بهره برداری از بندر چابهار و الزام دولت به برطرف کردن چالشهای بندر شهید رجایی

فاز نخست توسعه بندر شهید بهشتی چابهار ظرف دو هفته آینده با حضور دکتر روحانی رئیس جمهوری و سران کشورهای همسایه و وزرای حمل و نقل ۲۷ کشور افتتاح می‌شود. این خبر توسط راستاد معاون وزیر راه و شهر سازی و رئیس سازمان بنادر و دریانوردی اعلام شده است. بهره برداری از بندر استراتژیک چابهار یکی پروژه های بزرگ اقصادی ایران است که حتی به عنوان بدلیلی برای ابر پروژه جاده ابریشم چین مطرح شده است. بر اساس اطلاعات موجود رئیس جمهور 12 آذر ماه عازم چابهار میشود تا از فاز نخست این بندر مهم کشور بهره برداری کند. برای آماده سازی و تجهیز فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار در مجموع یک میلیارد دلار هزینه شده است. در فاز نخست این بندر ۱۵ میلیون مترمکعب لایروبی، ۲۰۳ هکتار استحصال اراضی جدید و هزار و ۶۵۰ طول موج‌شکن ایجاد شده و عمق حوضچه آن هم ۵ر۱۶مترمربع است.

با بهره برداری از این بندر کشتی‌های ۱۰۰ هزار تنی قابلیت پهلوگیری در پابهار را پیدا میکنند و این مهم می‌تواند نقش بسزایی در واردات و صادرات کالاهای اساسی و عمومی کشور داشته باشد.

چهار فاز دیگر بندر شهید بهشتی چابهار هم در آینده تکمیل و به بهره‌برداری می‌رسد که در نهایت ظرفیت این بندر به ۸۲ میلیون تن خواهد رسید.

گفتنی است، دعوتنامه رسمی برای وزرای حمل ونقل ۲۷کشور جهان شامل ترکیه، افغانستان، روسیه ، ترکمنستان، پاکستان، هند، ژاپن، کره‌ جنوبی، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان، گرجستان، جمهوری آذربایجان، عراق، کویت، عمان، قطر، سنگاپور، اندونزی، ایتالیا، آلمان، فرانسه وسوئیس برای شرکت در مراسم افتتاح ارسال شده است.

عزم مسئولان دولتی بر بهره برداری هر چه سریع تر از بندر شهید بهشتی چابهار نشان میدهد، دولت مسیر صحیح توسعه بازرگانی خارجی در کشور را یافته است. ظرفیت بزرگ اثبات شده تجاری بنادر جنوبی ایران از یک سو و همچنین لزوم بازنگری در سیاستهای اقتصاد مبتنی بر نفت، حفظ محیط زیست و منابع آبی باعث شده است تا توجه سیاست گذاران ارشد اقتصادی بیش از پیش بر ظرفیتهای بنادر تجاری جنوب کشور در قالب ابر پروژه‌های اقتصادی جلب شود.

اما نکته مهمی که نباید از آن غفلت کرد ظرفیتهای فراوان و البته زمین مانده کشور در بندر شهید رجایی میباشد. بر اساس آمارهای اعلامی از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران بیش از 55 درصد واردات کشور از این بندر صورت میگیرد. این در حالی است که باتوجه به وضعیت نامطلوب عملیات بندری ایران در مقایسه با کشورهای حاشیه حلیج فارس به خوبی مشخص میشود که به زیرساختهای موجود کشور در حوزه بازرگانی خارجی توجه کافی نشده است.

با توجه به اهمیت استراتژیک بنادر ایران، سعید نژاد رئیس پیشین سازمان بنادر و دریانوردی طی هفته های اخیر با نظر وزیر راه از این سمت برکنار و راستاد جایگزین وی شده است. اطلاعات موجود نشان میدهد راستاد سوابق مشخصی در زمینه بنادر کشور داشته و از همین روی امید میرود در طول فعالیت این چهره کاربلد در راس سازمان بنادر و دریانودری، شاهد تغییرات مثبت در این حوزه خواهیم بود.

بهره برداری از بندر چابهار در نخستین هفته های فعالیت رئیس جدید سازمان بنادر و دریانوردی نشان دهنده عزم این مدیر دولتی برای تحرکات رو به جلو در حوزه بنادر استراتژیک کشور است.

همانطور که اشاره شد در کنار توجه به ایجاد ظرفیتهای جدید در حوزه بنادر کشور نباید از ظرفیتهای بالفعل جنوب ایران به خصوص بندر شهید رجایی که به سادگی قابلیت تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه را دارد غافل شد.

در حال حاضر دو اپراتور در ترمینالهای شماره یک و دو بندر شهید رجایی فعالیت دارند که سالیانه حدود 600 تا 700 هزار کانتینر را جا به جا میکنند. بر این اساس شرکت سهامی عام سینا به عنوان اپراتور ترمینال شماره دو بندر شهید رجایی که متعلق به بنیاد مستضعفان میباشد و در ترمینال شماره یک نیز یک اپراتور گمنام به اسم شرکت سهامی خاص بتا فعالیت دارد. این شرکت ظاهرا به بخش خصوصی وابسته بوده اما اطلاعاتی از سوابق و روزمه شرکت مذکور در حوزه اپراتوری بنادر در دست نیست. همه اینها در حالی است که امروز چندین ماه از موعد تعیین شده برای مشخص شدن نتایج مزایده واگذاری ترمینالهای بندر شهید رجایی میگذرد اما سازمان بنادر هنوز در این خصوص موضع گیری رسمی نداشته است. به نظر میرسد طولانی شدن زمان بلاتکلیف ماندن نتایج مزایده ترمینالهای بندر شهید رجایی تنها باعث سرازیر شدن رانت و سودهای کلان به جیب شرکتهای بی نام نشانی میشود که در سنوات اخیر نیز کارنامه قابل دفاعی در حوزه ارتقا علمکرد بنادر ایران نداشته اند.

در صورتی که قرار باشد بندر چابهار به عنوان یک رقیب جدی برای بندر شهید رجایی مطرح شود باید تغییرات جدی به خصوص در حوزه اپراتوری در مهمترین و بزرگترین بندر کشور ایجاد شود. متاسفانه در دوره قبل مدیریت سازمان بنادر بحثهای اولیه در خصوص تعیین تکلیف مزایده دو اپراتور اصلی این بندر به نتیجه نرسید و امید میرود بعد از افتتاح بندر چابهار، تمرکز اصلی "راستاد" بر ایجاد تغییرات اساسی در بندر شهید رجایی، تعیین تکلیف نتیجه مزایده واگذاری اپراتورهای ترمینالهای شماره یک و دو و همچنین دعوت از اپراتورهای شناخته شده برای فعالیت در این بندر استراتژیک باشد.

گفتنی است قرارداد سازمان بنادر ایران وشرکت IPGLهند برای فعالیت در چابهار در مراحل نهایی است و قراراست بخش اول تجهیزات آن که چهاردستگاه جرثقیل کانتینری(گنتری کرین) است تا دو سال دیگر وارد چابهار شود. درمجموع شرکت هندی با خرید ۳۲دستگاه جرثقیل و تجهیزات ترابری ۸۵میلیون دلار و۲۸۶هزاردلار در بخش تجهیزات فاز بندر شهید بهشتی سرمایه‌گذاری می‌کند. هند همچنین یک خط اعتباری ۱۵۰میلیون دلاری برای توسعه بندر چابهار اختصاص داده که در حال تطبیق تجهیزات موردنیاز برای سرمایه گذاری روی ترمینال مواد غله در مرحله اول است.