز ما، بهره‌مندی ایشان از نعمت حضور یارانِ خالص و جان برکف است.
سردار سلیمانی از نعمت وجود همکاران بسیار ارزشمندی برخوردار است که توانستند به زیبایی بحران سوریه را مدیریت کنند. در حال حاضر مردم سوریه به همراه دولت مشروع سوریه در حال قدرتمندتر شدن هستند. امروز بسیاری از مناطقی را که تروریست‌ها با کمک غربی‌ها اشغال کرده بودند، در اختیار دولت مرکزی قرار گرفته و شرایط رو به بهبودی است.
در حال حاضر، درستی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که بر سه اصل حکمت، عزّت و مصلحت طراحی شده است، بر ناظران و بازیگران سیاسی در سطح منطقه‌ای و جهانی آشکار شده است.
** با توجه به صحبت‌های مفصلی که در خصوص محبوبیت سردار در ایران کردید. مردم از بعد پیام عزت و اقتدار با انتخاب سردار به عنوان محبوب‌ترین چهره نشان دادند که پیام آنها عزت، اقتدار و ایستادگی است. مردم لبیک خود را با انتخاب سردار غیرمستقیم نشان دادند. با توجه موج تهدیدها و تحریم‌ها که از سوی غرب هست، دولت به مثابه نظام چه برنامه‌ای برای مقابله دارد؟
بنده ضمن این که صحبت شما را تائید می‌کنم ولی من اساس آن را جای دیگری می‌بینم. اساس این محبوبیت را در پشتیبانی از حق می‌بینم. اگر شما از حق پشتیبانی کنید نصرت الهی نیز یار و همراه شما خواهد بود. این پشتیبانی از حق به دنبال خود پشتیبانی مردم را دارد. پس این اقتداری که سردار ایجاد کرده، ناشی از پیروی و حمایت او از ارزشهای اسلام ناب و پیام حقِّ جمهوری اسلامی ایران است.
** با نقض تعهداتی که غربی‌ها درجهت بستر حق مانع ایجاد کرده‌اند، شما به عنوان دولت به معنای کلیت نظام چه پاسخی آماده کرده‌اید؟
در مسئله فعالیّت‌های موشکی جمهوری اسلامی ایران باید گفت که غربی‌ها موضع درستی اتّخاذ نکرده‌اند. در متن سند برجام آمده است که ایران نباید موشک‌هایی را به منظور حمل کلاهک‌های هسته‌ای طراحی کند. ایران هم اعلام کرده که هیچگاه به دنبال طراحی موشک‌هایی برای حمل کلاهک‌های هسته‌ای نیست. پس موضع و رویکرد ما شفاف است. بنابراین برجام نمی‌تواند دست‌آویزی برای غربی‌ها باشد تا در این مورد به کشورمان فشار وارد کنند.
رئیس جمهور و وزیر خارجه ایران، سایر مسئولین و نیروهای مسلح نظام گفته‌اند که این حق ماست. این مطلبی است که کسی تردیدی در آن ندارد.
مطلب دوم، در مورد خود برجام است. با توجه به اقدامات آمریکا ما باید چه کاری انجام بدهیم. ما باید ببینیم چرا آمریکا این کار را انجام می‌دهد. سؤال این است اگر ترامپ و دیگران می گویند این بدترین پیمانی بوده که ما در طول تاریخ بسته‌ایم، از چه نظر بدترین بوده است؟ حتماً باید استدلالی پشت سر این حرف باشد. برجام چرا از منظر ترامپ بد بوده است؟ چرا بد است از منظر نتانیاهو؟ اگر برجام پیچ و مهره صنعت هسته‌ای ایران را از هم باز کرده باید آنها خوشحال هم باشند! چرا که صنعت هسته‌ای ایران را متوقف و متلاشی کرده‌اند، دیگر چیزی وجود ندارد پس باید راضی باشند. اما چرا راضی نیستند؟ چرا مسئولین و صاحب نظران آنها - چه اسرائیلی و چه آمریکایی - می گویند ایران هنوز در آستانه ساخت سلاح هسته‌ای است و ما بایستی کاری می‌کردیم که ایران از پیگیری برنامة هسته‌ای منصرف می‌شد. البته ادعای آنها از نوع «کافر همه را به کیش خود پندارد» است.
** واقعاً در بعد فنی صنعت هسته‌ای ایران متلاشی شده است؟
اگر واقعاً برجام صنعت هسته‌ای را متلاشی کرده آیا نظام این مطلب را می‌پذیرفت؟! من در بعد فنی صحبت می‌کنم و به تحریم‌ها کاری ندارم. یعنی نظام ناظر باشد بر این که از نظر فنی صنعت هسته‌ای متلاشی بشود. با این وضعیت که همه زیر سؤال می‌رویم. من به عنوان کسی که تخصّص این کار را دارم و ۴۰ سال است که مسئولیت دارم. با صراحت اعلام می‌کنم که صنعت هسته‌ای کشور با نشاط و توانی مضاعف در حال پیشرفت است. تمام شایعات و اخبار نادرست در مورد فعالیّت‌های سازمان انرژی اتمی ناشی از عدم آگاهی برخی افراد است.
** پیشنهاد می‌کنیم برای شفافیت اجازه بازدید رسانه‌ها را بدهید.
عنوان کردیم که نه تنها رسانه‌ها، بلکه وعاظ محترم و ائمه جماعت بیایند و از نزدیک شاهد فعالیّت و دستاوردهای متخصّصان صنعت هسته‌ای باشند. آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است.
** با توجه به این که شما گفتید صنعت متلاشی نشده و تکنولوژی داریم و می‌توانیم دوباره باز طراحی کنیم؛ اگر مبنا این باشد که آمریکاییها نقض عهد را ادامه بدهند و بخواهید به عقب برگردید، فکر می‌کنید نسبت به قبل چه جهشی در صنعت هسته‌ای داشته باشیم؟
ما اگر بخواهیم به عقب برگردیم، مسئولین ارشد نظام باید تصمیمات لازم را اتّخاذ نموده و مراتب را به سازمان ابلاغ کنند. شما می‌دانید که مقام معظّم رهبری در یک سخنرانی عمومی فرمودند اگر آنها بد عهدی بکنند ما در عرض یکسال و نیم به سطح ۱۰۰ هزار «سو» می‌رسیم. این توانمندی است که جمهوری اسلامی ایران دارد.
** اگر بخواهیم به زبان ساده به مردم بگوئیم ۱۰۰ هزار سو می‌توانید تولید کنید، به چه معناست؟ باید به چه فناوری رسید؟
۱۰۰ هزار سو را اگر بخواهیم با ماشین‌های قدیمی تولید کنیم یعنی ۱۰۰ هزار ماشین IR۱. اما ما دیگر به ماشین قدیمی و استفاده از آنها نمی‌اندیشیم. ما الان ماشین‌هایی که داریم آی آر چهار، آی آر ۲ ام حدود حدود ۵ تا ۶ سو هستند. اینها امتحان خود را پس داده‌اند. از طرفی ماشین آی آر ۶ داریم که حدود ۱۰ سو است. این ماشین هم دارد تقریباً امتحان خود را به پایان می‌رساند. لذا ما می‌رویم و این ماشین‌ها را می‌سازیم. هر کدام از این ماشین‌های آی آر ۶، ۱۰ برابر ماشین قدیمی است. اگر همه را بخواهیم آی آر ۶ بسازیم، ما به ۱۰ هزار ماشین سانتریفیوژ نیاز داریم.
** تکنولوژی ساخت آن را در اختیار داریم؟
بله.
** غنی سازی ۳ و نیم درصدی که الان انجام می‌دهیم در صورت نقض عهد تا چند درصد می‌توانیم بالا ببریم؟
اگر نظام اراده کند، در سایت فردو می‌توانیم ظرف چند روز غنی سازی ۲۰ درصد را راه اندازی کنیم.
** برای غنی سازی بالای ۲۰ درصد چقدر طول می‌کشد؟
بالاتر از سوخت ۲۰ درصد را الان بدان نیاز نداریم. وقتی شما ۲۰ درصد را دارید یعنی توانایی بالایی را در اختیار دارید. البته ما توان غنی سازی در هر حدی از غنا را داریم.
** در ظرف چند روز می‌توانیم به ۲۰ درصد برسیم؟
ظرف ۴ ـ ۵ روز ما می‌توانیم شروع به راه اندازی غنی سازی ۲۰ درصد کنیم. در این صورت می‌توانیم چند کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰% تولید کنیم.
** این قابلیت در فردو است یا نطنز هم این قابلیت را دارد؟
نطنز که در لحظه می‌تواند این کار را انجام دهد.
** اگر نظام تصمیم به غنی سازی بالای ۲۰ درصد بگیرد، در چند روز می‌توان این کار را انجام داد؟
در این مورد باید برنامه‌ریزی جامعی صورت بگیرد. شما باید ابتدا ۲۰ درصد را تولید کنید و در مرحله بعدی ۲۰ درصد را به مثلاً ۵۰ درصد برسانید. برای رسیدن به این مطلب باید دید چه تعداد از آبشارها و زنجیره‌ها به این منظور اختصاص پیدا می‌کند.
** غربی‌ها مدعی بودند، ما کاری کردیم که ایران در عرصه فنی به عنوان مثال ۱۰ روزه می‌توانسته به ۲۰ درصد برسد، به یکسال و نیم رسیده است. یعنی روند رسیدن کند شده است؛ این اظهارات حقیقت دارد؟
ما قبلاً ماهی حدود چند کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد تولید می‌کردیم و الان هم اگر اراده کنیم می‌توانیم همان مقدار را تولید کنیم.
** حتی تکنولوژی غنی سازی ۹۰ درصد را هم داریم؟
بله. آن دیگر تکنولوژی نیست بلکه مراحل مختلف فرآیند غنی سازی است.
** اگر بخواهیم این تکنولوژی بومی هسته‌ای را که در اختیار ایران است به کشورهایی که از نظر راهبردی همسوی ایران هستند، صادر کنیم این امکان وجود دارد؟
خیر. بحث تکنولوژی هسته‌ای مشمول یک سری مقررات بین المللی است. اگر کشورها بخواهند بین خود تبادل فنّاوری کنند یک سری اصولی رعایت می‌شود. مثلاً ما نمی‌توانیم آب سنگین به هرکسی که خواستیم بفروشیم. این قضیه در مورد آنها هم صادق است. یک قاعده‌ای دارد که درست هم هست.
از طرفی معاهدهٔ عدم انتشار سلاح‌های هسته‌ای " ان پی تی " ناظر بر این امر هست و باید به گونه‌ای عمل شود که فرصت دستیابی به صنعت حساس هسته‌ای خارج از مقررات و تعّهدات در اختیار عموم قرار نگیرد چرا که خیلی خطرناک است. اگر بخواهیم این صنعت را در اختیار کشور دیگری بگذاریم باید به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رجوع کنیم. ضمن این که غنی سازی چیزی نیست که به راحتی در اختیار دیگران قرار گیرد.
** در اخبار بود که یک سری کشورها همچون عربستان به دنبال انرژی هسته‌ای و ساخت نیروگاه اتمی هستند. اگر بخواهند این کشورها به تکنولوژی امروز ما در انرژی هسته‌ای برسند به چند سال زمان نیاز دارند؟
در حال حاضر امارات متحده عربی در حال ساخت ۴ نیروگاه است. اولین نیروگاه آنها هم اواخر امسال یا اوائل سال آینده وارد مدار می‌شود. البته باید به این نکته اشاره کنم که صنعت هسته‌ای ایران بومی شده و در اندیشه و ذهن پژوهشگران ایرانی تثبیت شده است. امّا آنها بیشتر به توانمندی‌های دیگران تکیه می‌کنند.
** مثالی که برای فروش آب سنگین زدید، ما همچنان فروش آب سنگین داریم؟
تا الان ما ۷۰ تُن فروخته‌ایم. حدود ۲۰ تُن بصورت متفرقه تقاضا شده ولی هنوز عملیاتی نشده است.
** آمریکا اجازه می‌دهد ما به کشورهایی غیر از روسیه و گروه ۵+۱ فروش داشته باشیم؟
اخیراً اتحادیه اروپا پس از رفع مشکل داد و ستد تجاری کالاهای با استفاده دوگانه، به شرکت‌های خود اجازه داده است که اقدام به خرید مثلاً آب سنگین کنند.
** فروش آب سنگین جنبه تجاری و صرفه اقتصادی دارد یا ما به خاطر تعهدات برجام باید این کار را انجام دهیم؟
ما آب سنگین را لیتری حدود ۳۰۰ دلار می‌فروشیم. کاملاً شبیه آب است و اگر اشتباه کنی ممکن است به جای آب معمولی خورده شود. در صورتی که یک لیتر آب معدنی ۱۰۰۰ تومان است. پس آب سنگین دارای ارزش افزوده خیلی بالایی است. ما به قصد تجاری فعالیت نکردیم. در وین از ما سؤال شد شما چرا هم غنی سازی می‌کنید وهم آب سنگین را تولید می‌کنید؟ من در جواب گفتم دلیلش این بود که شما با ما همکاری نکردید. ما نه غنی سازی بلد بودیم و نه تولید آب سنگین. اما قصد داشتیم وارد عرصه فنّاوری هسته‌ای بشویم. ما وارد هر دو عرصه شدیم و گفتیم بالاخره یکی را به نتیجه می‌رسانیم که شکر خدا ما در هر دو مورد به نتیجه رسیدیم. حالا که در هر دو به نتیجه رسیدیم دلیلی ندارد کنار بگذاریم. اگر خارجی‌ها در فناوری هسته‌ای آب سبک کمک می‌کردند، کسی دنبال آب سنگین نمی‌رفت. مثل غنی سازی ۲۰ درصد که جمهوری اسلامی قصد غنی سازی ۲۰ درصدی را نداشت. ما رفته بودیم که سوخت ۲۰ درصدی خرید کنیم. درست مثل سال ۶۶ که سوخت ۲۰ درصد را از آرژانتین خریدیم. ولی این بار که درخواست را با «البرادعی» مطرح کردم گفت تأمین آن مستلزم شرایطی است. شروطی برای مثال مبنی بر بازگرداندن اورانیوم غنی شده تا ۵ درصد به آژانس بین المللی انرژی اتمی که با مخالفت ما روبرو شد چرا که قبلاً چنین مسائلی مطرح نبود. آرژانتین در قبال دریافت پول، سوخت رآکتور تهران را تأمین کرد. این شروط در یک نامه غیررسمی (Non Paper) از طرف آمریکا و روسیه در منزل آقای البرادعی در وین به رویت بنده رسید.
** این اتفاق در چه سالی رخ داد؟
سال ۱۳۸۸. آقای البرادعی گفت که تحویل سوخت با این شروط قابل انجام می‌شود. چون بر اساس حضورم در آژانس کاملاً به روحیه آنها آشنا بودم. می‌دانستم که راه به جایی نمی‌بریم، به تهران بازگشتم. در ملاقات با آقای دکتر احمدی نژاد گفتم که اینها به ما سوخت ۲۰ درصدی نمی‌دهند. ما اگر تعلل کنیم سوخت رآکتور تهران در حال اتمام است و گرفتار خواهیم شد، اجازه بدهید خود ما وارد تولید سوخت ۲۰ درصد بشویم. در حالی که ما تا آن زمان در خصوص تولید سوخت ۲۰ درصد تجربه نداشتیم. ما هزینه را ارزیابی کردیم و امکان سنجی کردیم و رئیس جمهور نیز بودجهٔ لازم را در اختیار ما قرار داد. پژوهشگران و متخصّصان سخت‌کوش ما از جمله شهید والامقام دکتر مجید شهریاری در سایة همکاری و خرد جمعی و با توکل به خداوند متعال کار را به انجام رساندند.
** تا چند سال دیگر سوخت دارد؟
بستگی به مقدار استفاده از سوخت دارد. ما الان برای ۴ ـ ۵ سال سوخت لازم برای راکتور تهران را دراختیار داریم. پس از این مدت با توجه به تعهّد برجام می‌توانیم دوباره سوخت تهیه کنیم. به این ترتیب که آنها مادهٔ خام ۲۰ درصد را در اختیار ایران قرار می‌دهند و ما آن را تبدیل به صفحات و سپس مجتمع سوخت می‌کنیم.
در بحث راکتور آب سنگین که قرار بود همکاری صورت بگیرد برای بازطراحی آمریکاییها با ایران همکاری کردند؟
بله ولی ما با کشور چین قرارداد بستیم. این یک کار سه جانبه است که شامل ایران، امریکا و چین می‌شود. این کمیته در چارچوب برجام تشکیل شده است و قرارشد که این سه کشور کار را انجام بدهند ولی اگر در این بین نیاز باشد که تجهیزاتی از جای به خصوصی خریداری شود، کشورهای سازنده باید درجهت تأمین آن کمک کنند. در خصوص بازطراحی راکتور اعلام کردیم که ما متولی انجام آن خواهیم بود. چین و آمریکا آن را مرور و درنهایت مورد تأیید نهایی قرار می‌دهند.
** این باز طراحی خاص ایران است؟
ما شرکتی تأسیس کردیم که حدود ۱۰۰۰ کارشناس خبره و توانمند درآن حضور دارند. ما دوسال بعد از برجام به شدت در حال کار کردن هستیم، طراحی مفهومی را انجام دادیم، چینی‌ها چند روز پیش طراحی مفهومی ما را تائید کردند که به منزله مُهر استاندارد می‌باشد و این خاص ایران است.
** نقش آمریکا در این باز طراحی چیست؟
آمریکا در این قضایا تا حد مشاوره علمی با ما همکاری کرده است ولی به هرحال کار اصلی با چین است.
** در صورت تمایل ایران آیا با شرایط موجود امیدی هست که امریکا در بازطراحی همکاری کند؟
آمریکا تا حالا در این خصوص اقدامی خلاف تعهداتش نکرده است.
** چقدر طول می‌کشد ما رآکتور آب سنگین را عملیاتی کنیم؟
پیش بینی ما ۵ سال بود که ان شاءالله تا ۴ سال بعد باید عملیاتی شود. ما در حال حاضر جلوتر از برنامه حرکت می‌کنیم.
** زمانی که وارد مدار شود چه کمکی به صنعت می‌کند؟
یکی از رآکتورهای فوق مدرن تحقیقاتی در دنیا خواهدبود.
** پس تولید برق ندارد و فقط تحقیقاتی است؟
بله تحقیقاتی است.
کارکرد دوربین‌های آنلاین که برای نظارت هست، به چه صورت است؟
این دوربین‌ها آنلاین عکس را می‌گیرند ولی برخط در وین دیده نمی‌شود. بازرسان بر اساس سازوکار تعریف شده به ایران می‌آیند و عکس‌ها را منتقل می‌کنند.
** به صورت شفاف بفرمایید که در صورت نقض برجام شما چه بسته‌ای برای پاسخ آماده کرده‌اید؟
من عرض می‌کنم از نظر فنی ما به قدری آمادگی برای برگشت پذیری داریم که طرف ما غافل گیر خواهد شد. ولی ما مایل نیستیم که این اتفاق بیاُفتد.
اگر آمریکاییها نقض عهد بکنند و برجام را کنار بگذارند، اروپا به احتمال قوی با آنها همراهی نخواهد کرد البته آمریکا تا به حال کج دار و مریز عمل کرده است.
البته اگر آمریکا برجام را پاره کند، موضوع، بحث جداگانه‌ای است. در مقابل افکار عمومی هم هر اقدام ما توجیه پذیر است. اما اگر آمریکا بخواهد با شگردهایی که دارد بازی کند و محدودیت‌هایی بوجود آورد، آنگاه ما بر اساس مصلحت ملّی و با تدبیر واکنش نشان می‌دهیم. ما در چارچوب مصلحت و منافع ملی و در قالب تعهّدات مندرج در سند برجام درحال پیگیری امور هستیم. مایل نیستم که شاهد خدشه‌ای به برجام باشم، امّا اگر آمریکاییها بر عهد خود اُستوار نمانند ما نیز بر اساس اصل تأمین منافع ملّی واکنش مناسب نشان خواهیم داد.
** آژانس اعلام کرده که ذخائر غنی شده ایران کمتر از توافق برجام است؟
ما می‌توانیم تا ۳۰۰ کیلوگرم UF۶ داشته باشیم. ما هنوز به ۳۰۰ کیلوگرم نرسیده‌ایم چون بیشتر مشغول غنی سازی اورانیوم‌های تهی شده می‌باشیم.
** در آب سنگین که پائین‌تر هستیم؟
ما پائین تر از ۱۳۰ تُن هستیم ولی می‌توانیم ذخایر خود را تا ۱۳۰ تُن افزایش دهیم، بر اساس تعهدی که در متن سند برجام ذکر شده است هر مقدار که بالاتر از ۱۳۰ تُن باشد در معرض فروش قرار می‌گیرد.
** با توجه با پاسخ‌های شما و دوستان در حاکمیت در صورت نقض برجام یک سری از تحلیلگران این تحلیل را در جامعه پمپاژ می‌کنند که در صورت نقض برجام دست ایران بسته است و کار خاصی را نمی‌تواند صورت دهد و این یک بلوف و شعار از سمت مسئولین است؟
آن زمان که ما تولید ۲۰ درصد را شروع کرده بودیم همین سخنان توسط برخی افراد در سطح افکار عمومی مطرح می‌شد. البته این حرف داخلی‌ها نبود بلکه توسط رسانه‌های خارجی مطرح می‌شد. ما اعلام کردیم اگر ۲۰ درصد را در اختیار ما قرار ندهید خودمان دست بکار می‌شویم. بعد از مدّتی همگان دیدند که ما در پرتو الطاف الهی و به یُمن تلاش خستگی ناپذیر جوانان برومند این سرزمین کار را با موفقیّت به انجام رساندیم و موضوع بلوف نبود. الان هم اعلام می‌کنم که پیش بینی‌های لازم برای برگشت پذیری سریع انجام شده است و این بار هم تاکید می‌کنم که موضوع بلوف نیست.
** قانون ویزای آمریکا در مورد ۷ کشور که هنوز ادامه دارد، آیا استمرار این حالت در عرصه تکنولوژی و علمی بر کشور ما تأثیر دارد؟ یا دانشگاه‌ها توانسته‌اند این تحریم را به طریقی دور بزنند؟
من روی این مطلب زیاد تعمق نکرده‌ام تا بتوانم ارزیابی دقیقی داشته باشم ولی بالاخره بی تأثیر نیست. پیش از این استادان راحت‌تر در کنفرانس‌های علمی حضور می‌یافتند، احتمالاً الان مشکل‌تر شده است. البته اینگونه امور بیشتر مرتبط با وزرات امور خارجه است.
** بعد از توافق برجام ارتباط شما با " مونیز " ادامه داشته است؟
خیر. وقتی توافق صورت گرفت و او از سمت خود کنار رفت، یک بار یک ایمیل زد و عنوان کرد، من به دانشگاه برگشتم و در ایمیل بعدی اطلاع داد به ریاست انجمنی مردم نهاد که در ارتباط با محیط زیست فعالیت دارد، منصوب شده است.
** درباره دبّه‌های آمریکا اصلاً با کسی هیچ صحبتی نشده است؟
هیئت نظارت بر برجام متولی این امر است.
یعنی کسی از مقامات آمریکایی در مورد بدعهدی‌شان صحبت نکرده است؟
چرا، مثلاً کری اخیراً چندبار اظهار نظر کرده است. حتی مونیز هم یکی ـ دوبار اظهار نظر کرده است و گفت که اعتقاد دارد اگر توافق برجام حفظ شود، بهتر است.
** اگر بخواهید یک خبر خوش در بحث هسته‌ای بدهید، چه چیزی می‌توان عنوان کرد که اختصاصی ما باشد؟
خبر خوشی که می‌توانم بدهم این است که ملّت بزرگ ایران مطمئن باشند صنعت هسته‌ای آنها با قدرت و قوت به جلو حرکت می‌کند. یعنی ما با عطف توجّه به الزامات و امکانات موجود در سند برجام توانستیم نسبت به تدوین یک برنامهٔ بلندمدت در عرصهٔ فنّاوری هسته‌ای اقدام کنیم.
اکنون یک چشم انداز ۱۵ ساله در این عرصه پیش روی ما قرار گرفته است و ما با شتاب هرچه بیشتر در مسیر بهسازی فعّالیت‌های هسته‌ای حرکت می‌کنیم. از طرفی ما در راه تجاری سازی صنعت هسته‌ای هستیم و در این جهت هزینه‌ها را کاهش می‌دهیم. روی فعالیت اکتشاف و استخراج اورانیوم تاکید داریم. چون شما حتی اگر بهترین صنعت هسته‌ای را داشته باشید، بهترین سانتریفیوژ را داشته باشید ولی اگر اورانیوم نداشته باشید تا غنی سازی صورت بگیرد تا به سوخت تبدیل شود، این صنعت ابتر خواهد بود؟ پس باید روی اکتشاف و استخراج کار بکنیم. ما در بخش اکتشاف و استخراج با سرعت فوق العاده ای در حال کار هستیم.
** شما به عنوان یک عضو هیئت نظارت بر برجام متوانید پاسخ دهیدکه آیا هیئت در مورد تحریم‌های جدید به جمع بندی رسیده است؟
در جلسه این هفته تصمیمات لازم اتخاذ خواهدشد. (زمان مصاحبه هفته گذشته بوده است)
** یعنی جلسه‌ای هنوز برگزار نشده است؟
جلسات کارشناسی در سطوح مختلف بطور مستمر برگزار شده است امّا تصمیم نهایی در هیئت نظارت بر برجام تا این لحظه اتّخاذ نشده است. (زمان مصاحبه)
** یعنی این جلسه آخرین جلسه برای تصمیم گیری است؟
خیر. هیئت نظارت بر برجام یک مجموعه پابرجاست و بنا به تشخیص رییس هیئت و به تناوب جلسات آن برگزار می‌شود.
** رئیس جمهور نامه‌ای برای شما ارسال کردند درخصوص پیشرانه‌های اتمی؛ کار به کجا رسیده است؟
قرار بود که ظرف ۳ ماه گزارش بدهیم که درکمتر از این زمان، گزارش اول خود را خدمت ریاست‌جمهوری تقدیم کردیم. گزارش دوم در دست تهیه است. این یک پروژه بلند مدت است.
** ما با روسیه در این زمینه همکاری نداریم؟
خیر. در این زمینه همکاری نداریم.
** ایران نشان داده وقتی می‌تواند موتور پیکان را روی پژو بگذارد این کار را هم می‌تواند انجام بدهد
ما برنامهٔ تدوین شده درمورد پیشران را با جدیّت جلو می‌بریم. چون ما این پروژه را برای کشور مهم و استراتژیک می‌دانیم ولی اجرای این پروژه، زمان بر است. البته گذاشتن پیشران روی کشتی کمی دشوارتر از گذاشتن موتور پیکان روی پژو می‌باشد!
** بیمارستانی که با همکاری اتریشی‌ها قرار است ساخته شود در چه مرحله‌ای است؟
این بزرگترین پروژه‌ای است که من آرزو دارم تا زمانی که در قید حیات هستم بتوانم آن را محقّق کنم. قرارداد آن امضا شده است، فقط مراحل نهایی قرارداد مالی آن باقی مانده که اگر آن هم امضا بشود، اجرای پروژه در مسیر تعیین شده عملیاتی خواهد شد.
** به جز این موارد سرمایه گذاری خارجی در صنعت هسته‌ای ما متداول است؟ ما دربحث اکتشاف هم سرمایه گذاری خارجی داریم؟
خیر. مهم این است که عمده فعالیتها توسط مدیران و متخصّصان سازمان در حال اجراست.
** یعنی کاملاً به صورت بومی همه کارها را انجام می‌دهیم؟
بله.
** به غیر از رآکتور آب سنگین سرمایه گذاری دیگری انجام نمی‌شود؟
اگر منظور راکتورهای تحقیقاتی جدید دیگر است، فعلاً برنامه نداریم. البته اگر دولت بودجه لازم را تأمین کند، علاقه مندیم تا یک راکتور ده مگاواتی تحقیقاتی از نوع آب سبک در شیراز دایر کنیم.
** در بحث گداخت هسته‌ای ما در حال تحقیقاتی هستیم؟
بله. از سال‌های گذشته سازمان انرژی اتمی برنامهٔ گداخت هسته‌ای را مدّ نظر قرار داده است ولی بعد از برجام تلاش می‌کنیم فعالیتها در این بخش از طریق همکاری با اروپا بیشتر شود.
** چشم انداز گداخت هسته‌ای را چطور ارزیابی می‌کنید؟
یک پدیده بسیار مبارکی است و ما اُمیدواریم که بر اساس اُفق ترسیم شده در این زمینه، به اهداف تعیین شده دست یابیم.
** در بوشهر، روسها فازهای دیگر را آغاز به کار کرده‌اند؟
بله. گودبرداری جهت احداث واحدهای جدید در ساختگاه نیروگاه اتمی بوشهر صورت گرفته است و طراحی آن هم انجام شده و تجهیزات آن در حال ساخت است. این نمونه خوبی است. برخی دوستان می گویند صنعت هسته‌ای متلاشی شد. ما ۱۰ میلیارد دلار برای احداث دو نیروگاه با روسها قرارداد بسته‌ایم. اگر صنعت هسته‌ای متوقف شده دولت برای چه منظوری ۱۰ میلیارد دلار در این صنعت سرمایه گذاری کرده است!
** بوشهر چقدر برق هسته‌ای در مدار دارد؟
۱۰۰۰ مگاوات برق در مدار دارد. نیروگاه بوشهر ۱۰ ماه در سال کار می‌کند و بایستی برای سوخت گذاری و تعمیرات ۲ ماه در سال متوقف شود.
** نیروگاه بوشهر از ۱۰۰۰ مگاوات هم بالاتر می‌رود؟
ظرفیت نیروگاه فعلی ۱۰۰۰ مگاوات است امّا ظرفیت واحدهای جدید ۱۰۵۰ مگاوات خواهد بود
** چند سال دیگر طول می‌کشد که وزارت برق اعلام نکند که در پیکِ مصرف مشکل برق داریم؟
بستگی به مصرف برق در سراسر کشور دارد. سرمایه گذاری برق، سرمایه گذاری سنگینی است. کشور در سال به طور متوسط ۳۰ هزارمگاوات برق مصرف می‌کند اما به یکباره تابستان به ۵۴ هزارمگاوات می‌رسد. اگر شما به اندازه ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه بسازید وقتی به پیکِ مصرف می‌رسید گرفتار می‌شوید. ضمن اینکه ۳۰ هزار مگاوات هم نمی‌توانید داشته باشید چرا که برخی نیروگاه‌ها سالی یک ماه برای انجام تعمیرات از دور خارج می‌شوند. لذا همواره باید یک ظرفیت اضافی داشته باشید تا بتوانید از عهده بار مصرف برق درپیک برآیید. الان ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های برق در ایران، قریب به ۷۰ هزار مگاوات است.
** سفر کمالوندی به روسیه به دنبال ماجرای سرمایه گذاری برای نیروگاه‌های جدید ما بود؟
بله. با روسها در حال مذاکره هستیم تا آنها بخشی از هزینه نیروگاه‌های جدید در حال ساخت را تأمین مالی کنند.
** آیا این گزینه خوب است که آمریکا از برجام حذف بشود؟
اگر اروپا با آمریکا همراهی کند یک بحث است و اگر همراهی نکند، ما به اُلگوی ۱-۷ می‌رسیم. به این معنا که ایران و دیگر کشورهای حاضر در این عرصه در یک سمت قرار می‌گیرند و آمریکا در این میدان تنها خواهد ماند.
** پیش بینی شما چیست؟
پیش بینی خیلی سخت است ولی من احساس می‌کنم ایجاد اختلال در فرآیند برجام بسیار دشوار است. تا کنون که ترامپ موفق به اخلال در این فرآیند نشده است، تا بار سوم چه شود! البته رفتار ترامپ قابل پیش بینی نیست. تاکید می‌کنم نفع همهٔ طرفها در حفظ توافق است.
** ظرف این دو سال اروپا موضع خود را در قبال برجام نشان نداده است؟
به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی مایل به برهم خوردن توافق هسته‌ای نیستند.
** درمورد احداث نیروگاه‌های کوچک چه فعالیت‌هایی انجام شده است؟
ما با چین در حال مذاکره هستیم تا دو نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی کوچک احداث کنیم. هدف ما این است که به طرف ساخت نیروگاه‌های کوچک حرکت کنیم. باتوجّه به ملاحظات فنّی و زیست محیطی، حرکت در این مسیر به صرفه و صلاح ماست.
** کتابی که قرار است منتشر شود، درباره چه موضوعاتی است؟
کتابی درارتباط با زندگی شخصی و خاطرات در حوزهٔ های مختلف از جمله حوزه فنّاوری هسته‌ای به نگارش درآمده و پس از طی مراحل فنّی و ویرایش متن، دراختیار عموم علاقه مندان قرار خواهد گرفت.
** شما در چهار سال گذشته از رهبر انقلاب خاطره‌ای دارید که قابل استفاده و رسانه‌ای شدن باشد؟
خاطره که زیاد داریم ولی شخصی است.
** شما شخصی بگوئید ما آن را عمومی می‌کنیم.
ما از خاندان شهید ثالث قزوین هستیم. حضرت آقا با علم انساب آشنایی وافری دارند. ایشان تشریف آورده بودند قزوین و در مورد رجال قزوین صحبت‌های عمیقی فرمودند.
چند ماه پیش پس از یکی از جلسات عمومی که بیرون آمدم حضرت آقا مرا صدا زدند و فرمودند آیا فلان شخص را می شناسی؟ من خجالت کشیدم. فرمودند از بستگان شماست و در نجف زندگی می کردند. گفتم شرمنده ام نمی شناسم. فرمودند شاعر بوده. من داشتم سرخ می شدم. نهایتا ایشان فرمودند مثل اینکه من باید افراد خانواده شما را به شما معرفی کنم.
خاطره دیگرم این است که اوایل که بنده رفته بودم وزارت خارجه، دیداری با حضرت آقا داشتیم، ایشان در حین صحبت، رو به بنده فرمودند من جدیدا مقاله ای خوانده ام که یک امریکایی در مورد فردوسی نوشته است که حماسه فردوسی برگرفته از حماسه هومر یونانی هست. یک ایرانی هم در رد آن مقاله خوبی نوشته است. با خودم فکر کردم وزارت خارجه! مقاله هومر!! حتما آقا از طرح این صحبت‌ها هدفی دارند. همین طورکه ایشان صحبت می‌کردند گفتم حضرت آقا اگر نویسنده مقاله آمریکایی معتقد است که حماسه شاهنامه برگرفته از هومر هست پس حماسه هومر هم برگرفته از حماسه سومری‌ها به نام " گل گامش " هست. ایشان فرمودند بله همین‌طور است.
** گویا اسم شما برای تصدی پست وزارت علوم دیده شده است؟
من دوبار معاون وزیر علوم بوده‌ام. یکی اوائل انقلاب و در مقطعی بعد از دوران جنگ تحمیلی و دفاع مقدّس. به این مطلب اشراف دارم و چند بار هم به ریاست دانشگاه منصوب شده‌ام. بالاخره ما از خانوادهٔ وزارت علوم هستیم اما اداره این وزارتخانه الان بسیار دشوار است و کسی حاضر نیست به این راحتی وزارت علوم برود و عهده دار مسئولیت شود. امروز وزارت علوم به وزیر جوانی نیاز دارد که پُرانرژی و پُر تحرک باشد. اگر ادامهٔ کار در سازمان را تشخیص دادند در خدمت هستم و اگر نه می‌آیم مشرق همکار شما می‌شوم (خنده).
