سعید جلیلی، دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی خواستار شکل گیری «دوره برجام خوانی» در دانشگاه ها شده است.
به گزارش «انتخاب»، جلیلی که از سال 86 تا 92 مسئولیت پرونده هسته ای کشورمان را در اختیار داشت و نه تنها پیشرفتی در مذاکرات مذکور نداشت بلکه تحریم های زیادی در همان دوران به کشورمان تحمیل شد، اخیرا در قالب یک توئیت، گفته است که «باید در دانشگاه‌ها یک دوره برجام خوانی شروع شود، این بحث علمی است نه سیاسی. برجام یک سند 159 صفحه‌ای مهم است که تا سالها کشور درگیر آن است.»
او در در توئیتی دیگر نوشته است: ترامپ که آمریکا را فلج توصیف کرد بداند که با پیکر فلج نمی تواند رجز بخواند.
توئیت های وی پس از سخنرانی دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا که در آن مدعی عدم پایبندی ایران به برجام شده و آن را به کنگره حواله داده بود، منتشر شده؛ از این رو می توان این جملات را واکنش جلیلی به سخنرانی ترامپ قلمداد کرد؛ واکنشی که در آن تقریبا مخالفتی با اظهارات ترامپ در موضوع برجام دیده نمی شود.
این موضوع البته تعجب چندانی ندارد؛ جلیلی از روزهای آغازین دولت یازدهم و پس از محول شدن مسئولیت پرونده هسته ای از دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه، با تک تک اقدامات تیم هسته ای از مذاکره تا توافق، مخالفت کرده و پس از امضای توافق موقت ژنو و به دنبال آن، توافق وین یا برجام، این مخالفت رنگ جدی تری به خود گرفت.
با این وجود، پس از تصویب برجام در مجلس و تایید آن توسط ارکان مختلف نظام، عملا راهی که همفکران او از طریق آن امیدوار به ممانعت از اجرای برجام بودند مسدود شد. پس از انتخابات سال 96 و انتخاب مجدد حسن روحانی، جلیلی اندکی تغییر روش داده است. در دوره جدید او تلاش می کند تا کمتر وارد مصداق ها شده و به اقدامات و اظهارات خود وجهه تئوریک و علمی بدهد. از همین رو، نظریه دولت سایه را با وجود عدم همراهی بسیاری از همفکران اصولگرای خود پیش برده و هر از چند گاهی یکی از ارکان دولت را به باد انتقاد می گیرد.
در رویکرد جدید جلیلی، او باز هم برجام را رها نکرده ولی این بار تلاش کرده است تا وانمود کند از دروازه «علم» به آن وارد شده. هرچند بعد سیاسی اقدامات و اظهارات او به اندازه ای پررنگ است که هرگز نمی توان وجهه دیگری را بر آن غالب دانست.
به همین دلیل است که وقتی از «دوره برجام خوانی در دانشگاه ها» صحبت می کند، هر مخاطبی بی درنگ آن را با نو مذاکرات خود او مقایسه می کند. در 69 ماه مذاکره سعید جلیلی با کشورهای 5+1 – که البته هیچ گاه با حضور مقامات عالیزتبه این کشورها نبود – جلیلی حتی یک بار هم به مجلس درباره جزییات مذاکرات پاسخ نداد. علاقه ای به رسانه ای کردن محتوای مذاکرات خود نشان نمی داد و ابهامات فراوان مذاکراتش را بدون پاسخ باقی می گذاشت.
در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال 92، علی اکبر ولایتی به طور بی سابقه ای به نحوه مذاکرات او تاخت. او در مناظرات خطاب به جلیلی گفت: «دیپلماسی این نیست که در داخل کشور بگوییم ما اصولگراییم و انعطااف نداریم. دیپلماسی خشونت و سرسختی نشان دادن نیست. دیپلماسی تعامل و بده بستان است. نمیشود که آنها هرچه که ما می خواهیم بدهند و ما هیچ کاری نکنیم! دیپلماسی بیانیه صادر کردن پشت تریبون نیست!»
او همچنین در پاسخ به اظهارات جلیلی که گفته بود آنها (نمایندگان 5+1) در مقابل منطق قوی ما جوابی نداشتند، اظهار داشت: «دیپلماسی کلاس فلسفه نیست که بگویید منطق ما قوی بود! آنچه مردم می بینند این است که شما مسئول مذاکرات هستید و هیچ چیزی حاصل نشده و مدام تحریم ها ببیشتر شده و به مردم فشار بیشتری آمده است.»
ولایتی در جای دیگری در واکنش به ادعای جلیلی مبنی بر اینکه مسائل در آلمآتی حل شده بود گفت: اگر حل شده بود که نباید تا این مدت طول می کشید.
جلیلی بعدها در مورد مذاکرات آلماتی ادعا کرد که مشابه موضوعی که در مذاکرات تیم ظریف با 5+1 بر سر آن توافق شده، در آنجا نیز توافق شده بود اما تیم ایرانی آن را رد کرده بود!
به گفته جلیلی، ادعای آنها در ابتدا این بود که ما باید نطنز و غنی‌سازی 3 درصد را تعطیل کنیم اما در آن 6 سال روند مذاکرات به گونه‌ای پیش رفت که در آلماتی 2 بر سر غنی‌سازی 20 درصد با ما چانه می‌زدند و به جای توقف نطنز از توقف فردو صحبت می‌کردند! در همان‌جا می‌گفتند که شما غنی‌سازی 20 درصد را متوقف کنید تا در عوض ما هم فلان کار را انجام دهیم.
در میانه این ابهامات و ادعاها، علی اکبر صالحی که مدت زمان کوتاهی وزیر خارجه دولت احمدی نژاد هم بود، از مذاکرات محرمانه ای با آمریکا سخن به میان آورد که با جلیلی و مصلحی هماهنگ شده بود. به گفته صالحی، برای نشست دوم با آمریکا، «دوستان در دبیرخانه گفتند اگر آمریکایی‌ها راست می گویند بیایند در آلماتی ذره‌ای انعطاف نشان دهند.»، او ادامه داد: «لذا ما از آمریکایی‌ها خواستیم در آلماتی انعطاف نشان دهند؛ چون دوستان در دبیرخانه قول داده بودند روند کار را با این انعطاف برای دور دوم مذاکرات محرمانه تسهیل کنند.»
صالحی با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها به دلیل پیغام وزارت خارجه در آلماتی انعطاف نشان دادند، اظهار کرد: «وقتی خبر انعطاف آمریکایی‌ها را در آلماتی شنیدم، در وین بودم و خدا را شکر کردم و گفتم که آنها بالاخره یک بار هم که شده وفای به عهد کردند.»
صالحی در ادامه از «بدعهدی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با وجود انعظاف آمریکایی ها در آلماتی» انتقاد کرد.
موضوع بر سر اصل ماجرای مذاکرات آلماتی نیست. بلکه بر محرمانه و غیرشفاف بودن مذاکرات 6 ساله جلیلی با طرف مقابل است. فردی که در طول 6 سال مذاکرات بی ثمر که حاصل آن تحریم های کم سابقه علیه کشورمان بود، ذره ای پاسخگویی و شفافیت نداشته اکنون خواستار شفاف شدن مذاکراتی است که از قضا مسئولان آن بارها و بارها درباره اش شفاف سازی کرده و به نهادهای مختلف از مجلس گرفته تا دیگر ارکان تصمیم گیر نظام پاسخ داده اند.
این پالس های منفی جلیلی علیه برجام، آن هم در روزهایی که نتیجه برجام در موارد متعددی خود را نشان داده چه معنایی دارد؟ رفع تحریم ها، شکستن ائتلاف بین المللی علیه ایران، گشایش در روابط بین المللی، جذب سرمایه گذاری و .. همگی نتیجه برجام و مذاکرات هوشمندانه و مدبرانه هسته ای دولت روحانی است. حتی اکنون که دولت ترامپ علیه برجام سمپاشی می کند، قبل از ایران، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پاسخش را می دهد. یعنی این توافق حتی میان آمریکا و متحدانش هم شکاف ایجاد کرده و اکنون جو جامعه بین المللی به سود ایران است نه علیه کشومان.
اشکال جلیلی آن است که تصور می کند برجام سندی است که «تا سالها کشور درگیر آن است» اما هنوز نپذیرفته 6 سال مذاکرات او که نتیجه اش تحریم های بی سابقه بین المللی – و نه صرفا یکجانبه از سوی آمریکا – بوده چه اثرات منفی و مخربی بر کشور داشته. این در حالی است که با گذشت 2 سال از زمان اجرای برجام و برچیده شدن بسیاری از تحریم ها، هنوز هم کشور درگیر اثرات تحریم های هسته ای وضع شده در دوران مذاکرات جلیلی است.
به نظر می رسد سعید جلیلی پیش از آنکه به فکر دوره های برجام خوانی در دانشگاه ها باشد، باید تکلیف بیانیه خوانی های خود در مذاکرات بی نتیجه را مشخص کند تا با مقایسه این دو، بتوان به یک نتیجه منصفانه و معقول رسید.
