راهکار بانک‌پاسارگاد برای پرداخت‌های خرد

مسئله پرداخت خرد سال‌هاست مورد بحث کارشناسان قرار دارد. موضوعی که به دلایل مختلف ازجمله مدل کلان کسب‌وکاری حوزه پرداخت الکترونیک کشور و مدل کارمزدی مرتبط با آن، میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز و وجود ذینفعان متعدد با رویکردهای مختلف؛ راهکارهای ارائه شده برای آن تاکنون به‌صورت محدود اجرا شده و به‌اندازه کافی فراگیر نشده است. درحالی‌که نیاز به توسعه راهکاری برای پرداخت‌های خرد، هر روز بیشتر احساس می‌شود. در همین راستا، بانک پاسارگاد با همکاری ایرانسل و شرکت «فناپِ پرداخت»، کیف پول موبایلی خود به نام «کیپاد» را ارائه نموده‌است. این محصول بر بستر تلفن همراه و سیم‌کارت‌های NFC پرداخت‌های خرد را به‌صورت آفلاین مدیریت می‌کند.

 

سایت راه‌پرداخت، با مهندس زهرا میرحسینی عضو هیئت‌عامل و معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک پاسارگاد در مورد این محصول و دیدگاه بانک‌پاسارگاد در این خصوص گفتگو کرده‌است که در ادامه می‌خوانید:

راه‌پرداخت: قبل از هر چیز به ما بگویید که آیا تاکنون زیرساخت‌های پرداخت خرد پاسخگوی نیازهای مردم بوده است یا نه؟

باید بگویم که در دو دهه اخیر برای توسعه شبکه پرداخت، اقدامات ارزشمندی انجام شده و امروز شاهد گستردگی استفاده و بهره‌مندی مردم از این خدمات و زیرساخت‌ها هستیم. در سال‌های گذشته با سرمایه‌گذاری زیاد نظام بانکی در توسعه راهکارهای پرداخت الکترونیک، سطح دسترسی به ابزارهای پرداخت در کل کشور بسیار ارتقا پیدا کرده است. در موارد متعددی بدون در نظر داشتن هزینه‌های سنگین این سرمایه‌گذاری، راهکارهای پرداخت آنلاین ارائه شده‌اند. روش‌هایی که نیاز به تقویت دیتاسنترها، زیرساخت‌های ارتباطی و مخابراتی داشته و نتیجه آن هزینه بالای تراکنش است. خدمات پرداخت رایگان تقریباً در هر نقطه‌ای در دسترس مردم قرار گرفته و اصولاً تفکیکی بین پرداخت‌های خرد و پرداخت‌های عادی صورت نمی‌گیرد. درصورتی‌که ساختار باید به‌گونه‌ای باشد که انجام تراکنش با مبالغ کم برای تمام بازیگران مقرون‌به‌صرفه باشد.

از طرف دیگر در کسب‌وکارهایی مثل حمل‌ونقل عمومی که نیاز به انجام تراکنش در حداکثر سه‌دهم ثانیه وجود دارد، عملاً امکان استفاده از تراکنش‌های آنلاین وجود ندارد. درنتیجه برای پاسخ به این نیاز کارت بلیت الکترونیک ایجاد شد که هرچند مسئله سرعت و هزینه تراکنش را حل کرد، ولی مشکلی که دارد این است که باید مراکزی به‌طور گسترده جهت شارژ این کارت‌ها ایجاد شوند که آن هم هزینه سنگینی دارد. شاید یکی از بهترین راهکارها کارت‌های بانکی دومنظوره هستند تا بتوان از آن‌ها هم برای تراکنش‌های آنلاین استفاده کرد و هم برای تراکنش‌های آفلاین. ولی این روش هم بدون تغییر تکنولوژی کارت‌ها امکان‌پذیر نبوده و هزینه سنگینی به شبکه بانکی وارد می‌کند. درنتیجه می‌توان گفت تاکنون راهکارهای جامع و کاملی برای پرداخت خرد ارائه نشده است.

راه‌پرداخت: یعنی تاکنون نیاز مردم به شکل صحیح رفع نشده است؛ پس مردم در حال حاضر نیازشان را چگونه رفع می‌کنند؟ با پول نقد؟ یا کارت‌بانکی؟

طبق آماری که شاپرک در ماه شهریور سال ۹۶ اعلام کرده است، تقریباً ۸۴ درصد تراکنش‌ها زیر ۵۰ هزار تومان و ۷۱ درصد زیر ۲۵ هزار تومان است و با توجه به اینکه اسکناس و پول خرد در دست مردم محدود است، درنتیجه این آمار نشان می‌دهد که مردم نیازشان در بخش پرداخت‌های خرد را از طریق کارت‌بانکی آنلاین رفع می‌کنند. اصولاً به غیر از مواردی مثل حمل‌ونقل عمومی که سرعت تراکنش، یک نیاز جدی است؛ نیاز به راهکارهای پرداخت خرد حس نشده است.

ما به‌عنوان عضوی از شبکه بانکی با کمک و نظارت رگولاتور باید راهکارهایی ارائه کنیم تا درعین‌حال که برای مردم سرعت و راحتی را به ارمغان می‌آورد، برای شبکه بانکی نیز مقرون‌به‌صرفه باشد.

راه‌پرداخت: تجربه کارت بلیت‌های الکترونیک در شهرهایی مثل مشهد و تهران نشان داده است که اگر راهکار مناسبی پیش روی مردم قرار بگیرد، مردم از آن استقبال خواهند کرد. سؤال اینجاست که چرا تاکنون به‌جز حمل‌ونقل عمومی در کسب‌وکار دیگری نمونه جدی برای پرداخت خرد الکترونیک نداشته‌ایم؟

در پاسخ به سؤال شما باید بگویم که عوامل مختلفی را می‌بایست مورد نظر قرار داد. اول اینکه باید بستر یا پلتفرم پرداخت آفلاین مشخص می‌شد. آیا نیاز به تغییر کارت‌های مغناطیسی و مهاجرت به کارت‌های هوشمند است یا خیر؟ دوم اینکه با توجه به مدل فعلی کارمزدی شبکه پرداخت کشور، ذینفعان اصلی یعنی پذیرنده و دارنده کارت و حتی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت (PSP) عملاً نه‌تنها انگیزه‌ای برای حرکت به سمت پرداخت‌های خرد آفلاین ندارند، بلکه بعضاً تشویق شده‌اند که پرداخت‌های با مبالغ خرد را هم به‌صورت آنلاین انجام دهند. از سوی دیگر بانک‌ها هم به دلیل رقابت جهت جذب منابع به‌ظاهر ارزان‌قیمت، در این مدل کسب‌وکار با شرکت‌های پرداخت همراه شدند.

راه‌پرداخت: بانک پاسارگاد در این مسیر تاکنون برای پرداخت خرد چه کرده است؟

بانک‌پاسارگاد با تشکیل یکی از شرکت‌های زیرمجموعه خودش به نام «فناپ پرداخت» راهکارهایی را ارائه کرده است. از حدود ۶ سال پیش پروژه «من کارت» شهر مشهد توسط این شرکت به بهره‌برداری رسید و بعد از آن کارت‌های شهروندی که عموماً در حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌شوند در شهرهای اهواز و قزوین راه‌اندازی شده‌اند. «فناپ پرداخت» تاکنون بیش از ۸ میلیون کارت شهروندی در شهرهای مختلف صادر کرده و نیاز مردم به پول خرد در حوزه حمل‌ونقل عمومی، پارکومترها و مواردی از این دست را تا حد زیادی حل کرده است؛ اما با توجه به اینکه این نوع کارت‌ها صرفاً در یک سیکل بسته حمل‌ونقل عمومی ارائه خدمت می‌کنند، درنتیجه در سایر کسب‌وکارهای خرد عملاً کاربرد ندارند و مشتری باید در دیگر موارد از کارت‌بانکی خود استفاده کند.

در این راستا، بانک پاسارگاد با درک درست از این نیاز در خصوص پرداخت خرد آفلاین که به‌عنوان یک شیوه استاندارد در شبکه پرداخت جهانی نیز شناخته شده است، و با توجه به توانایی اپراتورهای تلفن همراه کشور برای ارائه زیرساخت مورد نیاز برای این کار، یک همکاری سه‌جانبه بین بانک پاسارگاد، ایرانسل و شرکت فناپ پرداخت، را آغاز کرده است که بتواند بدون تعویض کارت‌های بانکی که هزینه سنگینی دارد، راهکار کارآمدی برای پرداخت‌های خرد آفلاین ارائه کند.

با توجه به ضریب نفوذ بالای تلفن همراه در اقشار مختلف جامعه و پتانسیل‌های زیاد تلفن همراه برای ارائه انواع محصولات و خدمات روی آن، بهترین گزینه پیش رو این بود که به راهکاری فکر کنیم که مبتنی بر تلفن همراه است چراکه امروز دیگر تلفن همراه به عضوی جدانشدنی از زندگی افراد تبدیل شده است. با این کار دیگر هزینه بالای تعویض کارت‌های بانکی فعلی به کارت‌های دومنظوره را انجام ندادیم و علاوه بر این دیگر به هزینه سنگین جهت گسترش شبکه فیزیکی شارژ کارت نیازی نیست چراکه افراد بدون محدودیت مکانی و زمانی می‌توانند محصول کیف پول موبایلی خود را روی تلفن همراهشان شارژ کنند.

این راهکار که مبتنی بر سیم‌کارت‌های مجهز به فناوری NFC است، «کیپاد» نام دارد که از عبارت «کیف پول همراه پاسارگاد» گرفته شده است. در واقع کیپاد یک کیف پول موبایلی است که برای اولین بار در کشور برای پرداخت‌های خرد آفلاین استفاده می‌شود و کاربر می‌تواند به‌جای کشیدن کارت، تا سقف مشخصی و بدون وارد کردن رمز، فقط با نزدیک کردن تلفن همراهش به دستگاه‌های کارت‌خوان یا دستگاه پذیرنده پرداختش را در عرض کمتر از یک ثانیه انجام دهد. با این کار، کاربر نه‌تنها می‌تواند در سیستم حمل‌ونقل عمومی از آن استفاده کند، بلکه در تمام فروشگاه‌ها و پذیرندگانی که دستگاه کارت‌خوان آن‌ها مجهز به فناوری NFC باشد این مدل پرداخت به‌راحتی انجام می‌شود. درنتیجه این محصول دیگر مانند کارت بلیت الکترونیک فقط محدود به شبکه حمل‌ونقل عمومی نیست.

از طرف دیگر، در این روش از فضای امن secure element سیم‌کارت برای نگهداری اطلاعات استفاده می‌شود که از نظر امنیتی نسبت به روش ثبت اطلاعات بر روی نوار مغناطیسی کارت‌های فعلی بانکی کشور، پیشرفت قابل‌توجهی صورت گرفته است. ما با هزینه کم، روشی را توسعه داده‌ایم که مشتریان با تلفن همراه خود به سادگی، با سرعت بالا و با حفظ امنیت، پرداخت خودشان را انجام می‌دهند و به‌این‌ترتیب تحولی در راهکارهای پرداخت در کشور ایجاد کرده‌ایم که درعین‌حال با قوانین و سیاست‌های پولی سازگار است.

راه‌پرداخت: بانک پاسارگاد از ارائه این محصول چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

قبل از هر چیز بانک پاسارگاد همواره خود را متعهد می‌داند که مطابق نیاز واقعی مردم، خدمات نوآورانه به مشتریان و مردم کشور ارائه کند. علاوه بر آن، این محصول به اقتصاد ملی کشور نیز کمک می‌کند چراکه می‌تواند هزینه‌های میلیاردی توسعه و نگهداری بستر پرداخت‌های آنلاین را کاهش دهد. این کاهش هزینه همراه با صرفه‌جویی در هزینه‌های کارمزدی می‌تواند به کاهش قیمت تمام‌شده پول برای بانک‌ها منجر شود. درنتیجه این کاهش هزینه، می‌توانیم شاهد ارائه تسهیلات به مشتریان شبکه بانکی با نرخ بهتر باشیم. از طرف دیگر با توجه به اینکه کیف پول آفلاین «کیپاد» جایگزین مناسبی برای وجه نقد است، با کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس و مسکوک، بهره‌برداری از این محصول در راستای تحقق سیاست‌های قانون‌گذار و به نفع اقتصاد ملی خواهد بود.

راه‌پرداخت: هر یک از بازیگران در محصول کیپاد، یعنی پذیرنده، مشتری نهایی و بانک چه منفعتی دارند؟

این محصول در نقطه کاربر نهایی باعث افزایش امنیت خواهد شد چراکه دیگر کاربر نگران کپی شدن اطلاعات کارت‌بانکی خود نیست. علاوه بر این با توجه به اینکه دیگر آن فرآیند کارت کشیدن مرسوم را نداریم و کاربر بدون اینکه رمز وارد کند صرفاً به‌صورت بزن‌وبرو (tap and go) پرداخت را انجام می‌دهد، سرعت را برایش به ارمغان می‌آورد. همچنین دیگر لازم نیست کاربر چندین کارت‌بانکی یا کارت بلیت در کیف یا جیبش داشته باشد و همه را در یک سرویس روی موبایلش دارد که باعث راحتی کاربر می‌شود. مضاف بر این موارد، دیگر کاربر برای شارژ کیف پول خود مثل کارت بلیت لازم نیست در زمان‌های محدود به مراکزی محدود جهت شارژ مراجعه کند.

از دید پذیرنده یا همان فروشنده هم می‌توان به مزیت خیلی مهم سرعت اشاره کرد مخصوصاً برای کسب‌وکارهای خرد که با صف مواجه هستند؛ مثل نانوایی‌ها، روزنامه‌فروشی‌ها یا کسب‌وکارهایی از این دست که اغلب یا از کارت‌بانکی استفاده نمی‌کنند یا اگر بخواهند استفاده کنند فرایند طولانی کارت کشیدن و رمز وارد کردن باعث ایجاد صف می‌شود که در محصول کیپاد این مسئله حل شده است. نکته دیگر این است که با توجه به آفلاین بودن این سامانه، دیگر فروشنده نگران قطعی‌های گاه‌وبیگاه شبکه نخواهد بود چراکه نیازی ندارد به‌طور پیوسته به شبکه وصل باشد.

از نگاه بانک پاسارگاد هم، یک مزیت همان دستیابی به رسالت بانک است که ارائه خدمت نوآورانه به مردم کشور است. دومین مزیت، کاهش هزینه‌های بانک است که دلیلش را پیش‌تر عرض کردم. سوم این است که با این کار بانک پاسارگاد به مشتریان یا بازارهای جدید دست پیدا خواهد کرد. علاوه بر همه این‌ها، بانک می‌تواند با حفظ منافع تمام ذینفعان در این چرخه، به منابع خرد ارزان‌قیمت دست پیدا کند.

راه‌پرداخت: ازلحاظ کارمزدی کیپاد چه مدلی را دنبال می‌کند؟

در ارائه هر روش پرداخت جدید یا نوآورانه و برای طراحی مدل کسب‌وکاری آن نمی‌توان مدل‌های کلان کسب‌وکاری صنعت پرداخت کشور را نادیده گرفت. زمانی که تراکنش‌های فعلی برای پذیرنده و دارنده کارت رایگان است، بانک‌ها به‌سختی می‌توانند در سرویس جدید از مشتری کارمزد دریافت کنند؛ بنابراین در ابتدا قرار است این محصول بدون کارمزد در اختیار مردم قرار بگیرد ولی قرار نیست این سرویس رایگان بماند و در آینده بر اساس مدل‌های استاندارد، کاربر نهایی و پذیرنده که ذینفع اصلی آن هستند کارمزد برای آن پرداخت خواهند کرد. ولی مسلماً با توجه به هزینه کم انجام تراکنش‌ها در کیپاد، کارمزد آن نسبت به کارمزد تراکنش‌های عادی، ناچیز و کم خواهد بود. ما رایگان بودن این سرویس را نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده می‌دانیم ولی بعد از آن در مدل تراکنش-کارمزدی پیش خواهیم رفت که منجر به درآمد برای بانک هم خواهد شد تا همه ذینفعان سود ببرند چراکه در دنیای جدید بانکداری همه بانک‌ها ناچار هستند دیر یا زود به سمت ارائه سرویس‌های مبتنی بر کارمزد بروند.

راه‌پرداخت: بانک مرکزی در حوزه پرداخت‌های خرد آفلاین و کیف پول دغدغه‌هایی دارد. محصول کیپاد تا چه حد به دغدغه‌های بانک مرکزی توجه داشته است؟

در این محصول ملاحظات بانک مرکزی در خصوص خلق پول، مبارزه با پول‌شویی و مسائل امنیتی رعایت شده است و مغایرتی با اسناد و دستورالعمل‌های فعلی وجود ندارد. ایرانسل بستر قابل اعتماد و مبتنی بر فناوری روز را از یکی شرکت‌های معتبر بین‌المللی تهیه کرده است. در این بستر کلیه اطلاعات کیف پول مشتریان و مدیریت آن منحصراً در اختیار بانک پاسارگاد قرار دارد و ما مبتنی بر قوانین بانکی، و مشابه حساب‌های پیش‌پرداخت (pre-paid) کیف پول مشتریان را مدیریت می‌کنیم. در این مسیر هم خودمان را موظف می‌دانیم که هرگونه نگرانی احتمالی بانک مرکزی را با تعامل همه‌جانبه رفع کنیم.